Giáo án Địa Lí 10 Bài 26: Cơ cấu nền kinh tế

B1: Đọc SGK =>Hãy nêu khái niệm nguồn lực?

B2: Hs trả lời

B3: GV chuẩn

Bước 1:

- Kể tên các nguồn lực ảnh hưởng đến sự phát triển KT-XH

- GV gọi 2 HS lên bảng sắp xếp các nguồn lực đã viết trên bảng thành 2 nhóm nguồn lực tự nhiên và kinh tế xã hội.

- GV gọi 2 HS lên bảng sắp xếp các nguồn lực đã viết trên bảng thành 2 nhóm nguồn lực bên trong và nguồn lực bên ngoài.

- H: Vai trò của mỗi nhóm?

Bước 2: Các HS khác nhận xét và trả lời.

Bước 3: GV chuẩn kiến thức.

- Nguồn lực trong nước là nền tảng và có ý nghĩa quyết định cho sự phát triển kinh tế. Nguồn lực bên ngoài có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế của một quốc gia

I. Các nguồn lưc phát triển kinh tế

1. Khái niệm

Nguồn lực là tổng thể vị trí địa lý, các nguồn tài nguyên thiên nhiên, hệ thống tài sản quốc gia, nguồn nhân lực, đường lối chính sách, vốn, thị trường,… ở cả trong và nước ngoài có thể được khai thác nhằm phục vụ cho việc phát triển kinh tế một lãnh thổ nhất định.

2. Các loại nguồn lực

a. Căn cứ vào nguồn gốc

- Vị trí địa lý: Tự nhiên, kinh tế, chính trị, giao thông.

- Nguồn lực tự nhiên: Đất, khí hậu, nước, biển, sinh vật, khoáng sản.

- Nguồn lực kinh tế xã hội: Dân số và nguồn lao động, vốn, thị trường, khoa học kĩ thuật và công nghệ, chính sách và xu thế phát triển.

b. Căn cứ vào phạm vi lãnh thổ

- Nguồn lực bên trong (trong nước)

- Nguồn lực bên ngoài (ngoài nước) gồm: Vốn, thị trường, KHKT, xu thế phát triển.

Bước 1: HS đọc mục I.3 SGK trang 100 cho biết mỗi nguồn lực có vai trò như thế nào đối với việc phát triển kinh tế xã hội. Nêu ví dụ cụ thể để chứng minh.

Bước 2: HS trao đổi, bổ sung cho nhau.

Bước 3: Đại diện HS trình bày, GV chuẩn kiến thức.

Ví dụ: Xingapo có vị trí địa lí thuận lợi(thu thuế hải quan)

Nếu TNTN giàu có và đa dạng là lợi thế cho sự phát triển kinh tế nhưng không có ý nghĩa quyết định.

VD: Hoa Kì, Ôxtrâylia giàu có về tài nguyên.

VD: Việt Nam và Trung Quốc đổi mới thành công(đường lối chính sách)

GV kết luận phải biết phát huy được mọi nguồn lực để phát triển kinh tế xã hội.

- Dân cư và nguồn lao động vừa tạo ra sản phẩm vừa là TTTT

- Vốn: Nguồn vốn lớn, phân bố và sử dụng có hiệu quả => Tăng trưởng, tích luỹ...

- KHKT và công nghệ :

   + Chuyển lao động cơ bắp => Lao động sử dụng máy móc.

   + Chuyển dịch cơ cấu kinh tế.

   + Tăng các ngành có hàm lượng KHKT cao.

   + Tăng khả năng cạnh tranh, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

- Chính sách và xu thế phát triển: Đường lối đúng sẽ là sự tập hợp của các nguồn lực.

3. Vai trò của các nguồn lực

a. Vị trí địa lý: Tạo thuận lợi hay gây khó khăn trong việc trao đổi, tiếp cận hay cùng phát triển giữa các vùng trong nước, giữa các quốc gia.

b. Nguồn lực tự nhiên: Là cơ sở tự nhiên của quá trình sản xuất.

Nếu TNTN giàu có và đa dạng là lợi thế cho sự phát triển kinh tế, nhưng không có ý nghĩa quyết định.

c. Nguồn lực kinh tế xã hội: Có vai trò quan trọng để lựa chọn chiến lược phát triển kinh tế xã hội và có ý nghĩa quyết định đến sự phát triển kinh tế của một quốc gia.

VD: Đường lối chính sách

   + Trước 1986

   + Hiện nay xu thế toàn cầu hoá tạo điều kiện để nước ta mở cửa giao lưu, hợp tác.

GV đặt câu hỏi:

H: Cơ cấu kinh tế là gì?

H: Cơ cấu nền kinh tế gồm những bộ phận nào?

HS trả lời, HS khác bổ sung, GV chuẩn kiến thức

(GV nói thêm về nền kinh tế tri thức: là lấy yếu tố tri thức hiện đai của khoa học công nghệ làm nền tảng)Kinh tế tri thức phản ánh trình độ phát triển cao hơn của lực lượng sản xuất so với kinh tế nông nghiệp, công nghiệp.

GV chia nhóm mỗi nhóm nghiên cứu 1 câu hỏi:

- Nhóm 1: HS dựa vào bảng 26 hãy nhận xét về sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành của thế giới, các nước phát triển, các nước đang phát triển và của Việt Nam thời kì 1990-2004.

HS trả lời, GV chuẩn kiến thức và giải thích thêm về sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế là gì.

- Nhóm 2: Cơ cấu thành phần kinh tế phản ánh điều gì? Ở nước ta hiện nay có các thành phần kinh tế nào?

(Cơ cấu thành phần kinh tế được hình thành dựa trên cơ sở chế độ sở hữu, bao gồm nhiều thành phần kinh tế có tác động qua lại với nhau)

- Nhóm 3: Việc phân chia không gian lãnh thổ dựa vào những yếu tố nào? Các cấp lãnh thổ được phân chia như thế nào?HS suy nghĩ để trả lời, GV gợi ý(Do những khác biệt về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội, những nguyên nhân lịch sử đã dẫn đến sự khác biệt các vùng.Cơ cấu lãnh thổ được hình thành qua quá trình phân công lao động theo lãnh thổ, hình thành trên cơ sở phân bố các ngành theo không gian địa lý)

II. Cơ cấu nền kinh tế

1. Khái niệm

Cơ cấu nền kinh tế là tổng thể các ngành, các lĩnh vực, bộ phận kinh tế có quan hệ hữu cơ tương đối ổn định hợp thành.

2. Các bộ phận hợp thành cơ cấu kinh tế

a. Cơ cấu ngành:

- Là tập hợp tất cả các ngành hình thành nên nền kinh tế và các mối quan hệ tương đối ổn định giữa chúng.

Bao gồm 3 nhóm ngành:

   + Nông, lâm, ngư nghiệp

   + Công nghiệp – xây dựng

   + Dịch vụ

- Là bộ phận cơ bản nhất của cơ cấu kinh tế, phản ánh trình độ phân công lao động và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất.

b. Cơ cấu thành phần kinh tế

Phản ánh các hình thức sở hữu gồm nhiều thành phần kinh tế có tác động qua lại với nhau, vừa hợp tác, vừa cạnh tranh. Bao gồm:

- Khu vực kinh tế trong nước

- Khu vực có vốn đầu tư nước ngoài

c. Cơ cấu lãnh thổ: Là sự phân bố các ngành theo không gian, gồm:

- Toàn cầu và khu vực

- Quốc gia

- Vùng