Giáo án Lịch Sử 10 Bài 31: Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII

* Hoạt động 1: Toàn thể lớp và cá nhân

I. Nước Pháp trước cách mạng

1. Tình hình kinh tế xã hội

Nêu những bằng chứng về sự lạc hậu của nông nghiệp Pháp trước cách mạng?

- HS theo dõi SGK và phim minh họa để trả lời: đất đai chia nhỏ, công cụ, kỹ thuật thô sơ, năng suất kém

- GV cho xem tranh “Tình cảnh người nông dân Pháp trước cách mạng” và nêu ý nghĩa bức tranh?

- HS quan sát tranh trả lời, GV chốt ý.

- Giáo viên mở rộng ý: Nông dân nộp thuế cho: Chúa phong kiến (1/4 hoa lợi, thuế thừa kế, thuế cầu, thuế sử dụng cối xay gió, thuế lò nướng), tăng lữ (1/10) → đời sống khốn cùng.

- Kinh tế

+ Nông nghiệp: Cuối thế kỷ XVIII nông nghiệp Pháp lạc hậu, công cụ thô sơ, bị phong kiến cản trở, nông dân bị lãnh chúa và giáo hội bóc lột nặng nề.

- Thương nghiệp: nhiều công ty thương mại ra đời, các hải cảng mở rộng (Bordeaux, Marseilles…).

+ Công thương nghiệp phát triển, máy móc được sử dụng ngày càng nhiều, công nhân đông và sống tập trung…

Nền kinh tế TBCN ở Pháp gặp gặp phải những cản trở gì?

- Chính trị - Xã hội

- GV giải thích KN “Quân chủ chuyên chế”, cho xem hình và khắc họa nhân vật Louis XVI (vua heo)

+ Pháp là nước quân chủ chuyên chế do Louis XVI cai trị độc đoán.

* Hoạt động 2: Giáo viên

- Căn cứ vào sự phân chia 3 loại người trong xã hội Pháp: Cầu nguyện, chiến tranh, lao động → 3 đ/cấp.

+ XH chia làm 3 đẳng cấp: Tăng Lữ, Quý tộc và Đẳng cấp thứ 3 (TS, nd, bình dân thành thị)

* Hoạt động 3: GV nêu vấn đề cho HS thảo luận:

Nhóm 1: Đời sống của hai đẳng cấp trên?

- Sống xa hoa, nợ nần, hà khắc, khinh ghét lao động, ăn bám, bảo thủ, phản động → Có khác với giai cấp phong kiến Anh?

Mỗi giai cấp trong đẳng cấp 3 có yêu cầu khác nhau như thế nào?

→ Xã hội Pháp mâu thuẫn gay gắt (đẳng cấp 3 >< với 2 đẳng cấp trên)

Nhóm 2: Điểm khác biệt làm CMTS Pháp triệt để hơn các cuộc cách mạng trước đây là gì? Giới thiệu các đại biểu tiên tiến của trào lưu triết học này

- HS theo dõi SGK, suy nghĩ trả lời. GV bổ sung chốt ý vàø minh họa bằng chân dung các đại biểu của tư tưởng Triết học Ánh sáng

(- Điểm khác: có tư tưởng Triết học ánh sáng soi đường. Các đại diện:

+ Montesquieu: thẩm phán, đả kích quân chủ chuyên chế, lập nền quân chủ lập hiến.

+ Voltaire: hạn chế quyền vua, giành quyền cho đại tư sản,

+ Rousseau con thợ sửa đồng hồ ở Thụy Sĩ, lập nền cộng hòa của tiểu tư sản, nông dân, công nhân.)

2. Cuộc đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng

Nhiều luồng tư tưởng mới chống lại những quan niệm lại hậu trong xã hội... được gọi là trào lưu “triết học ánh sáng”. Tư tưởng này đã dọn đường cho cách mạng bùng nổ. Tiêu biểu là Montesquieu, Voltaire, Rousseau...

Nhóm 3: Vai trò của trào lưu “Triết học Ánh sáng”

→ Không chỉ dừng lại ở phê phán chế độ phong kiến thối nát và giáo lí nàh thờ hủ lậu, mà quan trọng là chuẩn bị, dọn đường cho cách mạng xã hội, là cơ sở cho việc thành lập hình thức nhà nước mới sau khi cách mạng thành công.

- Bản chất của giai cấp phong kiến Pháp: sống xa hoa, nợ nần, hà khắc, khinh ghét lao động, ăn bám, bảo thủ, phản động, tiêu biểu là Louis XVI. Marie Antoinette → nợ 5 tỷ livres.

Nhóm 4: Mục tiêu vua Pháp triệu tập Hội nghị 3 đẳng cấp? Kết quả và ý nghĩa Hội nghị?

II. Tiến trình của cách mạng

1. Cách mạng bùng nổ. Nền quân chủ lập hiến

→ - Mục tiêu: thu thuế

- Kết quả: đẳng cấp 3 nổi dậy

- Ý nghĩa: mở màn cho cuộc đấu tranh cách mạng làm sụp đổ ngai vàng Pháp (Đẳng cấp 1: 306, Đẳng cấp 2: 285, Đẳng cấp 3: 621)

- Nguyên nhân: Ngày 5-5-1789 Louis XVI triệu tập hội nghị 3 đẳng cấp để bàn về vấn đề tài chính nhưng đẳng cấp 3 không đồng ý.

- Đẳng cấp 3 tuyên bố là Quốc hội Louis XVI đóng cửa phòng họp → họ chuyển sang phòng đánh cầu, tuyên thệ không giải tán trước khi thảo xong Hiến pháp, Louis XVI nhân nhượng.

- Louis XVI đưa 20.000 quân về Paris → nhân dân cướp vũ khí ở Trại thương binh (32.000 súng).

- Diễn biến: ngày 14-7-1789 quần chúng kéo đến phá ngục Basti, mở đầu cho cách mạng Pháp.

* Hoạt động 4: Tòan lớp và cá nhân

- Giáo viên tường thuật sự kiện 14/7/1789 và nêu vấn đề: Theo Louis XVI: “đây là 1 cuộc bạo loạn“, “Tâu bệ hạ, đây không phải là 1 cuộc nổi loạn, thật sự là 1 cuộc cách mạng”. Vì sao?

- Ý nghĩa: Tước hiệu quý tộc bị bãi bỏ, bá tước.

- Kết quả: Đại tư sản tài chính lên nắm quyền thiết lập nền quân chủ lập hiến.

Tính chất giai cấp của Bản “Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền”?

+ 8/1789 thông qua tuyên ngôn Nhân quyền và dân quyền và ban hành nhiều chính sách khuyến khích công thương nghiệp phát triển.

+ 9/1791 thông qua hiến pháp

- Giáo viên phân tích nội dung Hiến pháp: Vua nắm quyền hành pháp, quyền bầu cử thuộc về giai cấp tư sản (công dân “hoạt động”, công dân “thụ động “ → 4/7 dân số Pháp được đi bầu. Lá cờ Pháp: xanh, trắng, đỏ là sự thỏa hiệp giữa vua và Đẳng cấp 3.

→ Tình thế cách mạng nguy ngập:

+ Bên trong: phản cách mạng nổi loạn từ Vendée → 60/85 tỉnh, sản xuất đình trệ → nạn đói

+ Bên ngoài: liên minh phong kiến châu Âu do Anh đứng đầu, tấn công nước Pháp.

- Vua, Tăng Lữ, Quí Tộc cầu viện Áo- Phổ, quần chúng nhân dân tiếp tục đấu tranh.

- GV nêu câu hỏi chuyển ý:

Trước hành động phản quốc của nhà vua và hoàng hậu, cách mạng cần phải làm gì?

2. Tư sản công thương cầm quyền. Nền cộng hoà được thành lập

- 8/1782, Vua và hoàng hậu bị bắt.

* Hoạt động 5: GV trình bày, phân tích và giải thích giúp HS nhận thức

- Giáo viên giải thích việc phái Girondin lên cầm quyền:

Quốc hội

Jacobins Phái Giữa Girondins

(100 ghế) (200 ghế)

- 21/9/1792 nền cộng hòa thứ nhất được thiết lập (của phái Girondins) → chế độ phong kiến sụp đổ.

- Giáo viên kể chuyện: Louis XVI cùng gia đình bỏ trốn, bị bắt ở Varen (gần biên giới Bỉ )…

- Giáo viên mở rộng: với 387 phiếu thuận, 334 phiếu chống, Louis XVI bị tuyên án tử hình, Robespierre: “Nhà vua phải chết để cho đất nước sống còn”.

- 21/1/ 1793, Louis XVI bị chém đầu bằng máy chém, một dụng cụ vừa được phát minh vào thời ấy.

- 21/1/1793, vua Louis XVI bị xử tử.

- Đầu năm 1793 nước Pháp đứng trước nhiều khó khăn (thù trong, giặc ngoài).

- Tháng 5/1793 phái Girondins bị lật đổ, chính quyền về tay phái Jacobins.

Vì sao Anh đứng về phía phong kiến châu Âu chống nước Pháp cách mạng?

- Giáo viên giải thích: chuyên chính: chính quyền mạnh, được nhân dân ủng hộ, đại diện cho quyền lợi của tiểu tư sản, chịu ảnh hưởng của Rousseau, Saint Just: “Chính phủ cách mạng có nhiệm vụ dâng cho những công dân tốt mọi sự che chở, nó chỉ dâng cho kẻ thù của nhân dân cái chết”.

* Hoạt động 6:

3. Nền chuyên chính Jacobin - đỉnh cao của cách mạng

- GV sử dụng ảnh chân dung Roberspièrre, khắc họa những phẩm chất nổi bật của ông GV đề nghị HS theo dõi SGK, nêu các biện pháp tiến bộ của phái Jacobin, đặc biệt nhấn mạnh vấn đề chia nhỏ ruộng đất, bán trả góp cho nông dân trong 10 năm → giải quyết vấn đề cơ bản của một cuộc cách mạng (mà những cuộc cách mạng tư sản trước và sau đó không thực hiện được)

Tác động của những biện pháp trên?

- Nhân dân phấn khởi, sản xuất tăng.

- Quân đội chiến đấu dũng cảm, thế tiến công.

- Sau khi lên nắm quyền, phái Jacobins đưa ra nhiều chính sách kịp thời, hiệu quả cho nhân dân:

+ Giải quyết ruộng đất và tiền lương.

+ Thông qua hiến pháp mới, mở rộng tự do, dân chủ, xoá nạn đầu cơ tích trữ.

+ Ban hành lệnh tổng động viên, xoá bỏ các nghĩa vụ phong kiến…

→ Cách mạng đạt đến đỉnh cao.

- Do mâu thuẫn nộ bộ nên phái Jacobin suy yếu.

- Ngày 27/7/1794 phái Jacobins bị lật đổ, cách mạng đi đến thoái trào.

- Giáo viên giới thiệu: Napoléon Bonaparte.

4. Thời kỳ thoái trào

- Từ 1794 – 1799: còn gọi là thời kỳ Đốc chính, mọi thành quả cách mạng bị thủ tiêu, nước Pháp mất ổn định.

- 1804, Na-pô-lê-ông lên ngôi hoàng đế, chế độ phong kiến được phục hồi.

→ Cách mạng chấm dứt, nước Pháp sang thời kỳ lịch sử mới.

Ý nghĩa lịch sử của cách mạng tư sản Pháp?

- GV hướng dẫn HS so sánh những thành quả mà cách mạng Pháp đạt được, đặc biệt nhấn mạnh những thành quả mà cách mạng Pháp đạt được, đặc biệt là vai trò của quần chúng nhân dân. Chính vì thế cách mạng Pháp được xem là cuộc cách mạng điển hình nhất, tiêu biểu nhất, hơn hẳn bất kì cuộc cách mạng tư sản nào xảy ra trước hoặc sau nó → “Đại cách mạng”

5. Ý nghĩa lịch sử của cách mạng Pháp cuối thế kỷ XVIII

- Hoàn thành nhiệm vụ của một cuộc cách mạng tư sản: lật đổ phong kiến, giải quyết ruộng đất cho nông dân, tạo điều kiện cho CNTB phát triển.

- Giai cấp tư sản lãnh đạo, nhưng quần chúng quyết định tiến trình của cách mạng.

- Mở ra thời đại thắng lợi và củng cố quyền thống trị của giai cấp tư sản trên phạm vi thế giới.

Nhiệm vụ

Hình thức

G/c lãnh đạo

Lực lượng

Hướng PT sau CM