Chất béo là gì (chi tiết nhất)

Bài viết Chất béo là gì lớp 9 chi tiết nhất là kiến thức có trong chương trình Khoa học tự nhiên 9 giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm về Chất béo.

Chất béo là gì (chi tiết nhất)

1. Chất béo là gì?

Chất béo là các triester (loại ester chứa 3 nhóm -COO- trong phân tử) của glycerol và acid béo, có công thức cấu tạo thu gọn là (RCOO)₃C₃H₅. R có thể giống nhau hoặc khác nhau, thường là - C₁₇H₃₅, - C₁₅H₃₁, - C₁₇H₃₃,...

Ví dụ: Một số chất béo đơn giản thường gặp như glyceryl tristearate (C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅, glyceryl tripalmitate (C₁₅H₃₁COO)₃C₃H₅,…

2. Kiến thức mở rộng

a. Tính chất vật lí

Ở điều kiện thường, một số chất béo tồn tại ở trạng thái lỏng như dầu lạc, dầu hướng dương, dầu cá,...; một số chất béo tồn tại ở trạng thái rắn như các loại mỡ động vật, bơ,...

Các chất béo nhẹ hơn nước, không tan trong nước và tan trong một số dung môi hữu cơ như benzene, xăng,...

b. Tính chất hoá học

Chất béo có thể bị thuỷ phân hoàn toàn trong môi trường kiểm. Khi đun nóng chất béo với dung dịch NaOH (hoặc KOH), sản phẩm thu được là muối Na (hoặc K) của acid béo và glycerol.

Ví dụ: (RCOO)₃C₃H₅ + 3NaOH $\stackrel{t^o}{\to }$ 3RCOONa + C₃H₅(OH)₃

Muối Na (hoặc K) của các acid béo được sử dụng làm xà phòng nên loại phản ứng này có tên là phản ứng xà phòng hoá.

c. Ứng dụng

- Chất béo là một trong các thực phẩm thiết yếu của con người, được sử dụng dưới dạng dầu thực vật (như dầu hướng dương, đậu nành, lạc,...), mỡ động vật (như mỡ lợn, bò, cá,...), bơ hoặc một số loại hạt (lạc, vừng, hạnh nhân, óc chó,...).

- Chất béo còn được dùng trong công nghiệp mĩ phẩm (chất làm mềm, dưỡng ẩm,...), dược phẩm, nhiên liệu (dầu diesel sinh học), nguyên liệu (sản xuất xà phòng),...

3. Bài tập minh họa

Câu 1: Chất nào sau đây không phải chất béo?

A. (CH₃COO)₃C₃H₅.

B. (C₁₇H₃₃COO)₃C₃H₅.

C. (C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅.

D. (C₁₅H₃₁COO)₃C₃H₅.

Hướng dẫn giải

Đáp án A

Câu 2: Đâu không phải chất béo trong các chất sau?

A. Dầu luyn.

B. Dầu lạc.

C. Dầu dừa.

D. Dầu mè.

Hướng dẫn giải

Đáp án A

Dầu luyn là loại dầu dùng để bôi trơn máy móc, có thành phần là các hydrocarbon nên không phải là chất béo.

Câu 3: Phát biểu nào dưới đây không đúng?

A. Chất béo không tan trong nước.

B. Các acid béo là acid hữu cơ, có công thức chung là RCOOH.

C. Dầu ăn và dầu mỏ có thành phần nguyên tố giống nhau.

D. Chất béo tan được trong xăng, benzen…

Hướng dẫn giải

Đáp án C

Dầu ăn là chất béo thành phần nguyên tố trong dầu ăn gồm C, H, O.

Dầu mỏ là hỗn hợp tự nhiên của nhiều loại hydrocarbon nên thành phần nguyên tố trong dầu mỏ là C và H.

Câu 4: Ứng dụng của chất béo là:

A. Chất béo là thành phần cơ bản trong thức ăn của người và động vật.

B. Trong công nghiệp, chất béo chủ yếu dùng để sản xuất xà phòng.

C. Chất béo dùng để sản xuất glycerol.

D. Cả A, B, C đều đúng.

Hướng dẫn giải

Đáp án D

Câu 5: Thủy phân chất béo trong môi trường kiềm thu được

A. glycerol và muối của một acid béo.

B. glycerol và acid béo.

C. glycerol và acid hữu cơ.

D. glycerol và muối của các acid béo.

Hướng dẫn giải

Đáp án D

Câu 6: Xà phòng hóa chất nào sau đây thu được glycerol?

A. Glyceryl tristearate (C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅

B. Methyl acetate CH₃COOCH₃

C. Methyl formate HCOOCH₃

D. Phenyl acetate CH₃COOC₆H₅

Hướng dẫn giải

Đáp án A

Xà phòng hóa glyceryl tristearate để thu được glycerol

Phương trình phản ứng:

(C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ + 3NaOH → 3C₁₇H₃₅COONa + C₃H₅(OH)₃

Câu 7: Đun nóng 53,4 gam chất béo (C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ với dung dịch NaOH dư (hiệu suất 100%), khối lượng glycerol thu được là

A. 7,15 gam

B. 4,45 gam

C. 6,50 gam

D. 5,52 gam

Hướng dẫn giải

Đáp án D

${\mathrm{n}}_{{\left({\mathrm{C}}_{17}{\mathrm{H}}_{35}\mathrm{COO}\right)}_3{\mathrm{C}}_3{\mathrm{H}}_5}=\frac{53,4}{890}$ = 0,06(mol)

Phương trình phản ứng:

(C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ + 3NaOH → 3C₁₇H₃₅COONa + C₃H₅(OH)₃

   0,06                    0,06

Theo phương trình phản ứng ta có

${\mathrm{n}}_{{\mathrm{C}}_3{\mathrm{H}}_5{\left(\mathrm{OH}\right)}_3}$ = 0,06 (mol)

Vậy khối lượng glycerol thu được là

${\mathrm{n}}_{{\mathrm{C}}_3{\mathrm{H}}_5{\left(\mathrm{OH}\right)}_3}$ = 0,06.92 = 5,52(g)

Câu 8: Thủy phân hòa toàn 34,32 gam một loại chất béo cần vừa đủ 4,8 gam NaOH, thu được sản phẩm gồm 3,68 gam glycerol và hỗn hợp muối của các acid béo. Khối lượng hỗn hợp các muối là

A. 34,66 gam

B. 35,44 gam

C. 36,02 gam

D. 37,04 gam

Hướng dẫn giải

Đáp án B

Phương trình hóa học

(RCOO)₃C₃H₅ + 3NaOH → 3RCOONa + C₃H₅(OH)₃

Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng ta có:

m_{chất béo} + m_NaOH = m_muối + m_glycerol

⇒m_muối = 34,32 + 4,8 - 3,68 = 35,44 gam.

Xem thêm các bài viết về định nghĩa & khái niệm môn Hóa học hay, chi tiết khác:

• Cellulose là gì?

• Công thức hóa học của đường ăn là gì?

• Công thức hóa học của rượu uống là gì?

• Dẫn xuất của hydrocarbon là gì?

• Dầu mỏ là gì?

• Dãy hoạt động hóa học của kim loại là gì?

---