Phương pháp nhận biết các chất trong Nhóm Nitơ (hay, chi tiết)

---

---

Bài viết Phương pháp nhận biết các chất trong Nhóm Nitơ với phương pháp giải chi tiết giúp học sinh ôn tập, biết cách làm bài tập Phương pháp nhận biết các chất trong Nhóm Nitơ.

Phương pháp nhận biết các chất trong Nhóm Nitơ (hay, chi tiết)

A. Phương pháp giải & Ví dụ minh họa

Lựa chọn những phản ứng có dấu hiệu đặc trưng (sự biến đổi màu, mùi, kết tủa, sủi bọt khí…) để nhận biết.

STT	Chất cần nhận biết	Thuốc thử	Hiện tượng xảy ra và phản ứng
1	NH3 (khí)	Quỳ tím ẩm	Quỳ tím ẩm hoá xanh
2.	NH4+	Dung dịch kiềm (có hơ nhẹ)	Giải phóng khí có mùi khai: NH4+ + OH- → NH3↑ + H2O
3.	HNO3	Cu	Dung dịch hoá xanh, giải phóng khí không màu và hoá nâu trong không khí: 3Cu + 8HNO3 → Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O 2NO + O2 → 2NO2
4.	NO3-	H2SO4, Cu	Dung dịch hoá xanh, giải phóng khí không màu và hoá nâu trong không khí: 3Cu + 8H+ + 2NO3- → 3Cu2+ + 2NO↑+ 4H2O 2NO + O2 → 2NO2↑
5.	PO43-	Dung dịch AgNO3	Tạo kết tủa màu vàng 3Ag+ + PO43- → Ag3PO4↓

Ví dụ minh họa

Bài 1: Chỉ dùng một chất khác để nhận biết từng dung dịch sau: NH₄NO₃, NaHCO₃, (NH₄)₂SO₄, FeCl₂ và AlCl₃. Viết phương trình các phản ứng xảy ra.

Lời giải:

Dùng Ba(OH)₂ để nhận biết.

	NH4NO3	NaHCO3	(NH4)2SO4	FeCl2	AlCl3
Ba(OH)2	NH3↑ mùi khai	↓trắng BaCO3	NH3↑ mùi khai, ↓trắng BaSO4	↓trắng xanh Fe(OH)2	↓trắng, kết tủa tan dần Ba(AlO2)2

Phương trình phản ứng:

        2NH₄NO₃ + Ba(OH)₂ → Ba(NO₃)₂ + 2NH₃↑ + 2H₂O

        2NaHCO₃ + Ba(OH)₂ → BaCO₃↓ + Na₂CO₃ + 2H₂O

        (NH₄)₂SO₄ + Ba(OH)₂ → BaSO₄↓ + 2NH₃↑ + 2H₂O

        FeCl₂ + Ba(OH)₂ → BaCl₂ + Fe(OH)₂↓

        2AlCl₃ + 3Ba(OH)₂ → 3BaCl₂ + 2Al(OH)₃↓

        2Al(OH)₃ + Ba(OH)₂ → Ba(AlO₂)₂ + 4H₂O

Bài 2: Mỗi cốc chứa một trong các dung dịch sau: Pb(NO₃)₂, NH₄Cl, (NH₄)₂CO₃, ZnSO₄, Na₃PO₄ và MgSO₄. Nhận biết các dung dịch trên và viết phương trình hóa học.

Lời giải:

	Pb(NO3)2	ZnSO4	MgSO4	NH4Cl	(NH4)2CO3	Na3PO4
NaOH	↓ trắng Pb(OH)2, kết tủa tan dần Na2PbO2	↓ trắng Zn(OH)2, kết tủa tan dần Na2ZnO2	↓trắng Mg(OH)2	↑ mùi khai NH3	↑ mùi khai NH3	-
HCl	↓ trắng PbCl2	-		-	↑ không màu CO2

Phương trình phản ứng:

        ZnSO₄ + 2NaOH → Zn(OH)₂↑ + Na₂SO₄

        Zn(OH)₂ + 2NaOH → Na₂ZnO₂ + 2H₂O

        MgSO₄ + 2NaOH → Mg(OH)₂↓ + Na₂SO₄

        Pb(NO₃)₂ + 2NaOH → Pb(OH)₂­ + 2NaNO₃

        Pb(OH)₂ + 2NaOH → Na₂PbO₂ + 2H₂O

        NH₄Cl + NaOH → NH₃↑+ H₂O + NaCl

        (NH₄)₂CO₃ + NaOH → 2NH₃↑ + 2H₂O + Na₂CO₃

        (NH₄)₂CO₃ + HCl → NH₄Cl + H₂O + CO₂↑

Bài 3: Chỉ dùng 1 thuốc thử hãy nhận biết các dd:

a) Na₂CO₃; (NH₄)₃PO₄; NH₄Cl; NaNO₃.

b) NH₄Cl; (NH₄)₂SO₄; BaCl₂; KNO₃.

Lời giải:

Lấy mẫu thử đánh số

a/ Cho Ba(OH)₂ vào từng mẫu thử

- Na₂CO₃ có kết tủa trắng BaCO₃

- (NH₄)₃PO₄ có khí mùi khai thoát ra và có kết tủa trắng BaSO₄

- NH₄Cl có khí mùi khai thoát ra NH₃

- NaNO₃ không có hiện tượng.

b/ Cho Ba(OH)₂ vào từng mẫu thử.

- NH₄Cl có khí mùi khai thoát ra NH₃

- (NH₄)₂SO₄ có khí mùi khai thoát ra và có kết tủa trắng BaSO₄

- 2 chất còn lại ko có hiện tượng.

+ Lấy (NH₄)₂SO₄ cho vào 2 chất đó

* Cái nào có kết tủa trắng đó là BaCl₂ còn lại là KNO₃ không hiện tượng

Bài 4: Chỉ được dùng một kim loại, làm thế nào phân biệt những dung dịch sau đây: NaOH, NaNO₃, HgCl₂, HNO₃, HCl.

Lời giải:

Dùng kim loại Al, cho Al tác dụng lần lượt với các mẫu thử

Nếu có khí màu nâu bay ra là HNO₃:

        Al + 4HNO₃ → Al(NO₃)₃ + NO↑ + 2H₂O

        2NO + O₂ → 2NO₂ (màu nâu)

Nếu có kim loại trắng sinh ra là HgCl₂

        2Al + 3HgCl₂ → 3Hg + 2AlCl₃

Có bọt khí bay ra, có kết tủa và tủa tan ra là:

        NaOH + 2Al + 2H₂O + 2NaOH → 2NaAlO₂ + 3H₂

Có bọt khí bay ra là HCl

        2Al + 6HCl → 2AlCl₃ + 3H₂↑

Còn lại là NaNO₃

B. Bài tập trắc nghiệm

Bài 1: Thuốc thử dùng để nhận biết ion PO₄^3- trong dung dịch muối photphat :

A. Quỳ tím        B. Dung dịch NaOH

C. Dung dịch AgNO₃        D. Dung dịch NaCl

Lời giải:

Đáp án: C

AgNO₃ + PO₄^3- → Ag₃PO₄↓ + NO₃^- tạo kết tủa vàng

Bài 2: Hoá chất để phân biệt ba dd riêng biệt: HCl, HNO₃, H₂SO₄:

A. Dùng giấy quỳ tím, dd bazơ

B. Dùng muối tan Ba²⁺, Cu kim loại

C. Dùng dd muối tan của Ag⁺

D. Dùng dd phenolphtalein, giấy quỳ tím.

Lời giải:

Đáp án: B

Dùng muối tan Ba²⁺ tạo tủa trắng là H₂SO₄: Ba²⁺ + H₂SO₄ → BaSO₄↓ + 2H⁺

Dùng Cu kim loại để nhận biết 2 dd còn lại ⇒ thấy khí không màu bị hóa nâu trong không khí là HNO₃

3Cu + 8HNO₃ → 3Cu(NO₃)₂ + 2NO↑ + 4H₂O

2NO + O₂ → 2NO₂ (màu nâu)

Bài 3: Có 4 bình đựng 4 khí NH₃, HCl, N₂, Cl₂ bị mất nhãn. Hóa chất cần dùng để phân biệt 4 bình khí trên là:

A. Quỳ ẩm        B. dd Ba(OH)₂.        C. dd AgCl        D. dd NaOH

Lời giải:

Đáp án: A

NH₃: quỳ tím hóa xanh; HCl: quỳ tím hóa đỏ; Cl₂: quỳ tím hóa đỏ sau mất màu; N₂ quỳ tím không đổi màu.

Bài 4: Có thể phân biệt muối amoni với muối khác bằng cách cho nó tác dụng với kiềm mạnh vì khi đó:

A. Muối amoni chuyển thành màu đỏ

B. Thoát ra một chất khí không màu, mùi khai và sốc

C. Thoát ra một chất khí màu nâu đỏ

D. Thoát ra chất khí không màu, không mùi.

Lời giải:

Đáp án: B

Bài 5: Có 4 dd NH₄Cl, NH₄HCO₃, NaNO₃, MgCl₂. Hóa chất có thể dùng phân biệt 4 dd trên với 1 lượt thử duy nhất là:

A. dd Ca(OH)₂        B. dd KOH        C. dd Na₂SO₄        D. dd HCl

Lời giải:

Đáp án: A

Bài 6: Để tách riêng NH₃ ra khỏi hỗn hợp gồm N₂ , H₂, NH₃ trong công nghiệp người ta đã:

A. Cho hỗn hợp qua nước vôi trong dư.

B. Cho hỗn hợp qua bột CuO nung nóng.

C. Nén và làm lạnh hỗn hợp để hòa lỏng NH₃.

D. Cho hỗn hợp qua dung dịch H₂SO₄ đặc.

Lời giải:

Đáp án: C

Bài 7: Để phân biệt các dung dịch axit HCl, HNO₃, H₂SO₄ và H₃PO₄, người ta dùng thêm kim loại nào sau đây ?

A. Cu.        B. Na.        C. Ba.        D. Fe.

Lời giải:

Đáp án: C

Bài 8: Để phân biệt các mẫu phân bón sau : (NH₄)₂SO₄, NH₄Cl và Ca(H₂PO₄)₂ cần dùng thuốc thử là

A. dung dịch BaCl₂.        B. dung dịch Ba(OH)₂.

C. dung dịch HCl.        D. dung dịch NaOH.

Lời giải:

Đáp án: B

C. Bài tập tự luyện

Câu 1: Có 5 lọ mất nhãn đựng các dung dịch: NaNO₃; CuCl₂; FeCl₂; AlCl₃; NH₄Cl.

Để nhận biết các dung dịch trên có thể dùng dung dịch?

A. NaOH.                 

B. AgNO₃                                       .   

C. H₂SO₄.                                      

D. Na₂CO₃.

Câu 2: Để nhận biết các dung dịch riêng biệt : NH₄HSO₄; Ba(OH)₂; BaCl₂; HCl; NaCl;

H₂SO₄  có thể dùng thêm hoá chất là

A. giấy quỳ tím.                                    

B. dung dịch AgNO₃.

C. dung dịch Ca(OH)₂.                          

D. dung dịch HNO₃.

Câu 3: Có các dung dịch: NH₄Cl; NaOH; NaCl; H₂SO₄; Na₂SO₄; Ba(OH)₂. Chỉ dùng thêm quỳ tím thì số lượng dung dịch có thể phân biệt được là

A. 6. 

B. 4.  

C. 2. 

D. 3.

Câu 4: Để tách riêng từng muối tinh khiết ra khỏi hỗn hợp gồm ZnCl₂ và AlCl₃ cần

A. dung dịch NaOH và NH₃.

B. dung dịch HCl và CO₂.

C. dung dịch NH₃ và HCl.

D. dung dịch NH₃, CO₂ và HCl.

Câu 5: Để phân biệt các khí riêng biệt: NH₃; CO₂; H₂S; O₂ có thể dùng

A. nước và giấy quỳ tím.

B. dung dịch Ca(OH)₂ và giấy quỳ tím.

C. giấy quỳ tím ẩm và tàn đóm cháy dở.

D. giấy quỳ tím và giấy tẩm dung dịch Pb(NO₃)₂.

Xem thêm các dạng bài tập Hóa học lớp 11 có trong đề thi Tốt nghiệp THPT khác:

• Dạng 1: Bài tập về tính chất hóa học và phương pháp điều chế N₂, NH₃, HNO₃, muối nitrate
• Dạng 3: Viết và cân bằng phương trình hóa học Nhóm Nitơ
• Dạng 4: Các dạng bài tập về Amoni
• Dạng 5: Các dạng bài tập về nitric acid
• Dạng 6: Nhiệt phân muối nitrate
• Dạng 7: Bài tập về axit phophoric
• Dạng 8: Bài tập về phân bón

---

---

---