Giáo án Lịch Sử 10 Bài 17: Quá trình hình thành và phát triển của nhà nước phong kiến (từ thế kỉ X đến thế kỉ XV)

Hoạt động 1: Tìm hiểu sự xác lập của chế độ phong kiến nước ta (Cá nhân).

I. BƯỚC ĐẦU TIÊN XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC ĐỘC LẬP THẾ KỶ X

Bước 1: Trước hết GV nhắc lại ý nghĩa của chiến thắng Bạch Đằng 938 mở ra một thời kỳ độc lập tự chủ lâu dài cho dân tộc. năm 939 Ngô Quyền xưng vương.

GV: Việc Ngô Quyền xưng vương xây dựng một chính quyền mới có ý nghĩa gì?

Hs trả lời.

GV có thể minh họa bằng sơ đồ đơn giản.

- Năm 939 Ngô Quyền xưng vương, đóng đô ở Đông Anh Hà Nội.

↠ Mở đầu xây dựng nhà nước độc lập tự chủ.

- Năm 968 sau khi dẹp loạn 12 sứ quân Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi, đặt quốc hiệu là Đại Cồ Việt. Chuyển kinh đô về Hoa Lư, Ninh Bình.

Bước 2:

GV: Em có nhận xét gì về tổ chức nhà nước thời Đinh, tiền Lê?

HS suy nghĩ và trả lời. GV nhận xét, kết luận.

- Tổ chức bộ máy nhà nước:

+ 3 ban: Ban văn; Ban võ; Tăng ban.

+ Về hành chính chia nước thành 10 đạo.

+ Tổ chức quân đội: ngụ binh ngư nông.

→ Thiết chế quân chủ chuyên chế còn sơ khai, song đã là nhà nước độc lập tự chủ của nhân dân ta.

Hoạt động 2: Tìm hiểu quá trình phát triển và hoàn chỉnh nhà nước phong kiến (Lớp và cá nhân)

II. PHÁT TRIỂN VÀ HOÀN CHỈNH NHÀ NƯỚC PHONG KIẾN Ở ĐẦU THẾ KỶ XI - XVIII

Bước 1:

- Trước hết GV khái quát để HS thấy được sự thay đổi các triều đại, từ Lý sang Trần, từ Trần sang Hồ để thấy được thứ tự các triều đại phong kiến Việt Nam.

HS nghe và ghi nhớ.

1. Tổ chức bộ máy nhà nước

- Năm 1010, Lý Công Uẩn dời đô từ Hoa Lư về Thăng Long.

- Năm 1045, Lý Thánh Tông đặt quốc hiệu là Đại Việt.

→ Mở ra một thời kỳ phát triển mới của dân tộc.

Bước 2:

GV yêu cầu HS đọc SGK để thấy được cách thức tổ chức tổ chức bộ máy chính quyền trung ương thời Lý Trần Hồ được tổ chức như thế nào.

HS theo dõi SGK trả lời câu hỏi.

GV nghe HS trả lời,bổ sung kết luận kết hợp với sơ đồ đơn giản lên bảng.

HS theo dõi, vẽ sơ đồ vào vở.

Bước 3:

GV: Em có nhận xét gì về tổ chức bộ máy tổ chức thời Lý- Trần- Hồ?

HS suy nghĩ, so sánh, trả lời.

- GV bổ sung, kết luận.

* Bộ máy nhà nước Lý – Trần – Hồ

Bộ máy nhà nước quân chủ chuyên chế được cải tiến hoàn chỉnh hơn.

Bước 4:

GV: yêu cầu HS đọc SGK để thấy được những chính sách cải cách của Lê Thánh Tông ở cả trung ương lẫn địa phương.

HS theo dõi SGK phát biểu.

GV bổ sung kết luận, kết hợp với sơ đồ dơn giản trên bảng.

* Bộ máy nhà nước thời Lê sơ

- Năm 1428 Lê Lợi lên ngôi hoàng đế để lập nhà Lê (Lê sơ).

- Những năm 60 của thế kỷ XV, Lê Thánh Tông tiến hành một cuộc cải cách hành chính lớn.

- Chính quyền trung ương: (Sơ đồ trên màn hình PP)

- Chính quyền địa phương:

+ Cả nước chia thành 13 đạo thừa tuyên mỗi đạo có 3 ti (Đô ti, thừa ti, hiến ti).

+ Dưới đạo là: Phủ, Huyện, Châu, Xã.

Dưới thời Lê bộ máy nhà nước quân chủ chuyên chế đạt mức độ cao, hoàn chỉnh.

Bước 5:

GV: Tại sao thế kỷ XVI nhà Lê sơ suy yếu? Biểu hiện của sự suy yếu đó?

HS theo dõi SGK trả lời.

GV nhận xét, bổ sung, kết luận về biểu hiện suy yếu nhà Lê sơ.

GV kể về nhân vật Mạc Đăng Dung (1483- 1541).

Hoạt động 3: Tìm hiểu luật pháp và quân đội

GV giúp HS nắm được sự ra đời của các bộ luật thời phong kiến.

HS nghe, ghi chép.

GV yêu cầu HS đọc phần chữ nhỏ trong SGK trả lời câu hỏi trong SGK trang 80.

2. Luật pháp và quân đội

* Luật pháp

- 1042 Vua Lý Thánh Tông ban hành Hình thư (bộ luật đầu tiên).

- Thời Trần: Hình luật.

- Thời Lê biên soạn một bộ luật đầy đủ gọi là Quốc triều hình luật.

Luật pháp nhằm bảo vệ quyền hành của giai cấp thống trị, an ninh đất nước và một số quyền lợi chân chính của nhân dân.

* Quân đội: được tổ chức quy củ:

+ Cấm binh (bảo vệ kinh thành) và quân chính quy bảo vệ đất nước

+ Ngoại binh: Tuyển theo chế độ ngụ binh ư nông

Hoạt động 4: Tìm hiểu hoạt động đối nội và đối ngoại

3. Hoạt động đối nội và đối ngoại

GV yêu cầu cả lớp đọc SGK để thấy được chính sách đối nội, đối ngoại cơ bản của các triều đại phong kiến.

- HS theo dõi SGK phát biểu những chính sách đối nội, đối ngoại của nhà nước.

- GV nhận xét, bổ sung, kết luận. GV cụ thể hóa một số chính sách đối nội của nhà nước: Chăm lo đê điều, khuyến khích sản xuất nông nghiệp, gả con gái cho các tù trưởng miền núi.

* Đối nội:

- Quan tâm đến đời sống nhân dân.

- Chú ý đoàn kết đến các dân tộc ít người.

* Đối ngoại:

- Với nước lớn phương Bắc:

+ Quan hệ hòa hiếu.

+ Đồng thời sẵn sàng chiến đấu bảo vệ tổ quốc.

- Với: Chămpa, Lào, Chân Lạp có lúc thân thiện, có lúc xảy ra chiến tranh.