Liên kết cộng hóa trị là gì (chi tiết nhất)

Bài viết Liên kết cộng hóa trị là gì lớp 10 chi tiết nhất là kiến thức có trong chương trình Hóa học 10 giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm về Liên kết cộng hóa trị.

Liên kết cộng hóa trị là gì (chi tiết nhất)

1. Liên kết cộng hóa trị là gì?

Liên kết cộng hóa trị là liên kết được hình thành giữa hai nguyên tử bằng một hay nhiều cặp electron chung.

- Cặp electron chung giữa hai nguyên tử có thể được tạo thành theo hai kiểu khác nhau:

+ Mỗi nguyên tử góp một hay nhiều electron để tạo thành các cặp electron dùng chung.

+ Cặp electron dùng chung chỉ do một nguyên tử đóng góp, liên kết giữa hai nguyên tử là liên kết cộng hóa trị kiểu cho – nhận.

2. Kiến thức mở rộng

2.1. Sự tạo thành phân tử có liên kết đơn

a) Sự tạo thành phân tử chlorine

- Mỗi nguyên tử chlorine có 7 electron hóa trị, hai nguyên tử chlorine liên kết với nhau bằng cách mỗi nguyên tử chlorine góp 1 electron, tạo thành một cặp electron dùng chung.

Khi đó, trong phân tử Cl₂, mỗi nguyên tử đều có 8 electron ở lớp ngoài cùng, thỏa mãn quy tắc octet.

- Từ công thức electron, thay một cặp electron dùng chung bằng một gạch nối thì thu được công thức Lewis.

- Giữa hai nguyên tử chlorine có một cặp electron dùng chung (biểu diễn bằng một gạch nối), đó là liên kết đơn.

b) Sự tạo thành phân từ hydrogen chloride

- Nguyên tử hydrogen liên kết với nguyên tử chlorine bằng cách mỗi nguyên tử góp 1 electron tạo thành 1 cặp electron dùng chung trong phân tử HCl. Khi đó nguyên tử hydrogen có 2 electron (cấu hình electron bền vững của nguyên tử khí hiếm He) và nguyên tử chlorine có 8 electron ở lớp ngoài cùng, thỏa mãn quy tắc octet.

- Giữa hai nguyên tử hydrogen và chlorine có một cặp electron dùng chung (biểu diễn bằng một gạch nối), đó là liên kết đơn.

c) Sự tạo thành phân tử hợp chất có liên kết cho – nhận

- Trong phân tử NH₃, lớp ngoài cùng của nguyên tử nitrogen có 5 electron, trong đó có cặp electron chưa liên kết. Ion H⁺ có orbital trống, không có electron.

- Khi phân tử NH₃ kết hợp với ion H⁺, nguyên tử nitrogen đóng góp cặp electron chưa liên kết để tạo liên kết với ion H⁺ tạo thành NH₄⁺. Khi đó, liên kết cho – nhận được hình thành, nguyên tử nitrogen là nguyên tử cho, ion H⁺ là nguyên tử nhận. Trong ion NH₄⁺, bốn liên kết N – H hoàn toàn tương đương nhau.

2.2. Sự tạo thành phân tử có liên kết đôi

a) Sự tạo thành phân tử oxygen

- Mỗi nguyên tử oxygen có 6 electron hóa trị, hai nguyên tử oxygen liên kết với nhau bằng cách mỗi nguyên tử đóng góp 2 electron, tạo thành hai cặp electron dùng chung. Trong phân tử O₂, mỗi nguyên tử oxygen đều có 8 electron ở lớp ngoài cùng, thỏa mãn quy tắc octet.

- Giữa hai nguyên tử oxygen có hai cặp electron dùng chung (biểu diễn bằng hai gạch nối), đó là liên kết đôi.

b) Sự tạo thành phân tử carbon dioxide

- Nguyên tử carbon có 4 electron hóa trị, nguyên tử oxygen có 6 electron hóa trị. Hai nguyên tử oxygen liên kết với một nguyên tử carbon bằng cách mỗi nguyên tử oxygen đóng góp 2 electron và nguyên tử carbon đóng góp 4 electron tạo thành bốn cặp electron dùng chung. Khi đó, trong phân tử CO₂, mỗi nguyên tử đều có 8 electron ở lớp ngoài cùng thỏa mãn quy tắc octet.

- Giữa nguyên tử C và nguyên tử O có 2 cặp electron dùng chung (biểu diễn bằng hai gạch nối), đó là liên kết đôi. Phân tử CO₂ có hai liên kết đôi.

2.3. Sự tạo thành phân tử có liên kết ba – phân tử nitrogen

- Nguyên tử nitrogen có 5 electron hóa trị, hai nguyên tử nitrogen liên kết với nhau bằng cách mỗi nguyên tử nitrogen đóng góp 3 electron, tạo thành 3 cặp electron dùng chung. Khi đó, trong phân tử N₂, mỗi nguyên tử đều có 8 electron ở lớp ngoài cùng, thỏa mãn quy tắc octet.

- Giữa hai nguyên tử nitrogen có 3 cặp electron dùng chung (biểu diễn bằng ba gạch nối), đó là liên kết ba.

Chú ý:

+ Liên kết trong các phân tử Cl₂; O₂; N₂ … có cặp electron dùng chung không bị hút lệch về phía nguyên tử nào được gọi là liên kết cộng hóa trị không phân cực.

+ Liên kết trong phân tử HCl có cặp electron dùng chung lệch về phía nguyên tử có độ âm điện lớn hơn (Cl) được gọi là liên kết cộng hóa trị phân cực.

2.4. Tính chất của các chất có liên kết cộng hóa trị

- Trạng thái: Các chất có liên kết cộng hóa trị có thể tồn tại ở các trạng thái: rắn (iodine; đường glucose…); lỏng (nước, ancohol…); khí (hydrogen; carbon dioxide …).

- Tính tan: Nói chung, các chất có liên kết cộng hóa trị phân cực như ethanol, đường … tan nhiều trong nước; các chất có liên kết cộng hóa trị không phân cực như iodine, hydrocarbon ít tan trong nước, tan trong benzene, carbon tetrachloride,…

- Nhiệt độ nóng chảy: Hợp chất cộng hóa trị không có lực hút tĩnh điện mạnh như hợp chất ion nên chúng có nhiệt độ nóng chảy và nhiệt độ sôi thấp.

- Khả năng dẫn điện: Nói chung, các chất có liên kết cộng hóa trị không phân cực, không dẫn điện ở mọi trạng thái.

2.5. Mô tả liên kết cộng hóa trị bằng sự xen phủ các orbital nguyên tử

a) Sự xen phủ các orbital nguyên tử tạo liên kết 𝛔 (sigma)

Liên kết được tạo nên từ xen phủ trục của hai AO gọi là liên kết sigma (s).

- Sự xen phủ s – s

- Sự xen phủ s – p

- Sự xen phủ p – p

Chú ý:

+ Các liên kết cộng hóa trị đơn đều là liên kết sigma.

+ Trong liên kết sigma, mật độ xác suất tìm thấy electron lớn nhất dọc theo trục liên kết.

b) Sự xen phủ các orbital nguyên tử tạo liên kết 𝛑 (pi)

- Sự xen phủ, trong đó trục của các orbital tham gia liên kết song song với nhau và vuông góc với đường nối tâm của hai nguyên tử liên kết, được gọi là xen phủ bên. Sự xen phủ bên tạo liên kết pi (π).

- Ở những liên kết đôi và ba (như trong phân tử N₂; C₂H₄ …), ngoài liên kết σ còn có liên kết π.

- Liên kết đôi gồm một liên kết σ và một liên kết π; liên kết ba gồm 1 liên kết σ và hai liên kết π.

3. Bài tập minh họa

Câu 1. Cho các chất sau: CO, O₃, CO₂, HNO₃, NH₄Cl, NaNO₃, H₂O₂. Số chất có chứa liên kết cho – nhận là

A. 4.

B. 3.

C. 6.

D. 5.

Hướng dẫn giải

Đáp án đúng là: D

Bao gồm: CO, O₃, HNO₃, NH₄Cl, NaNO₃.

CO	O3	CO2	HNO3
	O = O → O	O = C = O
NH4Cl	NaNO3	H2O2
		H – O – O – H

Câu 2. Liên kết σ là liên kết được hình thành do

A. sự xen phủ bên của 2 orbital.

B. cặp electron chung.

C. lực hút tĩnh điện giữa hai ion.

D. sự xen phủ trục của hai orbital.

Hướng dẫn giải

Đáp án đúng là: D

Liên kết σ là liên kết được hình thành do sự xen phủ trục của hai orbital.

Câu 3. Liên kết π là liên kết được hình thành do

A. sự xen phủ bên của 2 orbital.

C. cặp electron chung.

B. lực hút tĩnh điện giữa hai ion.

D. sự xen phủ trục của hai orbital.

Hướng dẫn giải

Đáp án đúng là: A

Sự xen phủ, trong đó trục của các orbital tham gia liên kết song song với nhau và vuông góc với đường nối tâm của hai nguyên tử liên kết, được gọi là xen phủ bên. Sự xen phủ bên tạo liên kết pi (π).

Câu 4. Liên kết cộng hoá trị thường được hình thành giữa

A. các nguyên tử nguyên tố kim loại với nhau

B. các nguyên tử nguyên tố phi kim với nhau

C. các nguyên tử nguyên tố kim loại với các nguyên tố phi kim

D. các nguyên tử khí hiếm với nhau.

Hướng dẫn giải

Đáp án đúng là: B

Liên kết cộng hoá trị thường được hình thành giữa các nguyên tử nguyên tố phi kim với nhau

Câu 5. Dãy nào sau đây gồm các chất chỉ có liên kết cộng hóa trị?

A. BaCl₂, NaCl, NO₂.

B. SO₂, CO₂, Na₂O₂.

C. SO₃, H₂S, H₂O.

D. CaCl₂, F₂O, HCl.

Hướng dẫn giải

Đáp án đúng là: C

Dãy nào gồm các chất chỉ có liên kết cộng hóa trị là: SO₃, H₂S, H₂O.

Ở đáp án A: BaCl₂ có liên kết ion

Ở đáp án B: Na₂O₂ có liên kết ion

Ở đáp án D: CaCl₂ có liên kết ion

Câu 6. Phân tử nào có liên kết cộng hóa trị không phân cực?

A. H₂O.

B. HCl.

C. NH₃.

D. Cl₂.

Hướng dẫn giải

Đáp án đúng là: D

Phân tử có liên kết cộng hóa trị không phân cực là Cl₂.

Câu 7. Công thức cấu tạo nào sau đây là của phân tử O₂?

A. O – O.

B. O = O.

C. O $\equiv$ O.

D. O → O.

Hướng dẫn giải

Đáp án đúng là: B

Công thức cấu tạo của phân tử O₂ là O = O.

Câu 8. Công thức cấu tạo của phân tử HCl nào sau đây là đúng?

A. H – Cl.

B. H = Cl.

C. H → Cl.

D. H ← Cl.

Hướng dẫn giải

Đáp án đúng là: A

Công thức cấu tạo của phân tử HCl là H – Cl.

Câu 9. Công thức cấu tạo đúng của CO₂ là

A. O = C → O.

B. O = C = O.

C. O – C = O.

D. O = C ← O.

Hướng dẫn giải

Đáp án đúng là: B

Công thức cấu tạo đúng của CO₂ là O = C = O.

Câu 10.Số lượng electron tham gia hình thành liên kết đơn, đôi, ba lần lượt là

A.1, 2 và 3.

B. 2, 4 và 6.

C. 1, 3 và 5

D. 2, 3 và 4

Hướng dẫn giải

Đáp án đúng là: B

Số cặp electron tham gia hình thành liên kết đơn, đôi, ba lần lượt là 1, 2, 3 nên số lượng electron tham gia hình thành liên kết đơn, đôi, ba lần lượt là 2, 4 và 6.

Xem thêm các bài viết về định nghĩa & khái niệm môn Hóa học hay, chi tiết khác:

• Hạt nhân là gì?

• Tốc độ phản ứng là gì?

• Liên kết cộng hóa trị phân cực là gì?

• Liên kết hóa học là gì?

• Phản ứng tỏa nhiệt là gì?

• Liên kết cho - nhận là gì?

---