Cách làm bài tập nhận biết chất hóa học cực (hay, chi tiết)

Bài viết Cách làm bài tập nhận biết chất hóa học với phương pháp giải chi tiết giúp học sinh ôn tập, biết cách làm bài tập Cách làm bài tập nhận biết chất hóa học.

Cách làm bài tập nhận biết chất hóa học cực (hay, chi tiết)

Bài giảng: Phân biệt một số chất vô cơ - Cô Nguyễn Thị Thu (Giáo viên VietJack)

Bảng nhận biết chất hóa học

Ion, chất	Ion, chất Thuốc thử	Hiện tượng, phương trình
Ion
Na+, K+	Thử màu ngọn lửa ( Đốt bằng ngọn lửa không màu)	Với Na+ ngọn lửa biến thành màu vàng; K+ biến thành màu tím
NH4+	Dung dịch kiềm (OH-)	Sủi bọt khí mùi khai : NH4+ + OH- → NH3 + H2O
Ba2+	- Dung dịch có SO42- - Dung dịch K2CrO4 hoặc K2Cr2O7	- Xuất hiện kết tủa trắng: Ba2+ + SO42- → BaSO4↓ - Xuật hiện kết tủa vàng: Ba2+ + CrO42- → BaCrO4↓ 2Ba2+ + Cr2O72- + H2O → 2BaCrO4 + 2H+
Al3+, Cr3+	Dung dịch kiềm (OH-) dư	Xuất hiện kết tủa (Al(OH)3 màu trắng; Cr(OH)3 màu xanh), sau đó kết tủa tan: M3+ + 3OH- → M(OH)3 M(OH)3 + OH- → M(OH)4-( hoặc MO2-+ 2H2O)
Fe3+	Dung dịch kiềm (hoặc NH3) hoặc dung dịch thiosunfua SCN-	Fe3+ + OH- → Fe(OH)3↓ Kết tủa nâu đỏ Fe3+ + 3SCN- → Fe(SCN)3 dung dịch màu đỏ máu
Fe2+	Dung dichh kiềm hoặc NH3	Kết tủa keo trắng, khi đưa ra ngoài không khí tạo kết tủa màu nâu đỏ: Fe2+ + OH- → Fe(OH)2↓: trắng 4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O → 4Fe(OH)3: nâu đỏ
Cu2+, Ni2+	- Dung dịch kiềm (OH-)	- Kết tủa xanh lục: Cu2+ + 2OH- → Cu(OH)2↓: xanh lục - Tạo kết tủa xanh lục sau đó kết tủa tan tạo kết tủa xanh lam đậm ( do khả năng tạo phức NH3 với Cu) Cu2+ + 2NH3 + 2H2O → Cu(OH)2↓ + 2NH4+ Cu(OH)2↓ + NH3 → [Cu(NH3)4]2+ + 2OH- Ni2+ tương tự
NO3-	Cu, H2SO4 loãng	Giải phóng khí không màu hóa nâu trong không khí 3Cu + 8H+ + 2NO3- → 3Cu2+ + 2NO + 4H2O NO + O2 → 2NO2
SO42-	Dung dịch Ba2+	Xuất hiện kết tủa trắng: SO42- + Ba2+ → BaSO4↓ ( kết tủa không tan trong axit)
CO32-;	- Dung dịch Ba2+ - Dung dịch axit (H+)	- Xuất hiện kết tủa trắng nhưng tan được trong axit: Ba2+ + CO32- → BaCO3↓ BaCO3 + 2H+ → CO2 + H2O + Ba2+ - Sủi bọt khí: H+ + CO32- → CO2 + H2O
SO32-	- Dung dịch Ba2+ - Dung dịch axit (H+) - Dung dịch I2	- Xuất hiện kết tủa trắng nhưng tan được trong axit: Ba2+ + SO32- → BaSO3↓ BaSO3 + 2H+ → SO2 + H2O + Ba2+ - Sủi bọt khí: H+ + SO32- → SO2 + H2O - Làm mất màu dung dịch I2: SO32- + I2 + H2O → SO32- + 2H+ + 2I-
Cl-; Br-; I-	Dung dịch AgNO3	Xuất hiện kết tủa trắng: Ag + X- → AgX↓ ( AgCl: trắng; AgBr: vàng nhạt; AgBr: vàng đậm) Chú ý: Với AgCl tan được trong dung dịch NH3 AgCl + NH3 → [Ag(NH3)2]+ + Cl- Kết tủa AgCl sẽ xuất hiện lại khi cho dung dịch HNO3: [Ag(NH3)2]+ + Cl- + 2H+ → AgCl↓ + 2NH4+
Chất khí
CO2	- Dung dịch Ca(OH)2 hoặc Ba(OH)2	Xuất hiện kết tủa trắng: CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3↓ + H2O CO2 + Ba(OH)2 → BaCO3↓ + H2O
SO2	- Dung dịch Ca(OH)2 hoặc Ba(OH)2 - Dung dịch Br2	- Giống như CO2 - Mất màu dung dịch Br2 SO2 + Br2 + 2H2O→ 2HBr + H2SO4
Cl2	Dung dịch KI + hồ tinh bột	- I2 sinh ra làm hồ tinh bột chuyển sang xanh 2KI + Cl2 → 2KCl + I2
NO2	Dùng H2O sau đó dùng Cu	Sinh ra khí không màu hóa nâu trong không khí 4NO2 + O2 + 2H2O → 4HNO3 3Cu + 8HNO3 → 3Cu(NO3)2 + 2NO↑ + 4H2O
H2S	Dung dịch Cu2+ hoặc Pb2+	Kết tủa đen Cu2+ + H2S → CuS↓ + 2H+ Pb2+ + H2S → PbS↓ + 2H+
NH3	Qùy tím ẩm	Qùy tím ẩm hóa xanh
Các hợp chất hữu cơ
Ancol	Na	Xuất hiện sủi bọt khí Lưu ý: - Ancol bậc 1 oxi hóa ⇒ anhehit. Nhận biết andehit sẽ nhận ra alcol - ethyl alcohol có phản ứng iođofom:     C2H5OH + 4I2 + 6NaOH → HCOONa + 5NaI + 5H2O + CH3I3↓ - Ancol đa chức có OH liền kề: Dùng Cu(OH)2 tạo phức màu xanh lam
Anđehit	AgNO3/NH3	Phản ứng tráng bạc: tạo kết tủa bạc
carboxylic acid	- Qùy tím - Muối CO32-	- Qùy tím đổi màu đỏ - Giải phóng CO2 Chú ý: formic acid có nhóm –CHO nên phản ứng tráng gương; acetic acid phản ứng với FeCl3 cho phức chất màu đỏ
glucose, fructose	- AgNO3/NH3 - Cu(OH)2	- Phản ứng tráng bạc - Phản ứng của ancol có nhóm OH liền kề: tạo phức xanh lam Chú ý: glucose làm mất màu dung dịch Br2 còn fructose thì không
Tinh bột	I2	Màu xanh
alkane	Cho phản ứng với Halgen sau đó thử sản phẩm bằng quỳ tím ẩm	Phản ứng thế sản phẩm sinh ra HCl làm đổi màu quỳ tím ẩm sang đỏ
alkene	Dung dịch Br2; KMnO4	Mất màu dung dịch Br2, KMnO4
alkyne	Dung dịch Br2; KMnO4	Mất màu dung dịch Br2, KMnO4 Chú ý: Với alkyne-1 tạo kết tủa với AgNO3/NH3
Aren	Brom lỏng (Fe)	Mất màu Br2
Aren	Brom lỏng (Fe)	Mất màu Br2 Chú ý: với ankyl benzene đun nóng với dung dịch KMnO4 làm mất màu thuốc tím
styrene	Dung dịch Br2	Mất màu

Phương pháp :

Ví dụ 1 : Có thể dùng thuốc thử nào dưới đây để phân biệt các dung dịch riêng biệt chứa AlCl₃, FeCl₃, FeCl₂ và MgCl₂?

A. Dung dịch H₂SO₄

B. Dung dịch NaOH

C. Dung dịch Na₂SO₄

D. Dung dịch NH₄NO₃

→ Đáp án B

Ví dụ 2 : Có 3 lọ mất nhãn đựng ba chất riêng biệt: phenol, styrene và ancol benzylic. Thuốc thử nào sau đây có thể nhận biết được cả ba lọ hóa chất trên?

A. Qùy tím

B. Dung dịch Br₂

C. Dung dịch NaOH

D. Na kim loại

Hướng dẫn giải :

Phenol tạo kết tủa với dung dịch Br₂

styrene làm mất màu với dung dịch Br₂

Ancol benzylic không hiện tượng

→ Đáp án B

Ví dụ 3 : Có 5 bình mất nhãn, chứa riêng biệt các khí SO₂, SO₃, N₂, CH₃NH₂ và NH₃. Nếu chỉ dùng quỳ tím ẩm thì có thể nhận ra bình chứa khí:

A. SO₂    B. SO₃    C. N₂    D. NH₃

Hướng dẫn giải :

SO₂, SO₃: làm quỳ tím ẩm chuyển màu đỏ

CH₃NH₂ và NH₃: làm quỳ tím hóa xanh

N₂: không hiện tượng

→ Đáp án C

Ví dụ 4 : Cho ba hợp kim: Cu-Ag; Cu – Al; Cu – Zn. Thuốc thử nào sau đây có thể được dùng để phân biệt ba hợp kim trên?

A. HCl và NaOH    B. HNO₃ và NH₃

C. H₂SO₄ và NaOH    D. H₂SO₄ loãng và NH₃

Hướng dẫn giải :

Cho H₂SO₄ loãng:

- Hợp kim nào không xuất hiện khí là Cu – Ag

Cho dung dịch NH₃ vào dung dịch thu được trong hai hợp kim còn lại:

+ Xuất hiện kết tủa keo trắng và không tan trong NH₃ dư ⇒ hợp kim Cu – Al

   2Al + 3H₂SO₄ → Al₂(SO₄)₃ + 3H₂

    Al₂(SO₄)₃ + 6NH₃ + 6H₂O → 2Al(OH)₃ + 3(NH₄)₂SO₄

+ Xuất hiện kết tủa rồi kết tủa lại tan trong NH₃ dư ⇒ hợp kim Cu – Zn

   Zn + H₂SO₄ → ZnSO₄ + H₂

   ZnSO₄ + 2NH₃ + 2H₂O → Zn(OH)₂ + (NH₄)₂SO₄

   Zn(OH)₂ + 4NH₃ → [Zn(NH₃)₄](OH)₂

→ Đáp án D

Ví dụ 5 : Có 4 dung dịch là: NaOH, H₂SO₄, HCl, Na₂CO₃. Chỉ dùng thêm 1 chất để nhận biết các dung dịch đó thì chất đó là chất nào?

A. Dung dịch HNO₃.

B. Dung dịch KOH.

C. Dung dịch BaCl₂.

D. Dung dịch NaCl.

Hướng dẫn giải :

Dùng BaCl₂ nhận biết được 2 nhóm:

+ Xuất hiện kết tủa trắng: H₂SO₄; Na₂CO₃ (Nhóm I)

   Ba²⁺ + SO₄^2- → BaSO₄↓

   Ba²⁺ + CO₃^2- → BaCO₃↓

+ Không hiện tượng: NaOH; HCl (Nhóm II)

   ;Đổ lần lượt từng chất của 2 nhóm vào nhau:

+ Nếu cặp chất nào đổ vào nhau xuất hiện sủi bột khí là Na₂CO₃ (nhóm I) và HCl (nhóm II)

   H⁺ + CO₃^2- → CO₂↑ + H₂O

→ Đáp án C

Ví dụ 6 : Có 4 chất lỏng đựng trong 4 lọ bị mất nhãn: ethyl alcohol, toluene, phenol, formic acid. Để nhận biết 4 chất đó có thể dùng nhóm thuốc thử nào sau đây ?

A. Quỳ tím, nước Br₂, dung dịch NaOH.

B. Dung dịch Na₂CO₃, nước Br₂, Na.

C. Quỳ tím, nước Br₂, dung dịch K₂CO₃.

D. Na, dung dịch HCl, dung dịch AgNO₃ trong NH₃.

Hướng dẫn giải :

+ Dùng Na₂CO₃ nhận ra formic acid: Hiện tượng sủi bọt khí

+ Nước Br₂ nhận ra phenol: Hiện tượng kết tủa trắng

+ Na nhận ra ethyl alcohol: Hiện tượng sủi bọt khí

→ Đáp án B

Ví dụ 7 : Chỉ dùng thêm một chất nào trong các chất dưới đây để nhận biết các chất: ethyl alcohol, acetic acid, glycerol, glucose đựng trong 4 lọ mất nhãn ?

A. dung dịch AgNO₃ trong NH₃.

B. Quỳ tím.

C. CaCO₃.

D. Cu(OH)₂.

Hướng dẫn giải :

Dùng Cu(OH)₂ hiện tượng:

   + acetic acid: hòa tan kết Cu(OH)₂

   + glycerol: Tạo phức màu xanh lam

   + glucose: Tạo phức màu xanh lam, khi đun nóng xuất hiện đỏ gạch (Cu₂O)

   + ethyl alcohol: Không hiện tượng

→ Đáp án D

Ví dụ 8 : Có 3 bình không nhãn, mỗi bình đựng 1 trong các dung dịch: NaCl, NaBr, NaI. Dùng cặp thuốc thử nào sau đây để xác định dung dịch chứa trong mỗi bình?

A. Nước Cl₂ và dung dịch I₂.

B. Nước Br₂ và dung dịch I₂.

C. Nước Cl₂ và hồ tinh bột.

D. Nước Br₂ và hồ tinh bột.

Hướng dẫn giải :

Dùng nước clo và hồ tinh bột xảy ra hiện tượng:

   + Bình NaBr: xuất hiện dung dịch vàng đậm ( do Br₂ sinh ra)

   + Bình NaI: Xuất hiện màu xanh, do I₂ sinh ra làm hồ tinh bột chuyển sang màu xanh

   + Bình NaCl: Không hiện tượng

→ Đáp án C

Ví dụ 9 : Có 4 bình đựng các khí riêng biệt: CO₂; SO₃; SO₂ và N₂. Trật tự dùng thuốc thử nào cho dưới đây để nhận biết các khí trên?

A. Dung dịch BaCl₂, dung dịch Br₂ và dung dịch Ca(OH)₂

B. Dung dịch Ca(OH)₂, dung dịch Ba(OH)₂ và dung dịch Br₂

C. Qùy tím ẩm, dung dịch Ca(OH)₂ và dung dịch Br₂

D. Dung dịch Br₂, dung dịch BaCl₂ và que đóm

Hướng dẫn giải :

Dùng BaCl₂ có hiện tượng:

   + Xuất hiện kết tủa trắng gồm các khí: CO₂; SO₃; SO₂

   + Không hiện tượng: N₂

Dùng dung dịch Br₂ để nhận biết các khí: CO₂; SO₃; SO₂

   + SO₂ làm mất màu dung dịch brom

   + CO₂; SO₃ không hiện tượng

Dùng Ca(OH)₂ để nhận biết CO₂; SO₃

   + Xuất hiện kết tủa trắng: CO₂

   + Không hiện tượng: SO₃

→ Đáp án A

Bài tập tự luyện

Câu 1: Thuốc thử dùng để phân biệt dung dịch NH₄NO₃ với dung dịch (NH₄)₂SO₄ là

A. kim loại Cu và dung dịch HCl.

B. dung dịch NaOH và dung dịch HCl.

C. copper(II) oxide và dung dịch HCl.

D. copper(II) oxide và dung dịch NaOH.

Câu 2: Để phân biệt dung dịch H₂SO₄ đặc, nguội và dung dịch HNO₃ đặc nguội, có thể dùng kim loại nào sau đây?

A. Cr.

B. Al.

C. Fe.

D. Cu.

Câu 3: Để nhận biết ion Fe²⁺ không dùng ion hoặc hợp chất nào sau đây?

A. OH⁻/không khí.

B. NH₃/không khí.

C. SCN⁻.

D. MnO₄⁻.

Câu 4: Để nhận biết ion Ba²⁺ không dùng ion

A. $S{O}_4^{2-}$.

B. S²⁻.

C. $Cr{O}_4^{2-}$.

D. $C{r}_2{O}_7^{2-}$.

Câu 5: Dùng thuốc thử nào sau đây có thể phân biệt được dung dịch Fe₂(SO₄)₃ và dung dịch Fe₂(SO₄)₃ có lẫn FeSO₄?

A. Dung dịch KMnO₄/H₂SO₄.

B. Dung dịch NaOH.

C. Dung dịch NH₃.

D. Dung dịch Ba(OH)₂.

Câu 6: Có 5 lọ mất nhãn đựng các dung dịch: NaNO₃, CuCl₂, FeCl₂, AlCl₃, NH₄Cl. Dùng dung dịch nào để nhận biết các dung dịch trên

A. Dung dịch NaOH.

B. Dung dịch AgNO₃.

C. Dung dịch H₂SO₄.

D. Dung dịch Na₂CO₃.

Câu 7: Có 5 lọ đựng từng dung dịch NaHSO₄, KHCO₃, Na₂SO₃, Ba(HCO₃)₂, NaCl. Bằng cách đun nóng có thể nhận ra dung dịch

A. KHCO₃.

B. NaHSO₄.

C. Na₂SO₃.

D. Ba(HCO₃)₂.

Câu 8: Chỉ dùng hóa chất nào sau đây có thể nhận biết được benzene, toluene, styrenee?

A. Dung dịch KMnO₄.

B. Dung dịch nước vôi trong.

C. Dung dịch NaHCO₃.

D. Dung dịch Na₂CO₃.

Câu 9: Để phân biệt hai khí ethylene và acetylene thì nên sử dụng thuốc thử nào dưới đây?

A. Dung dịch AgNO₃/NH₃.

B. Dung dịch Br₂.

C. Dung dịch CuCl₂.

D. Dung dịch NaOH.

Câu 10: Dùng hóa chất nào sau đây có thể nhận biết được phenol và aniline?

A. Dung dịch NaHCO₃.

B. Dung dịch Na₂CO₃.

C. Dung dịch bromine.

D. Dung dịch nước vôi trong.

---