Giáo án Lịch Sử 10 Bài 27: Quá trình dựng nước và giữ nước

* Hoạt động 1: Toàn lớp và cá nhân

I. Các thời kỳ xây dựng và phát triển đất nước

- GV nêu câu hỏi phát vấn:

Lịch sử dân tộc từ thời dựng nước đến thế kỉ XIX chia làm mấy thời kì? Đó là những thời kì nào?

- HS dựa trên kiến thức đã học và SGK trả lời, GV chốt lại các thời kì dựng nước và xây dựng đất nước của dân tộc Việt Nam.

4 thời kì:

+ Thời kì dựng nước: từ thế kỉ VII – thế kỉ II TCN (sau đó là 10 thế kỉ bị phương Bắc đô hộ)

+ Giai đoạn đầu của thời kì phong kiến độc lập: từ thế kỉ X – XV

+ Thời kì đất nước bị chia cắt: thế kỉ XVI – XVIII.

+ Việt Nam nửa đầu thế kỉ XIX.

* Hoạt động 2: Hoạt động nhóm

- GV tổ chức sinh hoạt nhóm cho HS theo chủ đề, với sự hướng dẫn của giáo viên.

Nhóm 1: Kể tên, địa bàn sinh sống, cơ sở hình thành của các quốc gia cổ đại trên đất Việt Nam (thế kỉ VII – II TCN).

- HS dựa vào kiến thức đã học, trình bày theo mẫu:

- GV chuyển ý: Đầu thế kỷ II, Âu Lạc bị phong kiến phương Bắc đô hộ, phải trải qua cuộc đấu tranh kiên cường trong suốt 1000 năm để tự giải phóng và giữ gìn nền văn hóa của tổ tiên

1. Thời dựng nước đầu tiên

- Từ thế kỷ VII TCN, quốc gia Văn Lang rồi Âu Lạc hình thành ở Bắc Việt Nam trên cơ sở văn minh lúa nước. Đầu thế kỷ II TCN, Âu Lạc bị phong kiến phương Bắc đô hộ và trải qua hơn 1000 năm Bắc thuộc.

- Thế kỷ đầu Công nguyên, quốc gia Lâm Ấp - Cham-pa (Nam Trung Bộ) và Phù Nam (Tây [ Nam Bộ) cũng hình thành, cả 2 đều ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ.

Nhóm 2: Điền vào bảng thống kê tên quốc gia, các triều đại ở Việt Nam thế kỉ X – XV. Nêu những nét chung về đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội.

- HS sinh hoạt nhóm, điền vào bảng

- GV sử dụng bảng thông tin phản hồi soạn sẵn để học sinh chỉnh sửa sai sót và hoàn thiện bảng thống kê.

2. Giai đoạn đầu của nước Đại Việt phong kiến độc lập

- Năm 938, nước ta độc lập, đến năm 968, Đinh Tiên Hoàng đặt tên nước là Đại Cồ Việt. Năm 1054, vua Lý Thánh Tông đổi tên nước là Đại việt.

- Từ thế kỷ X nhà nước quân chủ ra đời và dần dần hoàn chỉnh, kinh đô là Thăng Long.

- Kinh tế: nông nghiệp là ngành sản xuất chính, thủ công nghiệp và thương nghiệp cũng đạt nhiều thành tựu.

- Phật giáo phát triển mạnh thời Lý – Trần, sau đó Nho giáo từng bước vươn lên giữ địa vị độc tôn vào thế kỷ XV. Giáo dục, văn học, nghệ thuật hình thành và phát triển, đạt nhiều thành tựu.

Nhóm 3: Trình bày những nét chính về tình hình chính trị, xã hội và kinh tế nước ta thời kì bị chia cắt.

- Chính trị – xã hội:

+ Đất nước bị phân chia thành hai Đàng với hai chính quyền khác nhau

+ Thế kỉ XVIII: Nhiều cuộc khởi nghĩa nổ ra ở cả hai Đàng, đỉnh cao là phong trào Tây Sơn, dẹp tan các thế lực phong kiến cát cứ, đặt nền móng thống nhất nước nhà.

- Kinh tế:

+ Đàng Ngoài: kinh tế phát triển ổn định

+ Đàng Trong: kinh tế phát triển mạnh.

+ Thế kỉ XVII – XVIII, kinh tế hàng hóa phát triển mạnh, là cơ sở cho sự hình thành và hưng khởi của các đô thị.

3. Thời kỳ đất nước bị chia cắt

- Thế kỷ XVI – XVIII, các cuộc chiến tranh phong kiến đã chia cắt nước ta thành hai miền: Đàng Trong và Đàng Ngoài với hai chính quyền khác nhau.

- Kinh tế:

+ Nông nghiệp Đàng Ngoài và Đàng Trong đều phát triển, đặc biệt Đàng Trong trở thành “vựa lúa lớn”.

+ Thương nghiệp phát triển mạnh làm cơ sở cho sự hình thành và hưng khởi của các đô thị.

- Cuối thế kỷ XVIII Phong trào nông dân Tây Sơn bùng nổ, đất nước trở lại thống nhất.

Nhóm 4: Trình bày những nét chính về tình hình chính trị, kinh tế, văn hóa của Việt Nam nửa đầu thế kỉ XIX.

4. Đất nước ở nửa đầu thế kỷ XIX

- Đầu thế kỷ XIX, triều Nguyễn thành lập, xây dựng bộ máy khá hoàn chỉnh nhưng kinh tế và văn hóa không có điều kiện phát triển.

- Rất nhiều cuộc khởi nghĩa nông dân bùng nổ. Năm 1858, thực dân Pháp nổ súng xâm lược nước ta.

* Hoạt động 3:

- GV nêu câu hỏi đặt vấn đề cho HS tiếp tục sinh hoạt nhóm:

II. Công cuộc kháng chiến bảo vệ tổ quốc

Nhóm 1: Đặc điểm nổi bật của quốc gia dân tộc Việt Nam trong quá trình hình thành và phát triển là gì? (Dự kiến trả lời: quá trình dựng nước song hành cùng quá trình giữ nước, chống ngoại xâm).

- Quá trình dựng nước song song với quá trình giữ nước, bảo vệ độc lập dân tộc.

Nhóm 2: Kể tên các triều đại, các quốc hiệu của Việt Nam từ thế kỉ X đến giữa thế kỉ XIX? (Dự kiến trả lời: Ngô, Đinh, Tiền Lê, Lý, Trần, Hồ, Lê sơ, Mạc, Tây Sơn, Nguyễn)

Nhóm 3: Thống kê các cuộc kháng chiến, khởi nghĩa tiêu biểu của dân tộc ta theo trình tự niên đại, vương triều, giặc ngoại xâm

- HS trả lời, GV chốt ý

- Từ thế kỷ III, quốc gia Văn Lang – Âu Lạc đã chiến đấu chống xâm lược Tần và sau đó tiếp tục đấu tranh suốt 1000 năm Bắc thuộc, giành độc lập vào thế kỷ X.

- Từ thế kỷ X – XVIII, nhân dân ta tiếp tục đấu tranh chống quân xâm lược Tống, Nguyên, Minh, Xiêm, Thanh, giữ vững độc lập cho Tổ quốc.