Giáo án Địa Lí 10 Bài 24: Phân bố dân cư. Các loại hình quần cư và đô thị hóa

Hoạt động 1: Tìm hiểu phân bố dân cư

1. Mục tiêu

- Trình bày được khái niệm phân bố dân cư, nêu được đặc điểm phân bố dân cư theo không gian, thời gian.

- Phân tích được các nhân tố ảnh hưởng đến sự phân bố dân cư.

- Kĩ năng: Rèn luyện kỹ năng nhận xét, tính toán, phân tích biểu đồ, lược đồ và bảng số liệu về tình hình phân bố dân cư.

2. Phương pháp / kỹ thuật

- Phương pháp nêu vấn đề; sử dụng lược đồ, biểu đồ, sử dụng số liệu thống kê.

- Thảo luận cá nhân

3. Phương tiện: SGK, bảng số liệu thống kê bảng 24.1 tr93 và bảng 24.2/ tr94.

4. Thời gian: 20 phút

5. Tổ chức hoạt động

GV có thể tách ra thành 3 HĐ nhỏ:

1. Tìm hiểu khái niệm phân bố dân cư?

2. Đặc điểm phân bố dân cư.?

3. Các nhân tố ảnh hưởng đến phân bố dân cư trên thế giới?

a) GV giao nhiệm vụ cho HS

Đọc nội dung SGK trang 93 và 94, phân tích bảng số liệu thống kê bảng 24.1 và 24.2 (đã cập nhật) trả lời các câu hỏi sau:

- Thế nào là phân bố dân cư?

- Mật độ dân số là gì và được tính như thế nào?

- Trình bày đặc điểm phân bố dân cư: theo không gian và thời gian?

- Trình bày các nhân tố ảnh hưởng đến sự phân bố dân cư trên thế giới?

b) HS thực hiện nhiệm vụ: HS trao đổi và thảo luận để báo cáo.

c) GV chuẩn kiến thức

GV phát vấn gợi mở đối với HS:

- Để tính mật độ dân số ta làm thế nào? Lấy ví dụ?

(VD: Diện tích nước ta là 331.212 km² ,dân số là 84.156 nghìn người (2006). Tính mật độ dân cư nước ta năm 2006?

Giải:

MĐDS = DS / DT (người/km²)

 = 84.156 / 331.212 x 1000

 = 254 (người / km²)

I- Phân bố dân cư

1. Khái niệm:

- Là sự sắp xếp dân số một cách tự phát hoặc tự giác trên một lãnh thổ nhất định, phù hợp với điều kiện sống và các yêu cầu của xã hội.

- Mật độ DS: là số dân sinh sống trên một đơn vị diện tích. Phản ánh tình hình phân bố dân cư.

 + Đơn vị: người/km²

Trong đó:

- sd (ng): Tổng số dân(người)

- dt (km²): Tổng diện tích(km²)

2. Đặc điểm phân bố dân cư

- Dân cư phân bố không đều trong không gian: Năm 2005 mật độ dân cư trung bình: 48người/ km²

 + Tập trung đông: Tây Âu (169), Nam Âu (115), Ca ri bê (166), Đông Á (131), Đông Nam Á (124),...

 + Thưa dân: Châu Đại Dương (4), Bắc Mĩ (17), Nam Mĩ (21), Trung Phi (17), Bắc Phi (23).

- Phân bố dân cư có biến động theo thời gian: Từ năm 1650 - 2005 có sự biến động về tỉ trọng:

 + Châu Mĩ, châu Á, châu Đại Dương tăng.

 + Châu Âu, châu Phi giảm.

3. Các nhân tố ảnh hưởng

- Điều kiện tự nhiên: Khí hậu, nước, địa hình , đất, khoáng sản,..thuận lợi thu hút cư trú.

- Điều kiện kinh tế - xã hội: Phương thức sản xuất (tính chất nền kinh tế), trình độ phát triển kinh tế,... quyết định đến cư trú.

- Lịch sử khai thác lãnh thổ lâu đời, cư trú đông, chuyển cư, ...

Hoạt động 2: Tìm hiểu Đô thị hoá

1. Mục tiêu

- Trình bày được các đặc điểm , những mặt tích cực và tiêu cực của quá trình đô thị hoá.

- Rèn luyện kỹ năng nhận xét, phân tích lược đồ và bảng số liệu về đô thị hóa.

2. Phương pháp / kỹ thuật

- Phương pháp giải quyết vấn đề; phân tích số liệu thống kê và lược đồ.

- Hình thức nhóm

3. Phương tiện: SGK, bảng số liệu thống kê bảng 24.3 trang 95, bản đồ phân bố dân cư và các đô thị lớn trên thế giới

4. Thời gian: 15 phút

5. Tổ chức hoạt động

Bước 1: GV giao nhiệm vụ

GV yêu cầu HS dựa vào nội dung SGK cùng sự hiểu biết của mình: Trình bày khái niệm đô thị hóa là gì?

Bước 2: HS trả lời

Bước 3: GV chia lớp thành 2 nhóm và giao nhiệm vụ cụ thể như sau:

 + Nhóm 1: Dựa vào bảng 24.3 trang 9 và bản đồ hình 24 sgk hãy trình bày đặc điểm của đô thị hóa?

 + Nhóm 2: Dựa vào kiến trức sgk cùng sự hiểu biết của bản thân hãy cho biết ảnh hưởng tích cực và tiêu cực của quá trình đô thị hóa?

Bước 4: Các nhóm thảo luận trao đổi. GV gọi đại diện nhóm lên bảng trình bày, nhóm khác bổ sung và nhận xét.

Bước 5: GV nhận xét và chuẩn hóa kiến thức.

III- Đô thị hóa

1. Khái niệm: Là quá trình kinh tế-xã hội mà biểu hiện của nó là sự tăng nhanh số lượng và quy mô của các điểm dân cư đô thị, sự tập trung dân cư trong các thành phố, nhất là các thành phố lớn và phổ biến rộng rãi lối sống thành thị.

2. Đặc điểm đô thị hóa

a. Dân cư thành thị có xu hướg tăg nhanh:

Từ năm 1900 – 2005:

 + Tỉ lệ dân thành thị tăg (13,6% lên 48%).

 + Tỉ lệ dân nôg thôn giảm(86,4% xuốg52%

b. Dân cư tập trung vào các thành phố lớn và cực lớn:

 + Số lượng thành phố có số dân trên 1 triệu người ngày càng nhiều.

 + Nơi cao: Bắc Mĩ, Nam Mĩ, Ôxtrâylia, Tây Âu, LB Nga, LiBi.

 + Nơi thấp: Châu Phi, phần đa châu Á (trừ Liên bang Nga).

c. Phổ biến rộng rãi lối sống thành thị: Kiến trúc, giao thông, công trình công cộng, tuân thủ pháp luật, ….

3. Ảnh hưởng của đô thị hoá đến phát triển kinh tế - xã hội:

a. Tích cực: Thúc đẩy tốc độ phát triển kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế và thay đổi sự phân bố dân cư, thay đổi các quá trình sinh, tử và hôn nhân ở các đô thị.

b. Tiêu cực: Nếu không xuất phát từ công nghiệp hóa (tự phát):

 + Nông thôn: mất đi một phần nhân lực (đất không ai sản xuất)

 + Thành phố: thất nghiệp, thiếu việc làm, nghèo nàn, ô nhiễm môi trường dẫn đến nhiều tiêu cực khác.