Phương pháp giải bài tập Tương tác gen (hay, chi tiết)

Phương pháp giải bài tập Tương tác gen (hay, chi tiết)

Nhằm mục đích giúp học sinh biết cách giải các dạng bài tập môn Sinh học để chuẩn bị cho kì thi Tốt nghiệp THPT, VietJack biên soạn Phương pháp giải bài tập Tương tác gen hay, chi tiết. Hi vọng với loạt bài này học sinh sẽ có thêm tài liệu ôn tập và đạt kết quả cao trong kì thi Tốt nghiệp THPT môn Sinh học.

II. PHƯƠNG PHÁP GIẢI NHANH CÁC DẠNG BÀI TẬP

1. Xác định quy luật di truyền tính trạng

Muốn xác định quy luật di truyền của tính trạng thì phải dựa vào tỉ lệ phân li kiểu hình của phép lai hoặc phải dựa vào các dẫn liệu của bài toán để suy ra quy luật di truyền. Ví dụ:      - Nếu lai phân tích mà đời con có tỉ lệ 1:3 hoặc 1:2:1 hoặc 1:1:1:1 thì tính trạng di truyền theo quy luật tương tác bổ sung.      - Nếu ở đời con có tỉ lệ 9:7 hoặc 9:6:1 hoặc 9:3:3:1 thì tính trạng di truyền theo quy luật tương tác bổ sung.

Bài 1: Ở một loài thực vật, khi trong kiểu gen có cả gen A và gen B thì hoa có màu đỏ. Nếu trong kiểu gen chỉ có A hoặc chỉ có B thì hoa có màu vàng. Nếu không có gen A và B thì hoa có màu trắng. Hai cặp gen Aa và Bb nằm trên 2 cặp NST khác nhau.

a. Tính trạng màu hoa của loài thực vật này di truyền theo quy luật nào?

b. Xác định kiểu gen của cây hoa đỏ thuần chủng.

c. Cho cây dị hợp về 2 cặp gen nói trên tự thụ phấn, tỉ lệ kiểu hình ở đời con sẽ như thế nào?

Hướng dẫn giải

a. 

- Tính trạng màu hoa do 2 cặp gen 4 Aa và Bb quy định nên nó di truyền theo quy luật tương tác gen.

- Khi có cả A và B thì quy định hoa đỏ, chứng. tỏ hai gen A và B di truyền theo kiểu tương tác bổ sung.

b. Khi có cả gen A và gen B thì hoa có màu đỏ.

 Kiểu gen của cây hoa đỏ thuần chủng là: AABB.

c. Xác định tỉ lệ kiểu hình ở đời con:

Dùng tích tỉ lệ phân li của từng cặp alen.

AaBb x AaBb = (Aa x Aa) (Bb x Bb) 

 

AaBb x AaBb = (Aa x Aa)(Bb x Bb) = (3A-; 1aa)(3B-; 1bb)

9 A-B- 9 cây hoa đỏ

 6 cây hoa vàng

1aabb 1 cây hoa trắng

Tỉ lệ phân li kiểu gen bằng tích tỉ lệ kiểu gen của từng cặp alen.

Bài 2: : Ở một loài động vật, A nằm trên NST thường quy định lông màu đỏ trội hoàn toàn so với a quy định lông màu trắng. Kiểu gen AA làm cho hợp tử bị chết ở giai đoạn phôi.

a. Tính trạng di truyền theo quy luật nào?

b. Cho các cá thể dị hợp giao phối tự do với nhau, tỉ lệ kiểu hình ở đời con như thế nào?

Hướng dẫn giải

a. Gen A vừa có chức năng quy định màu lông vừa quy định sức sống của cá thể. Chứng tỏ A là gen đa hiệu.

b. Sơ đồ lai: Aa x Aa

Tỉ lệ kiểu gen của đời con: 1AA : 2Aa : laa.

AA bị chết ở giai đoạn phôi nên tỉ lệ kiểu hình ở đời con là 2 lông đỏ : 1 lông trắng.

- Một gen có tác động đến sự biểu hiện của nhiều tính trạng được gọi là gen đa hiệu.    - Nếu tỉ lệ phân li kiểu hình là 2:1 thì có hiện tượng gen gây chết ở trạng thái đồng hợp hoặc có một loại giao tử nào đó không tham gia thụ tinh.

Bài 3: Cho một cây hoa đỏ giao phấn với 3 cây của cùng loài, kết quả thu được như sau:

Với cây thứ nhất, đời con có 25% cây hoa đỏ; 50% cây hoa vàng: 25% cây hoa trắng.

Với cây thứ hai, đời con có 56,25% cây hoa đỏ; 37,5% cây hoa vàng; 6,25% cây hoa trắng.

Với cây thứ ba, đời con có 37,5% cây hoa đỏ; 50% cây hoa vàng; 12,5% cây hoa trắng.

a. Tính trạng màu hoa đi truyền theo quy luật nào?

b. Hãy xác định kiểu gen của các cây đem lai.

Hướng dẫn giải

a. Xác định quy luật di truyền

        * Ở cùng một loài, mỗi tính trạng chỉ di truyền theo quy luật xác định và không thay đổi theo từng phép lai. Do vậy, cả ba phép lai này cùng bị chi phối bởi một quy luật di truyền giống nhau.

        * Có 3 phép lai với tỉ lệ kiểu hình khác nhau, để xác định quy luật di truyền của tính trạng thì phải chọn phép lai có tỉ lệ kiểu hình đặc trưng nhất. Ở đây phép lai hai có tỉ lệ 9 cây hoa đỏ : 6 cây hoa vàng : 1 cây hoa trắng là tỉ lệ của quy luật tương tác bổ trợ (chỉ có quy luật tương tác bổ sung mới có tỉ lệ này).

=> Tính trạng màu hoa của loài thực vật này di truyền theo quy luật tương tác bổ sung.

  A-B- Hoa đỏ

 

  aabb Hoa trắng.

b. Xác định kiểu gen của bố mẹ.

        * Ở phép lai thứ hai đời con có 16 kiểu tổ hợp giao tử (9 + 6 + 1) nên bố mẹ phải dị hợp về cả 2 cặp gen => Kiểu gen của cặp bố mẹ ở phép lai thứ 2 là  . Vậy cây thứ 2 có kiểu gen AaBb và cây hoa đỏ đem lai có kiểu gen AaBb. Cây đem lai có kiểu gen AaBb nên cho 4 loại giao tử.

        * Ở phép lai 1 có tỉ lệ 1 cây hoa trắng : 2 cây hoa vàng : 1 cây hoa đỏ gồm 4 kiểu tổ hợp = 4 x 1. Vậy cây thứ nhất chỉ cho 1 loại giao tử => Kiểu gen đồng hợp về cả 2 cặp gen. Ở đời con có cây hoa trắng mang kiểu gen aabb nên cây thứ nhất phải có kiểu gen đồng hợp lặn là aabb.

        * Ở phép lai 3 có tỉ lệ 4 cây hoa vàng : 3 cây hoa đỏ : 1 cây hoa trắng gồm 8 kiểu tổ hợp = 4 x 2. Vậy cây thứ 3 phải có một cặp gen dị hợp. Đời con có cây hoa trắng (aabb) nên cây thứ ba phải có gen ab => Kiểu gen của nó có thể là Aabb hoặc aaBb. Trong tương tác bổ trợ loại có tỉ lệ kiểu hình 9:7 và tỉ lệ 9:6:1 thì vai trò của các gen trội A và B là ngang nhau nên cả 2 kiểu gen này đều phù hợp.

Cặp lai thứ nhất: AaBb x aabb.

Cặp lai thứ 2: AaBb x AaBb.

Cặp lai thứ 3: AaBb x aaBb (hoặc AaBb x Aabb).

- Khi bài toán có nhiều phép lai của cùng một tính trạng thì phải dựa vào phép lai có tỉ lệ kiểu hình đặc trưng nhất để khẳng định quy luật di truyền của tính trạng đó.         - Muốn xác định kiểu gen của bố mẹ thì phải dựa vào "kiểu hình lặn (nếu có) và số kiểu tô hợp ở đời con.

2. Nhận xét về kiểu gen, kiểu hình của đời con

Bài 4: Ở một loài thực vật, cho cây hoa đỏ thuần chủng lai với cây hoa trắng thuần chủng thu được   toàn cây hoa đỏ. Cho F₁ tự thụ phấn, thu được F₂ có tỉ lệ: 9 cây hoa đỏ : 7 cây hoa trắng. Biết không xảy ra đột biến. Theo lí thuyết, có bao nhiêu phát biểu sau đây đúng về số loại kiểu gen của thế hệ  ?

I. Đời F₂ có 9 loại kiểu gen, trong đó có 4 kiểu gen quy định hoa đỏ.

II. Đời F₂ có 16 loại kiểu gen, trong đó có 4 kiểu gen quy định hoa trắng.

III. Đời F₂ có 9 kiểu gen quy định cây hoa đỏ, 7 kiểu gen quy định hoa trắng.

IV. Đời F₂ có 16 loại kiểu gen, trong đó có 7 kiểu gen quy định hoa trắng

   A. 1                                   B. 2                                   C. 3                                   D. 4

Hướng dẫn giải

      - Đời F₂ có tỉ lệ kiểu hình 9 cây hoa đỏ : 7 cây hoa trắng   Tính trạng màu hoa di truyền theo quy luật tương tác bổ sung.

      - Quy ước A-B- quy định hoa đỏ. Các kiểu gen A-bb, aaB-, aabb quy định hoa trắng.

      - Đời F₂ có 16 kiểu tổ hợp (9 + 7 = 16) chứng tỏ F1 dị hợp 2 cặp gen. Đời F₁ dị hợp 2 cặp gen thì F₂ có 9 loại kiểu gen, trong đó cây hoa đỏ có 4 kiểu gen là AABB, AABb, AaBB, AaBb.

=> Chỉ có I đúng => Đáp án A.

Bài 5: Tính trạng khối lượng quả của một loài thực vật do 3 cặp gen Aa, Bb, Dd phân li độc lập và tương tác theo kiểu cộng gộp. Kiểu gen đồng hợp lặn aabbdd quy định quả có khối lượng 30g; cứ có thêm một alen trội thì quả nặng thêm 5g. Phép lai AaBbDd x AaBbDd, thu được F₂. Theo lí thuyết, có bao nhiêu phát biểu sau đây đúng về  ?

       I. F₁ có 7 loại kiểu hình, 27 loại kiểu gen.

       II. Ở F₁, kiểu hình quả nặng 40g chiếm tỉ lệ 15/64.

       III. Ở F₁ loại kiểu hình có quả nặng 45g chiếm tỉ lệ cao nhất.

       IV. F₁ có 3 loại kiểu gen quy định kiểu hình có quả nặng 35g.

   A. 1                                   B. 2                                   C. 3                                   D. 4

Hướng dẫn giải

Cả 4 phát biểu đúng => Đáp án D.

I đúng. Vì P dị hợp 3 cặp gen và tương tác cộng gộp nên F₁ có 7 loại kiểu hình, 27 loại kiểu gen.

II đúng. Vì kiểu hình quả nặng 40g là có 2 alen trội. => Chiếm tỉ lệ  

III đúng. Vì P dị hợp 3 cặp gen nên ở F₁, loại kiểu gen dị hợp 3 cặp gen chiếm tỉ lệ cao nhất. Có 3 alen trội nên sẽ có quả nặng 45g. => Cây có quả 45g chiếm tỉ lệ cao nhất.

IV đúng. Vì kiểu hình có quả nặng 35g là kiểu hình có 1 alen trội. Với 3 cặp gen dị hợp thì loại kiểu gen có 1 alen trội sẽ có 3 kiểu gen.

3. Tìm tỉ lệ kiểu gen trong các kiểu hình của phép lai

Bài 6: Ở 1 loài thực vật, giao phấn cây thân cao với cây thân thấp được   có 100% cây thân cao. Cho F₁ tự thụ phấn, thu được F₂ có tỉ lệ kiểu hình: 9 cây thân cao : 7 cây thân thấp. Biết không xảy ra đột biến. Theo lí thuyết, có bao nhiêu phát biểu sau đây đúng?

       I. Trong số các cá thể của F₂, cá thể thuần chủng về kiểu hình thân cao chiếm tỉ lệ 6,25%.

       II. Trong số các cá thể của F₂, cá thể thân cao không thuần chủng chiếm tỉ lệ 50%.

       III. Trong số các cá thể của F₂, cá thể thân thấp không thuần chủng chiếm tỉ lệ 25%.

       IV. Lấy ngẫu nhiên một cá thể thân cao ở F₂, xác suất để được cá thể thuần chủng là  

   A. 2                                   B. 3                                   C. 1                                   D. 4

Hướng dẫn giải

            Công thức giải nhanh:

Khi tính trạng di truyền theo quy luật tương tác bổ sung và đời F1 có tỉ lệ kiểu hình 9M : 7N thì:       - Trong số các cá thể của F1, cá thể thuần chủng về kiểu hình M chiếm tỉ lệ ; Cá thể có kiểu hình M không thuần chủng chiêm tỉ lệ ; Cá thể có kiểu hình N không thuần chủng chiếm tỉ lệ       - Trong số các cá thể có kiểu hình M ở F1, cá thể thuần chủng chiếm tỉ lệ ; cá thể không thuần chúng chiếm tỉ lệ       - Trong số các cá thể có kiểu hình N ở F1, cá thể thuần chủng chiếm tỉ lệ ; cá thể không thuần chủng chiếm tỉ lệ

            Chứng minh công thức:

            Quy ước: A-B- quy định kiểu hình M, các trường hợp còn lại quy định kiểu hình N.

a. 

- Cá thể thuần chủng về kiểu hình M có kiểu gen AABB có hệ số 1.

=> Cá thể thuần chủng về kiểu hình M chiếm tỉ lệ  

- Cá thể không thuần chủng về kiểu hình M có 3 kiểu gen với hệ số là 2AABb, 2AaBB, 4AaBb.

=> Ở F₁, cá thể có kiểu hình M không thuần chủng chiếm tỉ lệ  

b. Cây có kiểu hình M ở F₁ có 4 kiểu gen là 1AABB, 2AABb, 2AaBB, 4AaBb => Cây thuần chủng (AABB) chiếm tỉ lệ  

Cây thuân chủng chiêm tỉ lệ = 5 thì cây không thuân chủng chiêm tỉ lệ = 5:

c. Cây có kiểu hình B ở F₁ có 5 kiểu gen với hệ số là: 1AAbb, 2Aabb, 1aaBB, 2aaBb, laabb.

=> Cây thuần chủng gồm 1AAbb + laaBB + laabb chiếm tỉ lệ  

Cây không thuần chủng chiếm tỉ lệ  

Vận dụng công thức, ta có cả 4 phát biểu đúng. => Đáp án D.

Ở bài toán này, tỉ lệ kiểu hình là 9 cây thân cao : 7 cây thân thấp.

- Cá thể thuần chủng về kiểu hình thân cao chiếm tỉ lệ I đúng.

- Cá thể thân cao không thuần chủng chiếm tỉ lệ II đúng.

- Trong số các cá thể của F₁, cá thể thân thấp không thuần chủng chiếm tỉ lệ III đúng.

- Lấy ngẫu nhiên một cá thể thân cao ở F₁, xác suất để được cá thể thuần chủng là IV đúng.

Bài 7: Ở một loài động vật, tính trạng màu lông do hai cặp gen Aa và Bb nằm trên hai cặp NST khác nhau quy định. Kiểu gen có cả hai gen trội A và B quy định lông đỏ; các kiểu gen còn lại quy định lông đen. Con đực lông đỏ giao phối với con cái lông đen (P), thu được   có 100% con lông đỏ. Cho   thu được   có tỉ lệ kiểu hình: 9 con lông đỏ : 7 con lông đen. Biết rằng không xảy ra đột biến. Theo lí thuyết, có bao nhiêu phát biểu sau đây đúng?

     I. Ở F₂, các cá thể lông đỏ có tỉ lệ kiểu gen là 1AABB : 2AABb : 2AaBB : 4AaBb.

     II. Trong tổng số cá thể lông đỏ ở F₂, tỉ lệ giao tử được tạo ra là:

 

     III. Ở F₂, các cá thể lông đen có tỉ lệ kiểu gen là:

1AAbb : 2Aabb : 1aaBB : 2aaBb : laabb.

     IV. Trong các cá thê lông đen ở F₂, tỉ lệ giao tử  

Cho tất cả các cá thể lông đỏ ở F₂ giao phối ngẫu nhiên thu được F₃. Ở F₃ kiểu hình lông đen chiếm tỉ lệ là  

   A. 2                                   B. 3                                   C. 4                                   D. 5

Hướng dẫn giải

            Công thức giải nhanh:

Nếu tính trạng tương tác bổ sung và   có tỉ lệ kiểu hình 9M : 7N thì ở F1:           -  Các cá thể có kiểu hình M có tỉ lệ kiểu gen là 1AABB : 2AABb : 2AaBB : 4AaBb.           -  Tỉ lệ giao tử của các cá thể thuộc kiểu hình M là 4AB : 2Ab : 2aB : 1ab.         -  Các cá thể có kiểu hình N có tỉ lệ kiểu gen là 1AAbb : 2Aabb : laaBB : 2aaBb : laabb.           -  Tỉ lệ giao tử của các cá thể thuộc kiểu hình N là 2Ab : 2aB : 3ab.        -  Tất cả các cá thể có kiểu hình M ở F1 giao phối ngẫu nhiên thì ở F2, kiểu hình N chiếm tỉ lệ . Kiểu hình M          -  Tất cả các cá thể có kiểu hình N ở F1 giao phối ngẫu nhiên thì ở F2, kiểu hình N chiếm tỉ lệ , kiểu hình M

            Chứng minh:

a. Các cá thể có kiểu hình M có tỉ lệ kiểu gen là 1AABB : 2AABb : 2AaBB : 4AaBb

- Vì tính trạng di truyền theo quy luật tương tác bổ sung 9 : 7 cho nên quy ước gen như sau:

A-B- quy định kiểu hình M; Các kiểu gen A-bb hoặc aaB- hoặc aabb quy định kiểu hình N.

- F1 có tỉ lệ 9 : 7 (gồm 16 kiểu tổ hợp giao tử) cho nên P dị hợp 2 cặp gen (AaBb x AaBb).

P dị hợp 2 cặp gen cho nên ở đời F1 có kiểu hình M gồm 4 kiểu gen là AABB, AABb, AaBB, AaBb với tỉ lệ mỗi loại kiểu gen như sau:

     + Kiểu gen AABB có tỉ lệ  

     + Kiểu gen AABb có tỉ lệ  

     + Kiểu gen AaBB có tỉ lệ  

     + Kiểu gen AaBb có tỉ lệ  

=> Tỉ lệ của 4 kiểu gen nói trên là:

 

=  1AABB : 2AABb : 2 AaBB : 4AaBb.

1. Tỉ lệ giao tử của các cá thể thuộc kiểu hình M là 4AB : 2Ab : 2aB : 1ab.

Tỉ lệ các loại giao tử là  

c. Các cá thể có kiểu hình N có tỉ lệ kiểu gen là 1AAbb : 2Aabb : 1aaBB : 2aaBb : laabb

     - Kiểu hình N được kí hiệu kiểu gen là A-bb hoặc aaB- hoặc aabb 

    - Vì P dị hợp 2 cặp gen cho nên ở F₁, kí hiệu A-bb có 2 kiểu gen là AAbb và Aabb; Kí hiệu aaB- có 2 kiểu gen là aaBB và aaBb. 

P dị hợp 2 cặp gen cho nên ở đời   có kiểu hình N gồm 5 kiểu gen là AAbb, Aabb, aaBB, aaBb, aabb với tỉ lệ mỗi loại kiểu gen như sau:

    +  Kiểu gen AAbb có tỉ lệ  

    +  Kiểu gen Aabb có tỉ lệ  

    +  Kiểu gen aaBB có tỉ lệ  

    +  Kiểu gen aaBb có tỉ lệ  

    +  Kiểu gen aabb có tỉ lệ  

=>  Tỉ lệ của 4 kiểu gen nói trên là:

= 1AAbb : 2Aabb : 1aaBB : 2aaBb : 1aabb

d. Tỉ lệ giao tử của các cá thể thuộc kiểu hình N là 1Ab : 1aB : lab

 

Tỉ lệ các loại giao tử là  

e. Tất cả các cá thể có kiểu hình M ở F1 giao phấn ngẫu nhiên thì ở F2 kiểu hình N chiếm tỉ lệ   

     - Tất cả các cá thể có kiểu hình M có 4 loại giao tử là 4AB, 2Ab, 2aB, lab.

     - Các loại giao tử (2Ab, 2aB, 1ab) thụ tinh với nhau thì sẽ sinh ra 2 loại kiểu hình là M và N. Trong đó, sự thụ tinh giữa giao tử Ab với aB sẽ sinh ra kiểu hình M.

     - Ở F₂, kiểu hình N có tỉ lệ = (2Ab + 2aB + ab)(2Ab + 2aB + 1ab) - 2 x Ab x aB. 

     - Mà tổng tỉ lệ các loại giao tử 2Ab + 2aB + ab = 1 - tỉ lệ giao tử AB.

=> Ở F₂, kiểu hình N có tỉ lệ  

=> Kiểu hình M  

f. Tất cả các cá thể có kiểu hình N ở F1 giao phấn ngẫu nhiên thì ở F2, kiểu hình N chiếm tỉ lệ = 1 - 2 x Ab x aB 

    - Tất cả các cá thể có kiểu hình N có 3 loại giao tử với tỉ lệ là  

    - Các loại giao tử (1Ab, 1aB, 1ab) thụ tinh với nhau thì sẽ sinh ra 2 loại kiểu hình là M và N. Trong đó, sự thụ tinh giữa giao tử Ab với aB sẽ sinh ra kiểu hình M.

    - Ở F₂, kiểu hình N có tỉ lệ:

 

    - Mà tổng tỉ lệ các loại giao tử  

Ở F₂, kiểu hình M (kiểu gen A-B-) có tỉ lệ = 2 x tích tỉ lệ giao tử

       

=> Ở F₂, kiểu hình N có tỉ lệ  

=> Kiểu hình M  

Vận dụng công thức, ta có:

Cả 5 phát biểu đúng.=> Đáp án D.

Tỉ lệ lông đỏ : lông đen = 9 : 7 (9M : 7N) kiểu hình M chính là kiểu hình lông đỏ; Kiểu hình N chính là kiểu hình lông đen.

Vận dụng công thức giải nhanh.

I. Ở F₂, các cá thể lông đỏ có tỉ lệ kiểu gen là: 1AABB : 2AABb : 2AaBB : 4AaBb => Đúng

II. Trong tổng số cá thể lông đỏ ở F₂, tỉ lệ giao tử được tạo ra là:  => Đúng

III. Ở F₂, các cá thể lông đen có tỉ lệ kiểu gen là: 1AAbb : 2Aabb : 1aaBB : 2aaBb : laabb => Đúng.

IV. Trong các cá thể lông đen ở F₂ tỉ lệ giao tử => Đúng.

V. Cho tất cả các cá thể lông đỏ ở F₂ giao phối ngẫu nhiên thu được F3. Ở F3, kiểu hình lông đen chiếm tỉ lệ là:

=> Đúng.

4. Bài toán tương tác cộng gộp

Bài 8: Ở một loài thực vật, tính trạng khối lượng quả do nhiều cặp gen nằm trên các cặp NST khác nhau di truyền theo kiểu tương tác cộng gộp. Cho cây có quả nặng nhất lai với cây có quả nhẹ nhất được F₁. Cho F₁ giao phấn tự do được F₂ có 15 loại kiểu hình về tính trạng khối lượng quả. Tính trạng khối lượng quả do bao nhiêu cặp gen quy định?

Hướng dẫn giải

- Tính trạng di truyền theo quy luật tương tác cộng gộp nên cứ có 1 cặp gen thì có thêm 2 loại kiểu hình.

- Đời F₂ có 15 loại kiểu hình chứng tỏ tính trạng do 7 cặp gen quy định

Bài 9: Ở một loài thực vật, tính trạng chiều cao cây do 3 cặp gen Aa, Bb và Dd nằm trên 3 cặp NST thường khác nhau tương tác theo kiểu cộng gộp. Cây có kiểu gen đồng hợp lặn có chiều cao 120cm; Trong kiểu gen, cứ có thêm một alen trội thì cây cao thêm 10cm. Cho cây thấp nhất giao phấn với cây cao nhất (P) tạo ra F₁ gồm tất cả các cây có kiểu gen giống nhau, F₁ tự thụ phấn thu được F₂. Biết không xảy ra hiện tượng đột biến. Theo lí thuyết, có bao nhiêu phát biểu sau đây đúng?

I. Cây cao nhất có chiều cao 180cm.

II. Ở F₂, loại cây có chiều cao 130cm chiếm tỉ lệ là

III. Ở F₂, loại cây có chiều cao 150cm chiếm tỉ lệ là

IV. Ở F₂, loại cây cao nhất chiếm tỉ lệ  

   A. 1                                   B. 2                                   C. 3                                   D. 4

Hướng dẫn giải

            Công thức giải nhanh

Khi bố và mẹ đều có kiểu gen giống nhau và dị hợp về n cặp gen. Ở F1: 1.  Loại cá thể có m alen trội chiếm tỉ lệ    2.  Loại cá thể có n alen trội chiếm tỉ lệ lớn nhất (khi đó n = m)

Chứng minh:

1. P có kiểu gen dị hợp về n cặp gen thì  có số kiểu tổ hợp giao tử = 2n x 2n = 22n 

P có n cặp gen dị hợp thì đời F₁ sẽ có tối đa 2n alen trội. Vì vậy, trong số 2n alen trội thì loại cá thể có m alen trội sẽ có số tổ hợp  

2. -   Trường hợp 1:  

Ta có:  

Như vậy, khi k + 1 thì  

Và cứ như vậy ta sẽ có  

• Trường hợp 2:n < k ta cũng chứng minh tương tự

Do  

Và cứ như vậy ta sẽ có  

=> là lớn nhất trong dãy trên lớn nhất

=> Loại cá thể có n alen trội chiếm tỉ lệ lớn nhất  

            Vận dụng công thức, ta có:

            Cả 4 phát biểu đều đúng => Đáp án D

I. Cây cao nhất có chiều cao 180cm => Đúng. Cây cao nhất mang 6 alen trội nên chiều cao sẽ là 120 + 6 x 10 = 180cm 

II. Ở F₂, loại cây có chiều cao 130cm chiếm tỉ lệ là Đúng. Cây cao 130cm chính là cây có 1 alen trội. Như vậy, có 3 cặp gen di hợp (n = 3) và cần tìm loại kiểu gen có 1 alen trội (m = 1)

Áp dụng công thức, ta có loại cây cao 130cm (có 1 alen trội) chiếm tỉ lệ  

III. Ở F₂, loại cây có chiều cao 150cm chiếm tỉ lệ là Đúng. Cây cao 150cm chính là cây có 3 alen trội. Như vậy, có 3 cặp gen dị hợp (n = 3) và cần tìm loại kiểu gen có 3 alen trội (m = 3).

Áp dụng công thức, ta có loại cây cao 150cm (có 3 alen trội) chiếm tỉ lệ  

IV. Ở F₂, loại cây cao nhất chiếm tỉ lệ Đúng. Cây cao nhất có kiểu gen AABBĐ có 6 alen trội. Tỉ lệ cây cao nhất  

Bài 10: Ở một loài thực vật, tính trạng khối lượng quả do 3 cặp gen Aa, Bb, Dd nằm trên 3 cặp NST khác nhau tương tác cộng gộp quy định, trong đó cứ có mỗi gen trội thì quả nặng thêm 10 gam. Quả có khối lượng nhẹ nhất là 80g. Cho lai quả nhẹ nhất với quả nặng nhất (P) thu được F₁, F₁ tự thụ phấn thu được F₂. Biết không có hiện tượng đột biến. Theo lí thuyết, có bao nhiêu phát biểu sau đây là đúng :

      I. Ở F₂ tính trạng khối lượng quả có 7 kiểu hình.

      II. Ở F₂, có 6 kiểu gen quy định cây có khối lượng quả 100g.

      III. Ở F₂, quả có khối lượng 110g chiếm tỉ lệ lớn nhất.

      IV. Ở F₂, có 6 kiểu gen quy định cây có khối lượng quả 130g.

   A. 1                                   B. 2                                   C. 3                                   D. 4

Hướng dẫn giải

            Công thức giải nhanh

Khi các gen tương tác cộng gộp theo kiểu tương tác cứ 1 alen trội làm tăng hoặc giảm sự biểu hiện của kiểu hình, cơ thể P có n cặp gen dị hợp phân li độc lập tự phối hoặc ngẫu phối tạo ra 2n + 1 loại kiểu hình.

Chứng minh:

- Khi tính trạng do n cặp gen dị hợp tương tác cộng gộp quy định thì sẽ có số kiểu hình = 2n + 1.

Vì: Với n cặp gen dị hợp sẽ có các loại kiểu hình là:

Kiểu hình đồng hợp gen lặn quy định;

Kiểu hình có 1 alen trội quy định;

Kiểu hình có 2 alen trội quy định;

Kiểu hình có 3 alen trội quy định;

...

Kiểu hình có 2n alen trội quy định.

- Từ 1 alen trội đến 2n alen trội sẽ có số loại kiểu hình = 2n. Ngoài ra còn có kiểu hình do kiểu gen đồng hợp lặn quy định, do đó số kiểu hình = 2n + 1.

Cả 4 phát biểu đúng.=> Đáp án D

Cho lai quả nhẹ nhất với quả nặng nhất (P) thu được F₁, F₁ tự thụ phấn thu được F₂ => F₁ có 3 cặp gen dị hợp AaBbDd.

Vận dụng công thức giải nhanh ta có:

      I. Ở F₂, tính trạng khối lượng quả có 7 kiểu hình => Đúng. Số loại kiểu hình = 2n + 1 = 2 x 3 + 1 = 7 kiểu hình.

     II. Ở F₂, có 6 kiểu gen quy định cây có khối lượng quả 100g => Đúng. Quả 100g có 2 alen trội. Số loại kiểu gen ở có 2 alen trội kiểu gen.

     III. Ở F₂, quả có khối lượng 110g chiếm tỉ lệ lớn nhất => Đúng. Quả có khối lượng 110g có 3 alen trội = n, chiếm tỉ lệ lớn nhất.

     IV. Ở F₂, có 6 kiểu gen quy định cây có khối lượng quả 130g => Đúng. Số loại kiểu gen quy định 5 len trội (vì n = 3).

1. Bài toán về xác suất

Bài 11: Ở một loài thực vật, tính trạng chiều cao thân do 2 cặp gen Aa và Bb nằm trên 2 cặp NST khác nhau quy định. Khi trong kiểu gen có cả A và B thì quy định cây thân cao; các trường hợp còn lại quy định thân thấp. Cho cây dị hợp 2 cặp gen tự thụ phấn, thu được . Lấy ngẫu nhiên 2 cây F₁, xác suất để thu được 1 cây thân cao là bao nhiêu?

Hướng dẫn giải

            Bước 1: Xác định tỉ lệ của loại kiểu hình cây thân cao và cây thân thấp ở F₁.

  -  Tính trạng chiều cao cây di truyền theo quy luật tương tác bổ sung loại có tỉ lệ 9 cao : 7 thấp.

  -  Sơ đồ lai: AaBb x AaBb = (Aa x Aa)(Bb x Bb)

Aa x Aa => đời con có 3A-; laa.

Bb x Bb => đời con có 3B-; 1bb.

Đời F1 có tỉ lệ 9A-B-; 3A-bb; 3aaB-; laabb.

Do khi có cả A và B thì có cây cao, các trường hợp còn lại có cây thấp cho nên đời con có tỉ lệ kiểu hình là 

9 cây thân cao (9A-B-)

7 cây thân thấp (3A-bb, 3aaB-, laabb).

=> Ở đời F₁, cây thân cao chiếm tỉ lệ , cây thân thấp chiếm tỉ lệ  

Bước 2: Sử dụng toán tổ hợp để tính xác suất

Lấy ngẫu nhiên 2 cây ở F₁ thì xác suất thu được 1 cây thân cao là  

Bài 12: Cho cây thân cao lai phân tích, thu được đời con có tỉ lệ kiểu hình 1 cây thân cao : 3 cây thân thấp. Lấy ngẫu nhiên 3 cây thân thấp ở đời con. Xác suất để trong 3 cây này chỉ có 1 cây thuần chủng là bao nhiêu?

Hướng dẫn giải

            Bước 1: Tìm tỉ lệ thuần chủng trong số các cây thân thấp

- Lai phân tích mà đời con có tỉ lệ kiểu hình 1 : 3 chứng tỏ tính trạng di truyền theo quy luật tương tác bổ sung.

- Quy ước : A-B- quy định thân cao

quy định thân thấp

- Cây thân thấp ở đời con (của phép lai phân tích) có các kiểu gen với tỉ lệ là 1Aabb, 1aaBb, 1aabb. Trong đó chỉ có kiểu gen aabb là kiểu gen thuần chủng.

 Ở cây thân thấp của đời con, cây thuần chủng chiếm tỉ lệ ; cây không thuần chủng chiếm tỉ lệ  

Bước 2: Sử dụng toán tổ hợp để tính xác suất.

Lấy ngẫu nhiên 3 cây thân thấp ở đời con, xác suất để trong 3 cây này chỉ có l cây thuần chủng là

 

Khi bài toán yêu cầu trong 3 cây chỉ có 1 cây thuần chủng thì có nghĩa là 2 cây còn lại phải không thuần chủng.

6. Dự đoán khả năng về tỉ lệ kiểu hình đời con

Bài 13: Một loài thực vật, tính trạng màu hoa do hai cặp gen quy định. Cho hai cây đều có hoa hồng (P) giao phấn với nhau, thu được F₁ gồm 100% cây hoa đỏ. Cho các cây F₁ tự thụ phấn, thu được F₂ có kiểu hình 9 cây hoa đỏ : 6 cây hoa hồng : 1 cây hoa trắng. Biết rằng không xảy ra đột biến. Theo lí thuyết, có bao nhiêu phát biểu sau đây đúng?

       I. F₂ có 4 loại kiểu gen quy định kiểu hình hoa đỏ.

       II. Trong tổng số cây hoa hồng ở F₂, số cây có kiểu gen dị hợp tử chiếm tỉ lệ 2/3.

      III. Cho tất cả các cây hoa đỏ ở F₂ giao phấn với cây hoa trắng, thu được F₂ có kiểu hình phân li theo tỉ lệ: 4 cây hoa đỏ : 4 cây hoa hồng : 1 cây hoa trắng.

      IV. Cho tất cả các cây hoa hồng ở F₂ giao phấn với tất cả các cây hoa đỏ ở F₂, thu được   có số cây hoa trắng chiếm tỉ lệ 1/27.

A. 3                                      B. 4                                   C. 2                                   D. 1

Hướng dẫn giải

Cả 4 phát biểu đều đúng => Đáp án B.

F₂ có tỉ lệ = 9 đỏ : 6 hồng : 1 trắng. => Tính trạng di truyền theo quy luật tương tác bổ sung.

Quy ước : A-B- quy định hoa đỏ; A-bb hoặc aaB- quy định hoa hồng; aabb quy định hoa trắng.

P: Cây hoa hồng x Cây hoa hồng

F₁ : 100% hoa đỏ.

Ở   có 4 kiểu gen quy định hoa đỏ (AABB, AaBB, AABb, AaBb).  I đúng.

F₂ có 4 loại kiểu gen quy định hoa hồng. Đó là: 1AAbb, 2Aabb, 1aaBB, 2aaBb.

=> Tỉ lệ kiểu gen dị hợp .=> II đúng.

Các cây hoa đỏ  cho 4 loại giao tử là . Các cây hoa trắng chỉ cho giao tử ab => Đời F₃ có tỉ lệ kiểu gen là:

Kiểu hình = 4 đỏ : 4 hồng : 1 trắng. => III đúng.

Cây hoa hồng   có 3 loại giao tử với tỉ lệ là

Cây hoa đỏ   có các loại giao tử là:

=> Tỉ lệ cây hoa đỏ ở

Tỉ lệ cây hoa trắng ở IV đúng

Bài 14: Một loài thực vật, cho hai cây đều có hoa hồng (P) giao phấn với nhau, thu được F₂ gồm 100% cây hoa đỏ. Cho các cây F₁ tự thụ phấn, thu được F₂ có 1600 cây, gồm 3 loại kiểu hình. Trong đó có 100 cây hoa trắng, 600 cây hoa hồng còn lại là cây hoa đỏ. Biết rằng không xảy ra đột biến. Theo lí thuyết, có bao nhiêu phát biểu sau đây đúng?

        I. Lấy một cây hoa đỏ ở F₂ cho tự thụ phấn, có thể thu được đời con có tỉ lệ kiểu hình 9 cây hoa đỏ : 6 cây hoa hồng : l cây hoa trắng.

        II. Lấy một cây hoa đỏ ở F₂ cho lai phân tích, có thể thu được đời con có 4 loại kiểu gen.

        III. Lấy một cây hoa hồng ở F₂ cho lai phân tích, có thể thu được đời con có 4 loại kiểu hình.

        IV. Cho một cây hoa đỏ ở F₂ giao phấn với một cây hoa hồng ở F₂, có thể thu được đời con có tỉ lệ kiểu hình: 1 cây hoa đỏ : 1 cây hoa hồng.

A. 4                                      B. 3                                   C. 2                                   D. 1

Hướng dẫn giải

Cả 3 phát biểu đúng là I, II, IV   Đáp án B.

Số cây hoa đỏ = 1600 - (600 + 100) = 900 => Tỉ lệ kiểu hình ở F₂ là 9:6:1.

Quy ước: A-B- quy định hoa đỏ; A-bb hoặc aaB- quy định hoa hồng; aabb quy định hoa trắng.

I đúng. Vì nếu cây được lấy có kiểu gen AaBb thì cây này tự thụ phấn (AaBb x AaBb) sẽ sinh ra đời con có 9 kiểu gen và 3 kiểu hình với tỉ lệ 9 đỏ : 6 hồng : l trắng.

II đúng. Vì nếu cây hoa đỏ có kiểu gen AaBb thì khi lai phân tích sẽ thu được đời con có tối đa 4 loại kiểu gen.

III Sai. Vì nếu cây hoa hồng có kiểu gen Aabb (hoặc aaBb) thì khi lai phân tích sẽ thu được đời con có tối đa 2 loại kiểu hình.

IV đúng. Vì giả sử nếu cây hoa đỏ có kiểu gen AABb và cây hoa hồng có kiểu gen AAbb thì đời con có tỉ lệ 1AABb (hoa đỏ) : 1AAbb (hoa hồng).

Xem thêm các dạng bài tập Sinh học lớp 12 ôn thi Tốt nghiệp THPT hay, chi tiết khác:

• Bài tập Tương tác gen (có lời giải)
• Tổng hợp kiến thức Hoán vị gen
• Phương pháp giải bài tập Hoán vị gen
• Bài tập Hoán vị gen (có lời giải)
• Tổng hợp kiến thức Di truyền liên kết với giới tính

• Hơn 20.000 câu trắc nghiệm Toán,Văn, Anh lớp 9 có đáp án

---