Bài tập Nhận biết, phân biệt các chất vô cơ có lời giải

---

---

Tài liệu Bài tập Nhận biết, phân biệt các chất vô cơ có lời giải Hóa học lớp 9 với đầy đủ phương pháp giải chi tiết, các bài tập tự luyện đa dạng ở nhiều mức độ giúp bạn biết cách giải các dạng bài tập môn Hóa học lớp 9 từ đó ôn tập và đạt điểm cao trong bài thi môn Hóa học 9.

Bài tập Nhận biết, phân biệt các chất vô cơ có lời giải

I – LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI

- Để nhận biết, phân biệt được các hợp chất vô cơ học sinh cần phải nắm được dấu hiệu nhận ra hợp chất (màu sắc, độ tan …) cũng như là tính chất hóa học của nó.

- Phản ứng hoá học được chọn để nhận biết là phản ứng đặc trưng đơn giản và có dấu hiệu rõ rệt. 

- Tất cả các chất được lựa chọn dùng để nhận biết, phân biệt các hoá chất theo yêu cầu của đề bài, đều được coi là thuốc thử.

- Dưới đây là bảng dấu hiệu nhận biết một số hợp chất vô cơ thường gặp:

∗ MỘT SỐ THUỐC THỬ NHẬN BIẾT DUNG DỊCH

Hoá chất	Thuốc thử	Hiện tượng	Phương trình minh hoạ
- Dd axit  - Dd bazơ (kiềm)	Quỳ tím	- Dd xit làm quỳ tím hoá đỏ. - Dd bazơ làm quỳ tím hoá xanh.
Dd muối sunfat hoặc H2SO4	- BaCl2 - Ba(OH)2	Tạo kết tủa trắng không tan trong axit mạnh	H2SO4 + BaCl2 →BaSO4+ 2HCl Na2SO4 + Ba(OH)2 → BaSO4+ 2NaOH
Dd muối sunfit.	- BaCl2 - Axit	- Tạo kết tủa trắng. - Tạo khí không màu, mùi hắc.	Na2SO3 + BaCl2 → BaSO3+ 2NaCl  Na2SO3 + 2HCl → BaCl2 + SO2 ↑+ H2O
Dd muối carbonate	- Axit - BaCl2	-Tạo khí không màu. -Tạo kết tủa trắng.	CaCO3 +2HCl→ CaCl2 + CO2 ↑+ H2O Na2CO3 + BaCl2 → BaCO3 ↓+ 2NaCl
Dd muối photphat	AgNO3	- Tạo kết tủa màu vàng	Na3PO4+ 3AgNO3 → Ag3PO4↓ + 3NaNO3
Dd muối clorua hoặc HCl	AgNO3	Tạo kết tủa trắng	HCl + AgNO3  → AgCl↓ + HNO3 NaCl + AgNO3 → AgCl↓ + NaNO3
Dd muối sunfua	Pb(NO3)2	Tạo kết tủa đen.	Na2S + Pb(NO3)2 → PbS↓ + 2NaNO3
Dd muối sắt (II)	Dung dịch kiềm (NaOH; KOH ...)	Tạo kết tủa trắng xanh, sau đó bị hoá nâu ngoài không khí.	FeCl2 + 2NaOH → Fe(OH)2↓   + 2NaCl 4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O →4Fe(OH)3 ↓
Dd muối sắt (III)		Tạo kết tủa màu nâu đỏ	FeCl3 + 3NaOH →Fe(OH)3 ↓   + 3NaCl
Dd muối magie		Tạo kết tủa trắng	MgCl2 + 2NaOH→ Mg(OH)2 ↓   + 2NaCl
Dd muối đồng		Tạo kết tủa xanh lam	Cu(NO3)2 + 2NaOH →Cu(OH)2 ↓ + 2NaNO3
Dd muối nhôm		Tạo kết tủa trắng, tan trong kiềm dư	AlCl3 + 3NaOH →Al(OH)3 ↓+ 3NaCl Al(OH)3 + NaOH (dư)  →NaAlO2 + 2H2O

∗ NHẬN BIẾT CHẤT KHÍ

	KHÍ	THUỐC THỬ	HIỆN TƯỢNG	PHƯƠNG TRÌNH HÓA HỌC MINH HỌA
1.	SO2	- dd Br2 - dd KMnO4	- Mất màu nâu đỏ - Mất màu tím	SO2 + Br2 + 2H2O → 2HBr + H2SO4 5SO2 + 2KMnO4 + 2H2O → 2MnSO4  + K2SO4 + 2H2SO4 .
2.	H2S	- Pb(NO3)2 - Cu(NO3)2 - dd Br2 - dd KMnO4	- ↓ đen - ↓ đen - Mất màu nâu đỏ - Mất màu tím	H2S + Pb(NO3)2 → PbS↓ + 2HNO3 H2S + Cu(NO3)2 → CuS↓ + 2HNO3 H2S + 4Br2 + 4H2O → 8HBr + H2SO4 5H2S    +  2KMnO4  +     3H2SO4 →  5S    +  2MnSO4  +  K2SO4  +  8H2O
3.	CO2	- nước vôi trong dư - Ba(OH)2 dư	↓trắng	CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3↓ + H2O CO2 + Ba(OH)2 → BaCO3↓ + H2O
4.	NH3	- Quỳ tím ẩm - Axit HCl đậm đặc	- Hóa xanh - Khói trắng	NH3 (k) + HCl(k) → NH4Cl(r)
5.	HCl	- Quỳ tím ẩm - Dd AgNO3	- Hóa đỏ  - ↓trắng	AgNO3 + HCl → AgCl ↓ + HNO3
6.	CO	CuO, to	CuO đen đỏ, khí bay ra làm đục dd Ca(OH)2	CuO (đen) + CO Cu (đỏ) + CO2  CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3↓ + H2O
7.	Cl2	- Quỳ tím ẩm - dd KI, hồ tinh bột.	- Quỳ tím ẩm chuyển đỏ sau đó mất màu - Làm xanh hồ tinh bột	-Cl2 + H2O⇄ HCl + HClO Lúc đầu quỳ tím chuyển đỏ sau đó nhanh chóng mất màu do tác dụng tẩy màu của HClO -Cl2 + 2KI → 2KCl + I2 I2 sinh ra làm xanh hồ tinh bột.
8.	H2	CuO, to	CuO đen →đỏ	CuO (đen) + H2 Cu (đỏ) + H2O
9.	O2	Que đóm còn tàn đỏ	Que đóm bùng cháy
10.	O2	dd KI + hồ tinh bột	Xanh hồ tinh bột	O3 + 2KI + H2O → I2 + O2 + 2KOH I2 sinh ra làm xanh hồ tinh bột.

- Bài tập nhận biết, phân biệt các chất thường gồm các bước sau:

Bước 1: Đánh số thứ tự từng lọ mất nhãn, trích mỗi lọ một ít sang ống nghiệm đánh số tương ứng. (Trích mẫu thử - thông thường với chất khí có thể bỏ qua bước này).

Bước 2: Chọn thuốc thử thích hợp tuỳ theo yêu cầu đề bài (thuốc thử tuỳ chọn, hạn chế hay không dùng thuốc thử nào khác).

Bước 3: Cho thuốc thử vào các ống nghiệm ghi nhận các hiện tượng và rút ra kết luận đã nhận biết, phân biệt được hoá chất nào.

Bước 4: Viết các phương trình hóa học minh hoạ.

Chú ý: Cần phân biệt sự khác nhau giữa nhận biết và phân biệt các chất.

- Để phân biệt các chất A,B,C,D chỉ cần nhận ra các chất A, B,C chất còn lại đương nhiên là D

- Để nhận biết A, B,C,D cần phải xác định tất cả các chất, không bỏ chất nào. Vì còn một chất mà không qua kiểm chứng chưa chắc đã nhận biết được đó là chất gì.

II – MỘT SỐ VÍ DỤ MINH HỌA

Ví dụ 1: Có 4 lọ đựng 4 chất lỏng: H₂SO₄, HCl, HNO₃, nước cất bị mất nhãn. Bằng phương pháp hoá học hãy phân biệt chúng.

Hướng dẫn:

- Đánh số thứ tự từng lọ mất nhãn. Trích mỗi lọ một ít sang ống nghiệm đánh số tương ứng.  

- Cho quỳ tím vào từng mẫu thử, mẫu thử nào không làm đổi màu quỳ tím thì đó là H₂O.

- Dùng thuốc thử Ba(NO₃)₂ nhỏ vào 3 mẫu thử còn lại, mẫu nào xuất hiện kết tủa trắng là H₂SO₄.

PTHH: Ba(NO₃)₂ + H₂SO₄ → BaSO₄↓ + 2HNO₃

- Dùng thuốc thử AgNO₃ nhỏ vào 2 mẫu thử còn lại. Mẫu thử nào nào xuất hiện chất kết tủa màu trắng là HCl.

PTHH: HCl  + AgNO₃ → AgCl↓  +HNO₃

- Mẫu thử còn lại chứa HNO_3.

Ví dụ 2: Có 4 lọ hóa chất bị mất nhãn chứa các dung dịch sau: HCl, Ba(OH)₂, Na₂SO_4, BaCl₂. Chỉ dùng thêm quỳ tím hãy phân biệt các dung dịch đó.

Hướng dẫn:

- Đánh số thứ tự từng lọ mất nhãn. Trích mỗi lọ một ít sang ống nghiệm đánh số tương ứng.  

- Cho vào mỗi mẫu thử một mẩu quỳ tím:

+ Quỳ tím hóa xanh → Ba(OH)₂;

+ Quỳ tím hóa đỏ → HCl;

+ Quỳ tím không đổi màu → Na₂SO₄; BaCl₂ (nhóm I)

- Phân biệt nhóm I: Sử dụng Ba(OH)₂ vừa nhận ra ở trên.

+ Xuất hiện kết tủa trắng → Na₂SO₄;

PTHH: Ba(OH)₂ + Na₂SO₄ → BaSO₄ ↓ + 2NaOH;

+ Không hiện tượng: BaCl₂.

Ví dụ 3: Không dùng thêm hoá chất nào khác hãy nhận biết 3 lọ bị mất nhãn chứa các dung dịch sau: HCl, K₂CO₃ và Ba(NO₃)₂

Hướng dẫn:

- Đánh số thứ tự từng lọ mất nhãn, trích mỗi lọ một ít sang ống nghiệm đánh số tương ứng.

- Cho lần lượt các mẫu thử phản ứng với nhau ta được kết quả cho bởi bảng sau:

	HCl	K2CO3	Ba(NO3)2
HCl	-	CO2­ ↑	-
K2CO3	CO2­ ↑	-	BaCO3↓
Ba(NO3)2	-	BaCO3↓	-

Qua bảng ta thấy:

- Mẫu thử nào phản ứng với hai mẫu thử còn lại cho một chất khí đó là dung dịch HCl.

- Mẫu thử nào phản ứng với hai mẫu thử còn lại xuất hiện một chất kết tủa, một chất khí đó là K₂CO₃.

- Mẫu thử nào phản ứng với hai mẫu thử còn lại xuất hiện một kết tủa đó là Ba(NO₃)₂.

Các phương trình phản ứng xảy ra:

2HCl + K₂CO₃  → 2KCl  + H₂O + CO₂­ ↑

K₂CO₃  + Ba(NO₃)₂ → 2KNO₃ + BaCO₃↓

III – BÀI TẬP VẬN DỤNG

Bài 1: Bằng phương pháp hóa học hãy phân biệt hai khí SO₂ và CO₂.

Lời giải:

Dẫn lần lượt từng khí qua ống nghiệm đựng dung dịch brom. Khí làm mất màu nâu đỏ của brom là SO₂, không làm mất màu hay nhạt màu dung dịch brom là CO₂.

          SO₂ + Br₂   + H₂O→ 2HBr   + H₂SO₄.

Bài 2: Bằng phương pháp hóa học nào có thể nhận biết được hai khí không màu, không mùi là CO₂ và O₂ chứa trong 2 bình riêng biệt, mất nhãn.

Lời giải:

- Đánh số thứ tự từng bình mất nhãn.

- Đưa que đóm còn tàn đỏ lần lượt vào đầu ống dẫn khí của từng bình. Nếu que đóm bùng cháy thì bình chứa khí O₂.

- Dẫn khí ở bình còn lại qua ống nghiệm đựng nước vôi trong, thấy xuất hiện kết tủa trắng → bình chứa CO₂.

CO₂ + Ca(OH)₂ → CaCO₃ ↓ + H₂O

Bài 3: Trình bày phương pháp hóa học nhận biết các dung dịch đựng trong các lọ mất nhãn sau: HCl, KOH, Na₂SO₄, NaCl.

Lời giải:

- Đánh số thứ tự từng lọ mất nhãn, trích mỗi lọ một ít sang ống nghiệm đánh số tương ứng.

- Sử dụng quỳ tím:

+ Quỳ tím chuyển sang màu đỏ: HCl

+ Quỳ tím chuyển sang màu xanh: KOH

+ Quỳ tím không đổi màu: Na₂SO₄, NaCl (nhóm I)

- Phân biệt nhóm I: Dùng BaCl₂

+ Có kết tủa trắng: Na₂SO₄

BaCl₂ + Na₂SO₄ → BaSO₄ ↓ + 2NaCl

+ Không hiện tượng: NaCl

Bài 4: Phân biệt các dung dịch sau: NaOH; HCl; BaCl₂; H₂SO₄ chứa trong các lọ riêng biệt, mất nhãn.

Lời giải:

- Đánh số thứ tự từng lọ mất nhãn, trích mỗi lọ một ít sang ống nghiệm đánh số tương ứng.

- Sử dụng quỳ tím:

+ Quỳ tím hóa xanh: NaOH

+ Quỳ tím không đổi màu: BaCl₂

+ Quỳ tím  hóa đỏ: HCl; H₂SO₄ (nhóm I)

- Phân biệt nhóm I: Sử dụng BaCl₂

+ Xuất hiện kết tủa trắng: H₂SO₄                                                                   

BaCl₂ + H₂SO₄ → BaSO₄ ↓ + 2HCl

+ Không hiện tượng: HCl

Bài 5: Không sử dụng quỳ tím, phân biệt các dung dịch sau chứa trong lọ mất nhãn bằng phương pháp hóa học: HCl, NaBr, MgF₂.

Lời giải:

Đánh số thứ tự từng lọ, trích mỗi lọ một ít sang ống nghiệm đánh số tương ứng.

Nhỏ vào mỗi ống nghiệm một vài giọt AgNO₃.

- Ống nghiệm nào có kết tủa trắng xuất hiện là ống nghiệm chứa HCl

HCl + AgNO₃ → AgCl_↓ + HNO₃

- Ống nghiệm nào có kết tủa vàng xuất hiện là ống nghiệm chứa NaBr

NaBr + AgNO₃ → AgBr_↓ + NaNO₃

- Ống nghiệm nào không có hiện tượng gì là ống nghiệm chứa MgF₂.

Bài 6: Không sử dụng quỳ tím, chỉ dùng thêm một hóa chất hãy phân biệt các dung dịch sau chứa trong lọ mất nhãn bằng phương pháp hóa học: HCl, NaBr, BaCl₂.

Lời giải:

Đánh số thứ tự từng lọ, trích mỗi lọ một ít sang ống nghiệm đánh số tương ứng.

Nhỏ lần lượt vào từng ống nghiệm một vài giọt Na₂CO₃.

+ Ống nghiệm nào có khí thoát ra là ống nghiệm chứa HCl

2HCl + Na₂CO₃ → 2NaCl + CO_2↑ + H₂O

+ Ống nghiệm nào có kết tủa trắng xuất hiện là ống nghiệm chứa BaCl₂.

BaCl₂ + Na₂CO₃ → 2NaCl + BaCO_3↓

+ Ống nghiệm nào không có hiện tượng xảy ra là ống nghiệm chứa NaBr.

Dán nhãn từng lọ vừa nhận biết.

Bài 7: Chỉ dùng thêm một hóa chất hãy nhận biết các lọ mất nhãn chứa các dung dịch sau: H₂SO₄; Na₂SO₄; Na₂CO₃; MgSO₄ bằng phương pháp hóa học.

Lời giải:

- Đánh số thứ tự từng lọ mất nhãn, trích mỗi lọ một ít sang ống nghiệm đánh số tương ứng.

- Sau đó dùng thuốc thử là axit HCl nhỏ vào các mẫu thử. 

Mẫu thử nào có khí thoát ra thì đó là Na₂CO₃ do có phản ứng:

          Na₂CO₃ + 2HCl  → NaCl + CO₂ ↑  + H₂O

- Sau đó dùng Na₂CO₃ vừa nhận ra nhỏ vào các mẫu thử còn lại, 

+ Mẫu thử nào có khí thoát ra thì đó là H₂SO₄ do có phản ứng:

          H₂SO₄  + Na₂CO₃ → Na₂SO₄     + H₂O  + CO₂­ ↑

+ Mẫu thử nào xuất hiện kết tủa trắng thì đó là MgSO₄ do có phản ứng:

          MgSO₄  + Na₂CO₃→   Na₂SO₄   + MgCO_3↓

- Mẫu thử còn lại  không có hiện tượng gì chính là Na₂SO₄.

Bài 8: Bằng phương pháp hoá học hãy phân biệt 4 lọ mất nhãn chứa các dung dịch sau: NaOH, HCl, NaCl, NaNO₃.

Lời giải:

- Đánh số thứ tự từng lọ mất nhãn, trích mẫu thử.

- Tiến hành phân biệt các chất theo bảng sau:

Mẫu thử Thuốc thử	NaOH	HCl	NaCl	NaNO3
Quỳ tím	Xanh	Đỏ	-	-
AgNO3			↓ trắng	-

(chú ý: “ – ” là không xảy ra hiện tượng gì)

- Phương trình hóa học minh họa:

AgNO₃ + NaCl → AgCl↓ + NaNO₃.

Bài 9: Cho 4 lọ mất nhãn đựng các dung dịch NaCl, AlCl₃, MgCl_2, NaOH. Chỉ dùng thêm một hóa chất là phenolphtalein hãy trình bày cách phân biệt 4 lọ.

Lời giải:

- Đánh số thứ tự từng lọ mất nhãn, trích mỗi lọ một ít sang ống nghiệm đánh số tương ứng.

- Cho vào mỗi mẫu thử một vài giọt phenolphtalein.

+ Dung dịch chuyển sang màu hồng → NaOH

+ 3 mẫu thử còn lại không có hiện tượng gì.  

- Lần lượt cho từ từ NaOH (đã nhận ra ở trên) đến dư vào ba mẫu thử còn lại.

+ Xuất hiện kết tủa trắng, kết tủa không tan khi NaOH dư → mẫu thử là MgCl₂.

PTHH: 2NaOH + MgCl₂ → Mg(OH)₂ ↓ + 2NaCl

+ Xuất hiện kết tủa trắng, kết tủa tan khi NaOH dư → mẫu thử là AlCl₃.

PTHH: 3NaOH + AlCl₃ → 3NaCl + Al(OH)₃↓

Al(OH)₃ + NaOH → NaAlO₂ + 2H₂O

+ Mẫu thử còn lại không thấy hiện tượng gì thì đó là NaCl.

Bài 10: Không dùng thêm hoá chất nào khác hãy nhận biết 4 lọ hoá chất mất nhãn chứa các dung dịch sau: BaCl₂, H₂SO₄, Na₂CO₃ và ZnCl₂.

Lời giải:

Trích mỗi lọ ra làm các mẫu thử khác nhau rồi lần lượt cho mẫu thử này lần lượt phản ứng với các mẫu thử còn lại ta được kết quả cho bởi bảng sau:

	BaCl2	H2SO4	Na2CO3	ZnCl2
BaCl2		BaSO4↓	BaCO3↓	-
H2SO4	BaSO4↓		CO2­ ↑	-
Na2CO3	BaCO3↓	CO2­ ↑		ZnCO3↓
ZnCl2	-	-	ZnCO3↓

{(-) không phản ứng hoặc không có hiện tượng gì}

Qua bảng ta nhận thấy:

- Mẫu thử nào phản ứng với 3 mẫu thử còn lại cho 2 kết tủa thì mẫu thử đó là BaCl_2.

- Mẫu thử nào phản ứng với 3 mẫu thử còn lại cho kết quả là 2 chất kết tủa và một chất khí là Na₂CO_3.

- Mẫu thử nào phản ứng với 3 mẫu thử còn lại cho là một chất kết tủa và một chất khí là H₂SO₄.

- Mẫu thử nào phản ứng với 3 mẫu thử còn lại mà chỉ cho một kết tủa thì đó là ZnCl_2.

Các phương trình phản ứng:

ZnCl₂ + Na₂CO₃  → 2NaCl + ZnCO₃↓

BaCl₂ +H₂SO₄  → BaSO₄↓ + 2HCl

Na₂CO₃  + H₂SO₄  → NaSO₄ + H₂O + CO₂­ ↑

Na₂CO₃ + BaCl₂  → 2NaCl + BaCO₃↓.

Xem thêm các dạng bài tập Hóa học lớp 9 chọn lọc, có lời giải chi tiết hay khác:

• Bài tập Chuỗi phản ứng hóa học vô cơ có lời giải
• Bài tập basic oxide tác dụng với axit có lời giải
• Bài tập acidic oxide tác dụng với bazo có lời giải
• Bài tập Axit tác dụng với bazo có lời giải
• Bài tập Muối tác dụng với muối có lời giải

Xem thêm các loạt bài Để học tốt Hóa học 9 hay khác:

• Giải bài tập Hóa học 9
• Giải sách bài tập Hóa 9
• Đề thi Hóa học 9
• Wiki 200 Tính chất hóa học
• Wiki 3000 Phản ứng hóa học quan trọng

• Hơn 20.000 câu trắc nghiệm Toán,Văn, Anh lớp 9 có đáp án

---

---

---