Cách giải bài tập xác suất trong di truyền người – di truyền phả hệ

Cách giải bài tập xác suất trong di truyền người – di truyền phả hệ

Tài liệu Cách giải bài tập xác suất trong di truyền người – di truyền phả hệ đầy đủ các dạng bài tập từ cơ bản đến nâng cao với phương pháp giải chi tiết và bài tập có đáp án giúp học sinh ôn thi THPT Quốc gia môn Sinh học năm 2021 đạt kết quả cao.

XÁC SUẤT TRONG DI TRUYỀN NGƯỜI

DẠNG BÀI: DI TRUYỀN PHẢ HỆ

A. LƯU Ý LÍ THUYẾT

- Nghiên cứu phả hệ là nghiên cứu di truyền của một tính trạng nhất định trên những người có quan hệ họ hàng qua nhiều thế hệ liên tiếp. Mục đích của nghiên cứu phả hệ là để xác định xem tính trạng bệnh là trội hay lặn, nằm trên NST thường hay NST giới tính, di truyền theo quy luật nào.

- Trong phả hệ, nếu có một cặp vợ chồng nào đó có kiêu hình không bị bệnh nhưng sinh con có đứa bị bệnh thì bệnh là tính trạng lặn. Nếu cặp vợ chồng đều không bị bệnh mà sinh con gái bị bệnh thì bệnh liên kết giới tính, gen nằm trên X.

- Khi xác định kiểu gen của những người trong phả hệ thì trước hết phải xác định kiểu gen của những kiểu hình mang tính trạng lặn trước, sau đó suy ra kiểu gen của những người còn lại.

- Khi gen nằm trên NST giới tính X (liên kết giới tính), cơ thể không bị bệnh nhưng có bố hoặc mẹ bị bệnh thì kiểu gen của cơ thể là Cơ thể không bị bệnh, có bố và mẹ không bị bệnh nhưng có ông ngoại hoặc bị bệnh hoặc có em trai, anh trai bị bệnh thì kiểu gen của cơ thể là

- Khi gen nằm trên NST giới tính X thì người nam không bị bệnh luôn có kiểu gen

B. CÁC DẠNG BÀI TẬP THƯỜNG GẶP

1. Bài tập phả hệ về một bệnh di truyền

Đối với bài tập phả hệ, nên tiến hành theo 4 bước sau đây: Bước 1: Quan sát toàn bộ phả hệ, lựa chọn cặp vợ chồng để suy ra bệnh cho gen trội hay lặn quy định, có liên kết giới tính hay không.  Bước 2: Dựa vào quan hệ huyết thống để xác định kiểu gen của vợ chồng sinh ra đứa con cần tính xác suất. Bước 3: Tìm tỉ lệ của loại kiểu hình (hoặc kiểu gen) cần tính xác suất  Bước 4: Sử dụng toán tổ hợp để tính xác suất

Bài 1: Cho phả hệ về 1 bệnh di truyền ở người:

Người con gái số 8 lấy chồng không bị bệnh này thì xác suất đứa con đầu lòng không bị bệnh là bao nhiêu?

Hướng dẫn giải

Bước 1: Xác định quy luật di truyền của bệnh

- Dựa vào phả hệ ta thấy cặp bố mẹ số 6 và số 7 có kiểu hình bình thường nhưng sinh con số 11 bị bệnh chứng tỏ gen lặn quy định.

- Dựa vào phả hệ ta thấy bệnh xuất hiện ở nam mà không có ở nữ, chứng tỏ bệnh di truyền liên kết giới tính. Bệnh biểu hiện gián đoạn qua các thế hệ nên gen mang bệnh nằm trên NST giới tính X.

- Quy ước: A – quy định bình thường, a – quy định bệnh

Bước 2: Xác định kiểu gen của người con gái số 8 và chồng của cô ta

- Người số 8 không bị bệnh nhưng bố (người số 3) của cô ta bị bệnh nên kiểu gen là

- Chồng của người số 8 không bị bệnh nên kiểu gen của chồng là

Bước 3: Tìm tỉ lệ kiểu hình của đời con

Đời con có tỉ lệ kiểu hình:

2 con gái không bị bệnh, 1 con trai không bị bệnh, 1 con trai bị bệnh.

Bước 4: Sử dụng toán tổ hợp để tính xác suất

Xác suất sinh con đầu lòng không bị bệnh là

- Trong phả hệ, nếu một cặp bố mẹ có kiểu hình giống nhau nhưng sinh con có kiểu hình khác thì tính trạng mới xuất hiện chính là tính trạng lặn. - Khi xác định kiểu gen của những người trong phả hệ thì trước hết phải xác định kiểu gen của những kiểu hình mang tính trạng lặn trước, sau đó suy ra kiểu gen của những người còn lại.

Bài 2: Cho sơ đồ phả hệ mô tả sự di truyền một bệnh ở người do một trong hai alen của một gen quy định, alen trội là trội hoàn toàn.

Biết rằng không xảy ra đột biến và người số II₄ không mang alen gây bệnh. Xác suất để cặp vợ chồng số III2₂ và III₃ sinh con đầu lòng bị bệnh là bao nhiêu?

Hướng dẫn giải

Bước 1: Xác định quy luật di truyền của bệnh

- Ở cặp vợ chồng số II₅ và II₆­ không bị bệnh nhưng sinh con gái (số III₄ ở thế hệ thứ III) bị bệnh, chứng tỏ bệnh do gen lặn quy định và không liên kết với giới tính, gen nằm trên NST thường.

- Quy ước: A không quy định bệnh; a quy định bệnh

Bước 2: Xác định kiểu gen của vợ chồng sinh ra đứa con cần tính xác suất

- Người số II₃ không bị bệnh nhưng có anh trai (số II₁) bị bệnh nên người số II₃ có kiểu gen

- Người số II₄ không mang alen bệnh nên kiểu gen là AA.

Phép lai sẽ sinh ra đời con có

→ Người chồng (số III₂) có kiểu gen Aa với xác suất

- Người số III₃ có em gái (III­₄) bị bệnh nên kiểu gen của người số III₃ là

Kiểu gen của cặp vợ chồng này là

Bước 3: Tìm tỉ lệ của loại kiểu hình (hoặc kiểu gen) cần tính xác suất

Cặp vợ chồng này có kiểu gen là

→ Sinh con bị bệnh với tỉ lệ

Bước 4: Sử dụng toán tổ hợp để tính xác suất

Xác suất để cặp vợ chồng số III₂ và III_3­ sinh con đầu lòng bị bệnh là

Bài 3: Cho sơ đồ phả hệ mô tả sự di truyền của một bệnh ở người do một trong hai alen của một gen quy định, alen trội là trội hoàn toàn.

Nếu cặp vợ chồng số III­₂ và III₃ sinh 2 người con, xác suất để chỉ có 1 đứa bị bệnh là bao nhiêu?

Hướng dẫn giải

Bước 1: Xác định quy luật di truyền của bệnh

- Ở cặp vợ chồng số I₁ và I₂ không bị bệnh nhưng sinh con gái (số II­₃ ở thế hệ thứ II) bị bệnh, chứng tỏ bệnh go gen lặn quy định và không liên két với giới tính, gen nằm trên NST thường.

- Quy ước: A không quy định bệnh; a quy định bệnh.

Bước 2: Xác định kiểu gen của vợ chồng số III₂ và III₃

• Người số III₂ không bị bệnh nhưng có mẹ (số II₃) bị bệnh nên người số III₂ có kiểu gen Aa.

→ Người chồng (số III₂) có kiểu gen Aa

• Người só III₃ có em gái (số III₄) bị bệnh nên kiểu gen của người số III₃ là

Kiểu gen của cặp vợ chồng này là

Bước 3: Tìm tỉ lệ của loại kiểu hình cần tính xác suất

 Cặp vợ chồng này có kiểu gen là

→Khi vợ chồng có kiểu gen ♂Aa  x ♀Aa thì sẽ sinh con bị bệnh với tỉ lệ; sinh con không bị bệnh với tỉ lệ

Bước 4: Sử dụng toán tổ hợp để tính xác suất

Xác suất để cặp vợ chồng số III₂ và III₃ sinh 2 người con, chỉ có 1 đứa bị bệnh là

Khi bài toán yêu cầu chỉ có 1 đứa bị bệnh thì những đứa còn lại phải không bị bệnh. Xác suất kiểu gen của bố mẹ độc lập với xác suất sinh con bị bệnh nên khi tính phải tách rời, sau đó mới nhân lại.

Bài 4: Khảo sát sự di truyền một bệnh ở loài người qua 3 thế hệ, kết quả thu được như sau:

Cho biết người số III₃ không mang alen bệnh. Xác suất để cặp vợ chồng số III₂ và III₃ sinh con đầu lòng không mang alen bệnh là bao nhêu?

Hướng dẫn giải

Bước 1: Xác định quy luật di truyền của bệnh.

• Ở cặp vợ chồng số II₂ và II₃ ở thế hệ thứ II không bị bệnh nhưng sinh con gái (số III­₁) bị bệnh, chứng tỏ bệnh do gen lặn quy định và không liên kết với giới tính, gen nằm trên NST thường.
• Quy ước: A không quy định bệnh; a quy định bệnh.

Bước 2: Xác định kiểu gen của vợ chồng số III₂ và III₃

• Người số III₂ không bị bệnh nhưng có chị gái (số III₁) bị bệnh nên người số III₂ có kiểu gen hoặc.

→ Người chồng (số III­₂) có kiểu gen

Người số III₃ không mang alen bệnh nên kiểu gen của người số III₃ là AA.

 Kiểu gen của cặp vợ chồng này là

Bước 3: Tìm tỉ lệ của loại kiểu hình cần tính xác suất

Cặp vợ chồng này có kiểu gen

Sinh con mang alen bệnh với tỉ lệ

→Sinh con không mang alen bệnh với tỉ lệ

Bước 4: Sử dụng toán tổ hợp để tính xác suất

Xác suất để cặp vợ chồng số III₂ và III₃ sinh con đầu lòng không mang alen bệnh là

2. Bài tập phả hệ về hai bệnh di truyền

Đối với bài tập phả hệ có 2 bệnh, nên tiến hành theo 4 bước sau đây: Bước 1: Xác định quy luật di truyền của bệnh thứ nhất và bệnh thứ hai. Bước 2: Tìm kiểu gen của bố mẹ và kiểu hình cần tính xác suất của bệnh thứ nhất. Bước 3: Tìm kiểu gen của bố mẹ và kiểu hình cần tính xác suất của bệnh thứ hai. Bước 4: Sử dụng toán tổ hợp để tính xác suất

Bài 1: Phả hệ dưới đây mô tả hai bệnh di truyền phân li độc lập với nhau, mỗi bệnh do một gen quy định.

Xác suất để đứa con của cặp vợ chồng số 14 và 15 chỉ bị 1 bệnh trong hai bệnh nói trên là bao nhiêu?

Hướng dẫn giải

Bước 1: Xác định quy luật di truyền của bệnh thứ nhất và bệnh thứ hai/

• Cặp vợ chồng số 1, 2 đều không bị bệnh nhưng sinh đứa con gái số 6 bị cả 2 bệnh → Cả 2 bệnh đều do gen lặn quy định và không liên kết giới tính, gen nằm trên NST thường.
• Quy ước: A quy định không bị bệnh; a quy định bị bệnh thứ nhất

                   B quy định không bị bệnh; b quy định bị bệnh thứ hai.

Bước 2: Tìm kiểu gen của bố mẹ và kiểu hình cần tính xác suất của bệnh thứ nhất.

• Người số 14 không bị bệnh nhưng có người số 7 bị bệnh thứ nhất (kiểu gen aa) nên người số 14 có kiểu gen Aa.
• Người số 15 không bị bệnh nhưng có em gái là người số 16 bị bệnh thứ nhất (kiểu gen aa) nên người số 15 có kiểu gen
• Bố mẹ có kiểu gen sẽ sinh con bị bệnh với xác suất

→ Sinh con không bị bệnh với xác suất

Bước 3: Tìm kiểu gen của bố mẹ và kiểu hình cần tính xác suất của bệnh thứ hai

• Người số 14 không bị bệnh nhưng có người số 8 bị bệnh thứ hai (kiểu gen bb) nên người số 14 có kiểu gen Bb.
• Người số 15 không bị bệnh nhưng có em gái là người số 16 bị bệnh thứ hai (kiểu gen bb) nên người số 15 có kiểu gen
• Bố mẹ có kiểu gen sẽ sinh con bị bệnh với xác suất

→ Sinh con không bị bệnh với xác suất

Bước 4: Sử dụng toán tổ hợp để tính xác suất

Xác suất để đứa con của cặp vợ chồng số 14 và 15 chỉ bị 1 bệnh trong hai bệnh nói trên

Bài 2:  Cho sơ đồ phả hệ sau:

Hướng dẫn giải

Bước 1: Xác định quy luật di truyền của bệnh thứ nhất và bệnh thứ hai

Ở bài này không phải tiến hành bước 1, vì bài toán đã cho

Bước 2: Tìm kiểu gen của bố mẹ và kiểu hình cần tính xác suất của bệnh P.

• Người chồng ở thế hệ thứ III bị bệnh và có bố ở thế hệ thứ II không bị bệnh nên kiểu gen của chồng là Pp (vì bệnh do gen trội quy định).
• Người vợ không bị bệnh nên kiểu gen là pp.
• Kiểu gen của cặp vợ chồng ở thế hệ thứ 3 là ♀pp x ♂Pp nên sẽ sinh con bị bệnh với tỉ lệ

Bước 3: Tìm kiểu gen của bố mẹ và kiểu hình cần tính xác suất của bện Q

• Bệnh Q do gen lặn q nằm trên NST giới tính X quy định nên người chồng ở thế hệ thứ III không bị bệnh có kiểu gen là
• Người vợ không bị bệnh nhưng có ông ngoại (người đàn ông ở thế hệ thứ I) của vợ bị bệnh nên kiểu gen của vợ là
• Kiểu gen của vợ chồng là. Sẽ sinh con trai bị bệnh với tỉ lệ

Bước 4: Sử dụng toán tổ hợp để tính xác suất

Xác suất để cặp vợ chồng ở thế hệ thứ III trong sơ đồ phả hệ trên sinh con đầu lòng là con trai và mắc cả hai bệnh P, Q là

Bài 3: Ở người, bệnh bạch tạng do gen lặn nằm trên nhiễm sắc thể thường quy định, alen trội tương ứng quy định da bình thường. Bệnh mù màu đỏ - xanh lục do gen lặn nằm trên vùng không tương đồng của nhiễm sắc thể giới tính X quy định, alen trội tương ứng quy định mắt nhìn màu bình thường. Có sơ đồ phả hệ sau:

Biết rằng không có đột biến mới phát sinh ở tất cả các cá thể trong phả hệ. Xác suất đứa con đầu lòng của cặp vợ chồng II.8 – II.9 mang alen của cả 2 bệnh là bao nhiêu?

Hướng dẫn giải

Bước 1: Xác định quy luật di truyền của bệnh thứ nhất và bệnh thứ hai

 Ở bài này không phải tiến hành bước 1, vì bài toán đã cho

Quy ước: A quy định bình thương, a quy định bệnh bạch tạng

                 B quy định bình thường, b quy định bệnh mù màu

Bước 2: Tìm kiểu gen của bố mẹ và kiểu hình cần tính xác suất của bệnh bạch tạng.

• Người số 8 không bị bệnh nhưng có anh trai (số 6) bị bệnh nên kiểu gen của người số 8 là hoặc Cho giao tử A với tỉ lệ giao tử
• Người số 9 không bị bệnh nhưng có em trai (số 11) bị bệnh nên kiểu gen của người số 9 là hoặc Cho giao tư A với tỉ lệ giao tử
• Xác suất con không mang alen bệnh

→ Xác suất để con mang alen bệnh = 1 – xác suất con không mang alen bệnh

Bước 3: Tìm kiểu gen của bố mẹ và kiểu hình cần tính xác suất của bệnh mù màu.

• Người con trai số 8 không bị bệnh nên kiểu gen là
• Người số 9 không bị bệnh nhưng có em trai (số 11) bị bệnh mù màu nên kiểu gen của người số 9 là

→ Cho giao tử với tỉ lệ, giao tử với tỉ lệ

→ Xác suất để con mang alen bệnh

C. BÀI TẬP VẬN DỤNG

1. BÀI TẬP TỰ LUẬN

Bài 1: Cho phả hệ về 1 bệnh di truyền ở người:

Người con gái số 8 lấy chồng bị bệnh này thì xác suất sinh đứa con đầu lòng mang alen bệnh là bao nhiêu?

Bài 2: Cho sơ đồ phả hệ mô tả sự di truyền một bệnh ở người do một trong hai alen của một gen quy định, alen trội là trội hoàn toàn.

Biết rằng không xảy ra đột biến và người số II₄ mang alen gây bệnh. Xác suất để cặp vợ chồng số III₂ và III₃ sinh con đầu lòng là con trai và bị bệnh là bao nhiêu?

Bài 3: Cho sơ đồ phả hệ mô tả sự di truyền một bệnh ở người do một trong hai alen của một gen quy định, alen trội là trội hoàn toàn

Nếu cặp vợ chồng số III₂ và III₃ sinh 2 người con, xác suất để có ít nhất 1 đứa bị bệnh là bao nhiêu?

Bài 4: Phả hệ dưới đây mô tả hai bệnh di truyền phân li độc lập với nhau, mỗi bệnh do một gen quy định.

Xác suất để đứa con của cặp vợ chồng số 14 và 15 bị cả 2 bệnh nói trên là bao nhiêu?

Bài 5: Ở người, bệnh bạch tạng do gen lặn nằm trên nhiễm sắc thể thường quy định, alen trội tương ứng quy định da bình thường. Bệnh mù màu đỏ - xanh lục do gen lặn nằm trên vùng không tương đồng của nhiễm sắc thể giới tính X quy định, alen trội tương ứng quy định mắt nhìn màu bình thường. Có sơ đồ phả hệ sau:

Biết rằng không có đột biến mới phát sinh ở tất cả các cá thể trong phả hệ. Xác suất để đứa con đầu lòng của cặp vợ chồng II.8 – II.9 không mang alen bệnh là bao nhiêu?

2. Bài tập trắc nghiệm

Câu 1: Phả hệ dưới đây mô tả hai bệnh di truyền phân li độc lập với nhau, mỗi bệnh do một gen quy định.

Biết rằng người mẹ của cô gái ở thế hệ thứ (III) không mang alen gây bệnh. Xác suất để người con của cặp vợ chồng ở thế hệ thứ (III) bị cả hai bệnh nói trên là

Câu 2: Cho phả hệ:

Cho biết bệnh do một gen quy định. Người con gái số 8 lấy chồng không bi bệnh mù màu thì xác suất sinh đứa con đầu lòng không bị bệnh là

A.  25%                                  B. 12,5%                            

C. 75%                                   D. 50%

Câu 3: Phả hệ ở hình bên mô tả sự di truyền của một bệnh ở người do một tính trạng đơn gen quy định (những ô màu đen mô tả người bị bệnh). Xác suất để người ? không bị bệnh này là

Câu 4: Cho sơ đồ phả hệ mô tả sự di truyền một bệnh ở người do một trong hai alen của một gen quy định, alen trội là trội hoàn toàn.

Biết rằng không xảy ra đột biến và bố của người đàn ông ở thế hệ thứ III không mang alen gây bệnh. Xác suất người con đầu lòng của cặp vợ chồng ở thế hệ thứ III bị bệnh là

Câu 5:   Cho sơ đồ phả hệ mô tả sự di truyền một bệnh ở người do một trong hai alen của một gen quy định, alen trội là trội hoàn toàn.

Biết rằng không xảy ra đột biến và bố của người đàn ông ở thế hệ thứ III không mang alen gây bệnh. Nếu cặp vợ chồng ở thế hệ thứ 3 sinh 2 con. Xác suất để có ít nhất một đứa bị bệnh là bao nhiêu?

Câu 6: Khảo sát sự di truyền một bệnh ở người qua 3 thế hệ như sau:

Xác suất để người III₂ mang gen bệnh là bao nhiêu?

Câu 7: Ở người, bệnh điếc bẩm sinh do gen lặn nằm trên NST thường quy định, bệnh mù màu do gen lặn nằm trên trên vùng không tương đồng của NST giới tính X. Ở một cặp vợ chồng, bên phía người vợ có anh trai bị mù màu, có em gái bị điếc bẩm sinh. Bên phía người chồng có mẹ bị điếc bẩm sinh. Những người khác trong gia đình đều không bị hai bệnh này. Xác suất để đứa con đầu lòng không bị cả hai bệnh nói trên là

Câu 8: Cho sơ đồ phả hệ sau:

Bệnh P được quy định bởi gen trội (P) nằm trên nhiễm sắc thể thường; bệnh Q được quy định bởi gen lặn (q) nằm trên nhiễm sắc thể giới tính X, không có alen tương ứng trên Y. Biết rằng không có đột biến mới xảy ra.

Xác suất để cặp vợ chồng ở thế hệ thứ III trong sơ đồ phả hệ trên sinh con đầu lòng là con trai và mắc cả hai bệnh P, Q là

A. 3,125%                              B. 12,5%                            

C. 25%.                                  D. 6,25%.

Câu 9:   Phả hệ dưới đây mô tả hai bệnh di truyền phân li độc lập với nhau, mỗi bệnh do một gen quy định.

Biết rằng người mẹ của cô gái ở thế hệ thứ (III) không mang gen bệnh. Xác suất để người con của cặp vợ chồng ở thế hệ thứ (III) không mang alen bệnh là

Câu 10: Ở người, bệnh bạch tạng do gen lặn nằm trên NST thường quy định; bệnh mù màu do gen lặn nằm trên NST giới tính X (không có trên Y) quy định. Phả hệ sau mô tả sự di truyền của hai bệnh này ở hai gia đình.

Biết rằng không có đột biến xảy ra. Xác suất để cặp vợ chồng ở thế hệ thứ II sinh đứa con đầu lòng không bị bệnh là

Câu 11: Ở người, bệnh bạch tạng do gen lặn nằm trên nhiễm sắc thể thường quy định, alen trội tương ứng quy định da bình thường. Bệnh mù màu đỏ - xanh lục do gen lặn nằm trên vùng không tương đồng của nhiễm sắc thể giới tính X quy định, alen trội tương ứng quy định mắt nhìn màu bình thường. Có sơ đồ phả hệ sau:

Biết rằng không có đột biến mới phát sinh ở tất cả các cá thể trong phả hệ. Xác suất để cặp vợ chồng số II.8 – II.9 trong phả hệ sinh đứa con đầu lòng không bị mắc cả 2 bệnh này là

Câu 12: Khảo sát sự di truyền một bệnh ở loài người qua 3 thế hệ, kết quả thu được như sau:

Cho biết người số III₃ mang alen bệnh. Xác suất để cặp vợ chồng III₂ và III₃ sinh con đầu lòng không mang alen bệnh là

3. Đáp án

a. Các bài tự luận

Bài 1:

Bước 1: Xác định quy luật di truyền của bệnh.

• Dựa vào phả hệ ta thấy cặp bố mẹ số 6 và số 7 có kiểu hình bình thường nhưng sinh con số 11 bị bệnh chứng tỏ bệnh do gen lặn quy định.
• Dựa vào phả hệ ta thấy bệnh xuất hiện ở nam mà không thấy có ở nữ, chứng tỏ bệnh di truyền liên kết giới tính. Bệnh biểu hiện gián đoạn qua các thế hệ nên gen mang bệnh nằm trên NST giới tính X.
• Quy ước gen: A – quy định bình thường, a – quy định bệnh

Bước 2: Xác định kiểu gen của người con gái số 8 và chồng của cô ta

• Người số 8 không bị bệnh nhưng bố (người số 3) của cô ta bị bệnh nên kiểu gen là
• Chồng của người số 8 bị bệnh nên kiểu gen của chồng là

Bước 3: Tìm tỉ lệ kiểu hình của đời con

Đời con có cá thể mang alen bệnh là chiếm tỉ lệ

Bước 4: Sử dụng toán tổ hợp để tính xác suất

Xác suất sinh con đầu lòng mang alen bệnh là

Bài 2:

Bước 1: Xác định quy luật di truyền của bệnh

• Ở cặp vợ chồng số II₅ và II₆ ở thế hệ thứ II không bị bệnh nhưng sinh con gái (số III₄ ở thế hệ thứ III) bị bệnh, chứng tỏ bệnh do gen lặn quy định và không liên kết với giới tính, gen nằm trên NST thường
• Quy ước: A không quy định bệnh; a quy định bệnh

Bước 2: Xác định kiểu gen của vợ chồng sinh ra đứa con cần tính xác suất

• Người số II₃ không bị bệnh nhưng có anh trai (số II₁) bị bệnh nên người số II₃ có kiểu gen sẽ cho giao tử a với tỉ lệ, giao tử
• Người số II₄ không bị bệnh nhưng mang alen bệnh nên kiểu gen là Aa sẽ cho giao tử a với tỉ lệ giao tử

Phép lai sẽ sinh ra đời con có

→ Người chồng (số III₂) không bị bệnh là con của cặp vợ chồng số II₃ và II₄ có kiểu gen AA hoặc Aa với tỉ lệ

• Người số III₃ có em gái (số III₄) bị bệnh nên kiểu gen của người số III₃ là

Kiểu gen của cặp vợ chồng này là  

Bước 3: Tìm tỉ lệ của loại kiểu hình (hoặc kiểu gen) cần tính xác suất

Cặp vợ chồng này có kiểu gen là

→ Sinh con bị bệnh với tỉ lệ

Bước 4: Sử dụng toán tổ hợp để tính xác suất

• Xác suất sinh con trai
• Xác suất để cặp vợ chồng số III₂ và III₃ sinh con đầu lòng là con trai và bị bệnh là

Bài 3:

Bước 1:  Xác định quy luật di truyền của bệnh

• Ở cặp vợ chồng số I₁ và I₂ ở thế hệ thứ I không bị bệnh nhưng sinh con gái (số II₃ ở thế hệ II) bị bệnh, chứng tỏ bệnh do gen lặn quy định và không liên kết với giới tính, gen nằm trên NST thường.
• Quy ước: A không quy định bệnh; a quy định bệnh

Bước 2: Xác định kiểu gen của vợ chồng số III₂ và III₃

•  Người số III₂ không bị bệnh nhưng có mẹ (số II₃) bị bệnh nên người số III₂ có kiểu gen Aa.

→ Người chồng (số III₂) có kiểu gen Aa

• Người số III₃ có em gái (số III₄) bị bệnh nên kiểu gen của người số III₃ là

Kiểu gen của cặp vợ chồng này là

Bước 3: Tìm tỉ lệ của loại kiểu hình cần tính xác suất

Cặp vợ chồng này có kiểu gen là

→ Khi vợ chồng có kiểu gen thì sẽ sinh con bị bệnh với tỉ lệ; sinh con không bị bệnh với tỉ lệ

Bước 4: Sử dụng toán tổ hợp để tính xác suất

•  Khi bố mẹ có kiểu gen dị hợp, xác suất để cả 2 đứa đều bình thường là
• Xác suất để cặp vợ chồng số III₂ và III₃ sinh 2 người con, có ít nhất 1 đứa bị bệnh

Bài 4: 

Bước 1: Xác định quy luật di truyền của bệnh thứ nhất và bệnh thứ hai.

• Cặp vợ chồng số 1, 2 đều không bị bệnh nhưng sinh đứa con gái số 6 bị cả 2 bệnh → Cả 2 bệnh đều do gen lặn quy định và không liên kết giới tính, gen nằm trên NST thường.
• Quy ước: A quy định không bị bệnh;          a quy định bệnh thứ nhất.

                          B quy định không bị bệnh;          b quy định bị bệnh thứ hai

Bước 2: Tìm kiểu gen của bố mẹ và kiểu hình cần tính xác suất của bệnh thứ nhất

• Người số 14 không bị bệnh nhưng có người số 7 bị bệnh thứ nhất (kiểu gen aa) nên ngời số 14 có kiểu gen Aa.
• Người số 15 không bị bệnh nhưng có em gái là người số 16 bị bệnh thứ nhất (kiểu gen aa) nên người số 15 có kiểu gen
• Bố mẹ có kiểu gen sẽ sinh con bị bệnh với xác suất

Bước 3: Tìm kiểu gen của bố mẹ và kiểu hình cần tính xác suất của bệnh thứ hai

• Người số 14 không bị bệnh nhưng có người số 8 bị bệnh thứ hai (kiểu gen bb) nên người số 14 có kiểu gen Bb.
• Người số 15 không bị bệnh nhưng có em gái là người số 16 bị bệnh thứ hai (kiểu gen bb) nên người số 15 có kiểu gen
• Bố mẹ có kiểu gen  sẽ sinh con bị bệnh với xác suất

Bước 4: Sử dụng toán tổ hợp để tính xác suất

Xác suất để đứa con của cặp vợ chồng số 14 và 15 chỉ bị 1 bệnh trong hai bệnh nói trên là

Bài 5:

Bước 1: Xác định quy luật di truyền của bệnh thứ nhất và bệnh thứ hai

Ở bài này không phải tiến hành bước 1, vì bài toán đã cho.

Quy ước: A quy định bình thường,                      a quy định bệnh bạch tạng

                B quy định bình thường,                       b quy định bệnh mù màu

Bước 2: Tìm kiểu gen của bố mẹ và kiểu hình cần tính xác suất của bệnh bạch tạng.

• Người số 8 không bị bệnh nhưng có anh trai (số 6) bị bệnh nên kiểu gen của người số 8 là  hoặc. → Cho giao tử A với tỉ lệ giao tử
• Người số 9 không bị bệnh nhưng có em trai (số 11) bị bệnh nên kiểu gen của người số 9 là hoặc  → Cho giao tử A với tỉ lệ giao tử
• Xác suất con không mang alen bệnh

Bước 3: Tìm kiểu gen của bố mẹ và kiểu hình cần tính xác suất của bệnh mù màu.

• Người con trai số 8 không bị bệnh nên kiểu gen là
• Người số 9 không bị bệnh nhưng có em trai (số 11) bị bệnh mù màu nên kiểu gen của người số 9 là

→ Cho giao tử với tỉ lệ

→ Xác suất để con không mang alen bệnh

Bước 4: Sử dụng toán tổ hợp để tính xác suất

Xác suất để đứa con đầu lòng của cặp vợ chồng II.8 – II.9 không mang alen bệnh là

b.Các bài trắc nghiệm

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
C	C	A	D	A	B	C	D	A	B	B	C

Xem thêm phương pháp giải bài toán xác suất Sinh học chọn lọc, hay khác:

• Phương pháp giải bài tập xác suất trong di truyền phân tử cực hay

• Cách giải bài tập xác suất trong di truyền phân tử khi có biến dị cực hay

• Cách giải bài tập xác suất trong quy luật di truyền – di truyền Menđen

• Cách giải bài tập xác suất trong quy luật di truyền – di truyền tương tác gen và gen đa hiệu

• Cách giải bài tập xác suất trong quy luật di truyền – di truyền liên kết gen và hoán vị gen

• Cách giải bài tập xác suất trong quy luật di truyền – di truyền liên kết giới tính và phụ thuộc giới tính

• Cách giải bài tập xác suất trong di truyền quần thể - quần thể ngẫu phối

• Cách giải bài tập xác suất trong di truyền quần thể - quần thể tự phối

• Cách giải bài tập xác suất trong di truyền quần thể - quần thể người

• Cách giải bài tập xác suất trong di truyền người – di truyền tư vấn

• Cách giải bài tập xác suất khi có tác động của nhân tố tiến hóa cực hay

Xem thêm các tài liệu học tốt lớp 12 hay khác:

• Giải Chuyên đề Sinh 12 Kết nối tri thức
• Giải Chuyên đề Sinh 12 Chân trời sáng tạo
• Giải Chuyên đề Sinh 12 Cánh diều
• Giải lớp 12 Kết nối tri thức (các môn học)
• Giải lớp 12 Chân trời sáng tạo (các môn học)
• Giải lớp 12 Cánh diều (các môn học)

---