Phản ứng xà phòng hóa là gì (chi tiết nhất)

Bài viết Phản ứng xà phòng hóa là gì lớp 12 chi tiết nhất là kiến thức có trong chương trình Hóa học 12 giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm về Phản ứng xà phòng hóa.

Phản ứng xà phòng hóa là gì (chi tiết nhất)

1. Phản ứng xà phòng hóa là gì

- Phản ứng xà phòng hoá là phản ứng thuỷ phân ester trong môi trường base (như NaOH, KOH) thường thu được muối carboxylate và alcohol

Ví dụ: CH₃COOCH₃ + NaOH $\stackrel{t^{°}}{\to }$ CH₃COONa + CH₃OH

- Phản ứng thuỷ phân ester trong môi trường base là phản ứng một chiều.

2. Kiến thức mở rộng

- Xà phòng được sản xuất bằng cách đun chất béo với dung dịch NaOH đặc hoặc KOH đặc (phản ứng xà phòng hóa):

Ví dụ:

Các muối của acid béo tách ra được đem trộn với chất diệt khuẩn, chất tạo hương,…rồi ép thành bánh với nhiều dạng khác nhau.

3. Bài tập minh họa

Câu 1. Chất nào sau đây là xà phòng?

A. CH₃[CH₂]₁₀SO₃Na.

B. CH₃[CH₂]₅COONa.

C. CH₃[CH₂]₁₄COOK.

D. CH₃[CH₂]₁₄OSO₃Na.

Hướng dẫn giải

Đáp án đúng là: C

Xà phòng có thành phần chính là hỗn hợp muối sodium hoặc potassium của acid béo.

CH₃[CH₂]₁₄COOK là muối potassium của CH₃[CH₂]₁₄COOH (palmitic acid, một loại acid béo) nên là xà phòng.

Câu 2. Xà phòng và chất giặt rửa có khả năng tẩy rửa là do phân tử của chúng có

Hướng dẫn giải

Đáp án đúng là: C

Khi xà phòng, chất giặt rửa tan vào nước sẽ tạo dung dịch có sức căng bề mặt nhỏ làm cho vật A. hai đầu phân cực.

B. hai đầu không phân cực.

C. một đầu phân cực và một đầu không phân cực.

D. một đầu kị nước và một đầu ưa dầu.

cần giặt rửa dễ thấm ướt. Đuôi kị nước (không phân cực) trong xà phòng và chất giặt rửa thâm nhập vào vết bẩn, phân chia vết bẩn thành những hạt rất nhỏ có đầu ưa nước (phân cực) quay ra ngoài các hạt này phân tán vào nước và bị rửa trôi.

Câu 3. Thành phần chính của xà phòng là

A. muối của acid béo.

B. muối của acid vô cơ.

C. muối sodium hoặc potassium của acid béo.

D. muối sodium hoặc potassium của acid.

Hướng dẫn giải

Đáp án đúng là: C

Xà phòng là hỗn hợp muối sodium hoặc potassium của các acid béo và các chất phụ gia.

Câu 4. Chất giặt rửa tự nhiên và tổng hợp cũng có tác dụng giặt rửa như xà phòng. Cho các phát biểu sau đây:

a. Thành phần của chất giặt rửa tự nhiên là muối sodium, potassium của các acid béo.

b. Thành phần của chất giặt rửa tổng hợp thường là các muối sodium như sodium alkylsulfate (R−OSO₃Na), sodium alkylbenzenesulfonate (R−SO₃Na), …

c. Nước bồ hòn, bồ kết là các chất giặt rửa tự nhiên.

d. Xà phòng cũng là một loại chất giặt rửa tổng hợp.

Số phát biểu đúng là

A. 1.

B. 2.

C. 3.

D. 4.

Hướng dẫn giải

Đáp án đúng là: B

a. Sai vì thành phần chất giặt rửa tự nhiên không phải muối sodium, potassium của các acid béo.

b. Đúng.

c. Đúng.

d. Sai vì xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp có thành phần khác nhau. Xà phòng có đầu ưa nước là nhóm carboxylate, chất giặt rửa tổng hợp có đầu ưa nước là nhóm sulfate, sulfonate.

Câu 5. Thủy phân ester X trong dung dịch NaOH, thu được CH₃COONa và C₂H₅OH. Công thức cấu tạo của X là

A. C₂H₅COOCH₃.

B. C₂H₅COOC₂H₅.

C. CH₃COOCH₃.

D. CH₃COOC₂H₅.

Hướng dẫn giải

Đáp án đúng là: D

X là CH₃COOC₂H₅

Phương trình phản ứng hóa học:

CH₃COOC₂H₅ + NaOH $\stackrel{t^{°}}{\to }$CH₃COONa + C₂H₅OH.

Câu 6. Xà phòng hóa hoàn toàn 3,7 gam HCOOC₂H₅ bằng một lượng dung dịch NaOH vừa đủ. Cô cạn dung dịch sau phản ứng, thu được m gam muối khan. Giá trị của m là

A. 4,8.

B. 5,2.

C. 3,2.

D. 3,4.

Hướng dẫn giải

Đáp án đúng là: D

$n_{HCOO{C}_2{H}_5}=\frac{3,7}{74}=0,05\left(mol\right)$

Phương trình phản ứng hóa học:

HCOOC₂H₅+ NaOH $\stackrel{t^{°}}{\to }$HCOONa + C₂H₅OH

   0,5     ⟶ 0,5     (mol)

$m_{HCOONa}=0,5\times 68=3,4\left(g\right)$

Vậy giá trị của m là 3,4.

Câu 7. Xà phòng hóa ester X có công thức phân tử C₄H₈O₂ bằng dung dịch NaOH dư thu được muối Y và alcohol Z (bậc II). Công thức cấu tạo thu gọn của X là

A. HCOOCH(CH₃)₂.

B. CH₃CH₂COOCH₃.

C. CH₃COOC₂H₅.

D. HCOOCH₂CH₂CH₃.

Hướng dẫn giải

Đáp án đúng là: A

Do alcohol Z là alcohol bậc 2 ⟹ Z có số C ≥ 3.

Mà ester X có 4 C (trong đó có 1 C ở nhóm −COO−)⟹ alcohol Z có 3C

⟹ Z là HO−CH(CH₃)₂

Vậy công thức cấu tạo thu gọn của X là HCOOCH(CH₃)₂.

Câu 8. Thủy phân hoàn toàn triglyceride X trong dung dịch NaOH thu được C₁₇H₃₅COONa và C₃H₅(OH)₃. Công thức của X là

A. (C₁₅H₃₁COO)₃C₃H₅.

B. (C₁₇H₃₁COO)₃C₃H₅.

C. (C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅.

D. (C₁₇H₃₃COO)₃C₃H₅.

Hướng dẫn giải

Đáp án đúng là: C

Công thức của X là (C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅

Phương trình phản ứng hóa học:

(C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ + 3NaOH ⟶ C₃H₅(OH)₃ + 3C₁₇H₃₅COONa.

Câu 9. Xà phòng hóa hoàn toàn a mol tripalmitin (C₁₅H₃₁COO)₃C₃H₅ bằng KOH dư, đun nóng thu được 46 gam glycerol. Giá trị của a là

A. 0,5.

B. 1,0.

C. 1,5.

D. 2,0.

Hướng dẫn giải

Đáp án đúng là: A

n_glycerol =$\frac{46}{92}$ = 0,5 (mol)

Phương trình phản ứng hóa học

(C₁₅H₃₁COO)₃C₃H₅ + 3NaOH $\stackrel{t^{°}}{\to }$ C₃H₅(OH)₃ + 3C₁₅H₃₁COONa

    0,5       ⟵    0,5     (mol)

Câu 10. Đun nóng ester CH₃COOC₆H₅ (phenyl acetate) với lượng dư dung dịch NaOH, thu được các sản phẩm hữu cơ là

A. CH₃OH và C₆H₅ONa.

B. CH₃COOH và C₆H₅ONa.

C. CH₃COOH và C₆H₅OH.

D. CH₃COONa và C₆H₅ONa.

Hướng dẫn giải

Đáp án đúng là: D

Phương trình phản ứng hóa học khi thủy phân phenyl acetate trong dung dịch NaOH:

CH₃COOC₆H₅ + NaOH $\stackrel{t^{°}}{\to }$ CH₃COONa + C₆H₅OH

Phenol thu được từ phản ứng thủy phân ester tiếp tục phản ứng với NaOH:

C₆H₅OH + NaOH $\stackrel{t^{°}}{\to }$ C₆H₅ONa + H₂O

Vậy sản phẩm hữu cơ thu được là CH₃COONa và C₆H₅ONa.

Xem thêm các bài viết về định nghĩa & khái niệm môn Hóa học hay, chi tiết khác:

• Peptide là gì?

• Phương pháp nhiệt luyện là gì?

• Polymer tổng hợp là gì?

• Sự ăn mòn kim loại là gì?

• Ester đơn chức là gì?

• Phản ứng ester hóa là gì?

---