Giáo án bài Sự tích Hồ Gươm - Giáo án Ngữ văn lớp 6

Hoạt động 1.Đọc và tìm hiểu chú thích

- GV hướng dẫn HS đọc diễn cảm, rõ ràng, rành mạch, chậm rãi.

- GV đọc mẫu 1 đoạn.

- Gọi 3 HS lần lượt đọc.

- Em hãy kể tóm tắt những sự việc chính của truyện?

* Kể tóm tắt các sự việc chính:

- Giặc Minh đô hộ, nghĩa quân Lam Sơn nổi dậy nhưng thất bại, Long Quân quyết định cho mượn gươm thần.

- Lê Thận được lưỡi gươm dưới nước.

- Lê Lợi được chuôi gươm trên rừng, tra vào nhau vừa như in.

- Từ đó nghĩa quân nhanh chóng quét sạch giặc ngoại xâm.

- Đất nước thanh bình, Lờ Lợi lên làm vua, Long Quân cho đòi lại gươm thần.

- Vua trả gươm, từ đó hồ Tả Vọng mang tên Hồ Gươm hay hồ Hoàn Kiếm.

- Giải nghĩa các từ: bạo ngược, thiên hạ, tuỳ tùng, phó thác, Tả Vọng, Hoàn Kiếm?

I .Đọc và tìm hiểu chú thích.

1. Đọc ,kể

2-Chú thích (sgk-t42)

Hoạt động 2.Đọc và tìm hiểu văn bản

- Truyện thuộc kiểu văn bản nào?

- Truyện chia làm mấy đoạn? Nội dung từng đoạn?

- Long quân cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm thần trong hoàn cảnh nào?

- Việc Long quân cho nghĩa quân mượn gươm thần có ý nghĩa gì?

* GV: Việc Long Quân cho mượn gươm thần chứng tỏ cuộc khởi nghĩa được tổ tiên, thần thiêng ủng hộ.

- Lê Lợi nhận được gươm thần như thế nào?

- Qua những chi tiết này em có nhận xét gì về nghệ thuật ?

- Vì sao tác giả dân gian không để cho Lê Lợi trực tiếp nhận gươm?

GV: Nếu Lê Lợi trực tiếp nhận gươm thìtác phẩm sẽ không thể hiện tính chất toàn dân trên dưới một lòng của nhân dân ta trong cuộc kháng chiến. Thanh gươm Lê Lợi nhận được là thanh gươm thống nhất và hội tụ tư tưởng, tình cảm, sức mạnh của toàn dân trên mọi miền đất nước.

-Lê Thận dâng gươm cho Lê Lợi và nói: “ Đây là ý trời …theo minh công”tác giả muốn thể hiện điều gì?

- Sức mạnh của thanh gươm kì lạ là sức mạnh như thế nào?

* Trước khi có gươm :

- Non yếu.

- Trốn tránh.

- Ăn uống khổ sở

* Sau khi có gươm :

- Nhuệ khí tăng tiến

- Xông xáo tìm địch

- Đầy đủ, chiếm được các kho lương của địch

GV : Chuyển bại thành thắng, chuyển yếu thành mạnh, tạo bước ngoặt mở đường cho nghĩa quân quét giặc ngoại xâm.

- Long Quân đòi gươm trong hoàn cảnh nào?

- Cảnh trả gươm diễn ra như thế nào?

- GV treo tranh: Rùa vàng đòi gươm và Lê Lợi trả gươm

- Em biết truyền thuyết nào của nước ta cũng có hình ảnh rùa vàng đòi gươm? Theo em, hình tượng rùa vàng trongtruyền thuyết Việt Nam tượng trưng cho ai và cho cái gì?

→ Truyền thuyết An Dương Vương - Hình ảnh rùa vàng là sử giả của Long Quân, tượng trưng cho tổ tiên, khí thiêng sông núi, tư tưởng, tình cảm, trí tuệ của nhân dân.

- Hình ảnh nghệ thuật trả gươm có ý nghĩa gì?

+ Hoàn: trả

+ Kiếm : gươm

* GV Bình: Chi tiết khẳng định chiến tranh đã kết thúc, đất nước trở lại thanh bình. DT ta là dân tộc yêu hoà bình. Giờ đây thứ mà muôn dân Đại Việt cần hơn là cày, cuốc, là cuộc sống lao động dựng xây đất nước. Trả gươm có ý nghĩa là gươm vẫn còn đó, hàm ý cảnh giác cao độ, răn đe kẻ thù.

II .Đọc và tìm hiểu văn bản

1. Kiểuvăn bản: tự sư

2- Bố cục : 2 phần

- Phần 1 : Từ đầu → đất nước : Long Quân cho nghĩa quân mượn gươm thần.

- Phần 2 : Còn lại : Long Quân đòi lại gươm thần.

3.Phân tích

a. Long quân cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm thần

* Hoàn cảnh lịch sử

- Giặc Minh đô hộ.

- Nghĩa quân Lam Sơn nổi dậy nhiều lần bị thua.

* Cách Long Quân cho mượn gươm

- Lê Thận là người đánh cá nhặt được lưỡi gươm dưới nước.

- Lê Lợi đến nhà Lê Thận thanh gươm sáng lên 2 chữ “Thuận thiên”

- Lê Lợi nhặt được chuôi gươm trên rừng ( gươm sáng trên ngọn cây đa) .

- Gươm tra vào vừa như in.

→ Tưởng tưởng kì lạ

*Lê Thận dâng gươm cho Lê Lợi và nói: “ Đây là ý trời …theo minh công”:

- Lê Thận tin tưởng vào Lê Lợi

- Thanh gươm gặp được minh chủ sử dụng vào việc lớn, hợp lòng dân, thuận ý trời.

- Tính chất toàn dân trên dưới một lòng tham gia đánh giặc..

b. Long Quân đòi gươm

* Hoàn cảnh lịch sử

- Đất nước thanh bình.

- Lê Lợi lên làm vua.

* Cảnh trả gươm:

- Ở hồ Tả Vọng

- Một năm sau khi đuổi giặc Minh

- Nhân vật đòi gươm: Vùa vàng

- Vua nâng gươm → Rùa vàng đớp lấy rồi chìm xuồng đáy hồ.

- Chi tiết đòi gươm:

+ Giải thích tên gọi của Hồ Hoàn Kiếm

+ Đánh dấu và khẳng định chiến thắng hoàn toàn của nghĩa quân Lam Sơn.

+ Phản ánh tư tưởng, tình cảm yêu hoà bình đã thành truyền thống của nhân dân ta.

+ Ý nghĩa cảnh giác răn đe với những kẻ có ý dòm ngó nước ta.

Hoạt động 3 Tổng kết

- Em hãy nêu đặc sắc nghệ thuật của truyện?

- Nội dung, ý nghĩa của truyện ?

- 2 HS đọc ghi nhớ sgk

III- Tổng kết

1- Nghệ thuật

Truyện hấp dẫn, chi tiết tưởng tượng

2- Nội dung

- Ca ngợi tính chất toàn dân, chính nghĩa của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Đề cao, suy tôn Lê Lợi và nhà Lê.

- Giải thích nguồn gốc tên gọi Hồ Hoàn Kiếm.

* Ghi nhớ (sgk-t43)

Hoạt động 4 Luyện tập

GV hướng dẫn HS luyện tập

Cả lớp làm bài tập

HS nx , GV nx ,bổ xung , kết luận

- Vì sao tác giả dân gian không để cho Lê Lợi trực tiếp nhận gươm?

Vì sao khi mượn gươm thì ở Thanh Hoá còn khi trả gươm lại ở hồ Tả Vọng? Điều đó có ý nghĩa gì?

IV. Luyện tập

1. Bài tập 1.(sgk-t43)

Nhắc lại khái niệm truyền thuyết? Vì sao có thể nói truyện “Sự tích Hồ Gươm” là truyện truyền thuyết?

- Là truyền thuyết về thời Hậu Lê , so với những truyền thuyết về thời kỳ đầu dựng nước về thời sau ít yếu tố hoang đường hơn và theo sát lịch sử hơn.

2. Bài tập 2 (sgk t43)

Nếu Lê Lợi trực tiếp nhận gươm thì tác phẩm sẽ không thể hiện tính chất toàn dân trên dưới một lòng của nhân dân ta trong cuộc kháng chiến. Thanh gươm Lê Lợi nhận được là thanh gươm thống nhất và hội tụ tư tưởng, tình cảm, sức mạnh của toàn dân trên mọi miền đất nước.

3. Bài tập3 (sgk-t43)

Thanh Hoá là nơi mở đầu cuộc khởi nghĩa, Thăng Long là nơi kết thúc cuộc kháng chiến. Trả kiếm ở hồ Tả Vọng, thủ đô, trung tâm chính trị, văn hoá của cả nước là để mở ra một thời kì mới, thời kì hoà bình, lao động, xây dựng, thể hiện hết được tư tưởng yêu hoà bình và tinh thần cảnh giác của cả nước của toàn dân.