Giáo án bài Chương trình địa phương phần Tiếng Việt - Giáo án Ngữ văn lớp 9

HĐ1. HDHS làm bài tập

1HS đọc yêu cầu bài tập

- Trình bày phần chuẩn bị trước lớp.

- HS khác theo dõi, nhận xét, bổ sung (nếu có ).

- GV đánh giá.

1. Bài tập 1 (SGK 175)

Tìm trong phương ngữ em đang sử dụng, hoặc một phương ngữ mà em biết những từ ngữ:

a. Chỉ các sự vật, hiện tượng, … không có tên gọi trong các phương ngữ khác và trong ngôn ngữ toàn dân.

- Ví dụ:

   + Tắc: một loại quả họ quýt.

   + Nốc, ghe : chiếc thuyền. (Phương ngữ Nghệ Tĩnh)

   + Sương: gánh

   + Bọc: cái túi áo (Phương ngữ Thừa Thiên – Huế)

   + Nhút: món ăn làm bằng xơ mít muối trộn với 1 vài thứ khác được dùng ở 1 số vùng Nghệ Tĩnh

   + Chẻo: 1 loại nước chấm.(Nghệ Tĩnh)

   + Mắc: đắt ( Nam Bộ)

   + Dớ: bít tất( Nam Bộ)

1HS đọc yêu cầu bài tập

- Trình bày miệng trước lớp.

- HS khác nghe , nhận xét, bổ sung.

- GV đánh giá.

b. Đồng nghĩa nhưng khác về âm với từ ngữ trong các phương ngữ khác hoặc trong ngôn ngữ toàn dân.

- 1HS đọc yêu cầu bài tập

- Làm bài tập, trình bày trước lớp.

- Nhận xét, bổ sung

HS đọc yêu cầu bài tập.

- GV hướng dẫn HS làm bài tập

H: Tìm từ ngữ địa phương

c) Đồng âm nhưng khác về nghĩa với từ ngữ trong các phương ngữ khác hoặc trong ngôn ngữ toàn dân.

- Hòm:

   + ở miền Bắc: chỉ một số đồ đựng có nắp đạy.

   + ở miền Trung, Nam: Chỉ áo quan( quan tài).

- Nón:

   + miền Trung và từ ngữ toàn dân: chỉ một thứ đồ dùng làm bằng lá, để đội đầu, có hình chóp.

   + miền Nam: chỉ nón và mũ nói chung.

- Bắp:

   + miền Bắc: có thể dung chỉ bắp chân, tay

   + miền Trung, Nam: chỉ bắp ngô.

H: Các từ ngữ này thuộc phương ngữ nào.

- GV hướng dẫn học sinh giải thích?

2. Bài tập 2: (SGK 175)

- Những từ ngữ địa phương như ở bài tập 1.a không có từ ngữ tương đương trong phương ngữ khác và trong ngôn ngữ toàn dân vì: Có những sự vật,hiện tượng xuất hiện ở địa phương này nhưng không xuất hiện ở địa phương khác do có sự khác biệt giữa các vùng miền về điều kiện tự nhiên, đặc điểm tâm lý, phong tục tập quán. Tuy nhiên sự khác biệt đó không quá lớn.( Từ ngữ thuộc nhóm này không nhiều)

- Một số từ ngữ này có thể chuyển thành từ ngữ toàn dân vì những sự vật, hiện tượng mà những từ ngữ này gọi tên. Vốn chỉ xuất hiện ở một địa phương, nhưng sau đó dần phổ biến trên cả nước.

3. Bài tập 3:(SGK 175)

- Hai bảng mẫu ở bài tập 1- bảng b, c.

- Từ ngữ toàn dân ở bảng b – từ ngữ ở miền Bắc: cá quả, lợn, ngã, ốm.

- Cách hiểu thuộc ngôn ngữ toàn dân: ốm- bị bệnh.

H: Các từ ở bảng mẫu phương ngữ nào thuộc phương ngữ toàn dân?

H: Tác dụng của từ ngữ địa phương trong đoạn trích.

4. Bài tập 4 (SGK 176)

- Những từ ngữ địa phương trong đoạn trích: Chi, rứa, nờ, tui, cớ răng, ưng, mụ thuộc phương ngữ Trung được dùng phổ biến ở các tỉnh: Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên – Huế.

- Tác dụng góp phần thể hiện chân thực hơn hình ảnh của một vùng quê và tình cảm, suy nghĩ, tính cách của một người mẹ trên vùng quê ấy; làm tăng sự sống động,gợi cảm của tác phẩm

H: Tìm các văn bản đã học có sử dụng ngôn ngữ địa phương? nxét?

Bài tập bổ sung:

- Tìm Một số văn bản có sử dụng từ ngữ địa phương, cho biết các văn bản có sử dụng từ ngữ địa phương chiếm số lượng nhiều hay ít, điều đó nói lên ưu điểm gì của Tiếng Việt? Xác định nhiệm vụ của em khi học từ địa phương.

VD: Chiếc lược ngà