Giáo án Lịch Sử 10 Bài 5: Trung Quốc thời phong kiến

HOẠT ĐỘNG I: Tìm hiểu chế độ phong kiến thời Tần- Hán.

1. Chế độ phong kiến thời Tần-Hán

Bước 1: Hoạt động cá nhân

- Trước hết GV gợi lại cho HS nhớ lại kiến thức đã học ở bài các quốc gia cổ đại phương Đông, về các giai cấp cơ bản trong xã hội, sau đó đặt câu hỏi:

+ Việc sử dụng công cụ bằng sắt ở Trung Quốc vào thế kỷ thứ V TCN có tác dụng gì?

Cho HS cả lớp xem sơ đồ treo trên bảng và gọi một HS trả lời, các HS khác bổ sung cho bạn.

HS dựa vào những kiến thức đã học ở những bài trước và dựa vào sơ đồ để trả lời.

GV củng cố và giải thích thêm cho HS rõ

+ Trong xã hội Trung Quốc, từ khi đồ sắt xuất hiện, xã hội đã có sự phân hóa, hình thành hai giai cấp mới địa chủ và nông dân lĩnh canh từ đây hình thành quan hệ sản xuất phong kiến, đó là quan hệ bóc lột giữa địa chủ là nông dân lĩnh canh thay thế cho quan hệ bóc lột quí tộc và nông dân công xã.

a. Sự thành lập xã hội cổ đại Trung Quốc

- Trong xã hội Trung Quốc, từ khi đồ sắt xuất hiện, xã hội đã có sự phân hóa, hình thành hai giai cấp mới địa chủ và nông dân lĩnh canh

Bước 2

GV: Nhà Tần - Hán được hình thành như thế nào? Tại sao nhà Tần lại thống nhất được Trung Quốc?

Cho HS đọc SGK, gọi một HS trả lời và các em khác bổ sung.

GV củng cố và chốt ý: Đến năm 221 - TCN, đã thống nhất Trung Quốc, vua Tần tự xưng là Tần Thủy Hoàng, chế độ phong kiến Trung Quốc hình thành. Nhà Tần tồn tại được 15 năm sau đó bị cuộc khởi nghĩa của Trần Thắng và Ngô Quảng làm cho sụp đổ.

- Lưu Bang lập ra nhà Hán 206TCN - 220. Đến đây chế độ phong kiến Trung Quốc đã được xác lập.

b. Sự hình thành nhà Tần - Hán:

- Năm 221 - TCN, nhà Tần đã thống nhất Trung Quốc, vua Tần tự xưng là Tần Thủy Hoàng.

- Lưu Bang lập ra nhà Hán 206 - 220 TCN.

Đến đây chế độ phong kiến Trung Quốc đã được xác lập.

Bước 3.

GV cho HS đọc SGK và vẽ sơ đồ tổ chức bộ máy nhà nước phong kiến và trả lời câu hỏi: Tổ chức bộ máy phong kiến thời Tần - Hán ở Trung ương và địa phương như thế nào?

GV: Hãy kể tên các cuộc khởi nghĩa của nhân dân ta chống lại sự xâm lược của nhà Tần, nhà Hán? (gợi ý: VD cuộc khởi nghĩa của nhân dân ta chống quân Tần TCN, cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng chống quân Hán năm 40,...).

c. Tổ chức bộ máy nhà nước thời Tần – Hán

* Bộ máy nhà nước:

- Ở TW: Hoàng đế có quyền tuyệt đối, bên dưới có thừa tướng, thái úy cùng các quan văn, võ.

- Ở địa phương: Quan thái thú và Huyện lệnh

* Tuyển dụng quan lại chủ yếu là hình thức tiến cử.

* Chính sách xâm lược của nhà Tần - Hán: xâm lược các vùng xung quanh, xâm lược Triều Tiên và đất đai của người Việt cổ.

HOẠT ĐỘNG II: Tìm hiểu sự phát triển về KT- CT của TQ dưới thời nhà Đường

2. Sự phát triển chế độ phong kiến dưới thời Đường

Bước 1: Hoạt động theo từng nhóm

- GV nêu câu hỏi cho từng nhóm:

+ Nhóm 1: Nhà Đường được thành lập như thế nào? Kinh tế thời Đường so với các triều đại trước? Nội dung của chính sách Quân điền?

a. Về kinh tế:

+ Nông nghiệp: chính sách quân điền, áp dụng kỹ thuật canh tác mới, chọn giống,... dẫn tới năng suất tăng.

+ Thủ công nghiệp và thương nghiệp phát triển thịnh đạt: có các xưởng thủ công (tác phường) luyện sắt, đóng thuyền.

+ Hình thành “con đường tơ lụa” buôn bán với bên ngoài hơn so với các triều đại trước.

+ Nhóm 2: Bộ máy nhà nước thời Đường có gì khác so với các triều đại trước?

b. Về chính trị:

- Từng bước hoàn thiện chính quyền từ TW xuống địa phương, có chức Tiết độ sứ.

- Tuyển dụng quan lại bằng thi cử (bên cạnh cử con em thân tín xuống các địa phương).

+ Nhóm 3: Vì sao lại nổ ra các cuộc khởi nghĩa nông dân vào cuối triều đại nhà Đường?

HS từng nhóm đọc SGK, tìm ý trả lời và thảo luận với nhau.

Sau đó đại diện các nhóm lên trình bày, các nhóm khác nghe và bổ sung.

- Mâu thuẫn xã hội dẫn đến khởi nghĩa nông dân thế kỷ X khiến cho nhà Đường sụp đổ.

Bước 2. Cuối cùng GV nhận xét và chốt ý kết hợp cho HS xem các hình ảnh minh họa

Hoạt động 1: Tìm hiểu tình hình Trung Quốc dưới triều đại nhà Minh.`

3. Trung Quốc thời Minh – Thanh.

Bước 1: GV trình bày sự thành lập của triều đại nhà Minh ở Trung Quốc: Do Chu Nguyên Chương sáng lập (1368), kinh đô đóng tại Nam Kinh 1403: Bắc Kinh. Tồn tại: 1368 - 1644.

a. Trung Quốc thời Minh (1368 – 1644)

Bước 2: Cá nhân- cặp đôi

GV: Tình hình kinh tế Trung Quốc dưới thời nhà Minh có điểm khác biệt gì so với trước? Biểu hiện?

HS: Theo dõi SGK, thảo luận cặp đôi, HS khác nghe bổ sung.

GV: Nhận xét, bổ sung, kết luận:

Bắc Kinh, Nam Kinh không chỉ là trung tâm chính trị mà còn là trung tâm kinh tế lớn.

GV: Em hãy nêu sự khác biệt trong QHSX thời nhà Minh so với thời kỳ trước?

HS suy nghĩ trả lời.

GV nhận xét, kết luận: Thời kỳ trước là quan hệ giữa địa chủ với nông dân lĩnh canh thông qua tô thuế, lao dịch → QHSX phong kiến.

Thời Minh: Quan hệ giữa chủ xưởng và thợ làm thuê thông qua sản phẩm hoặc ngày công lao động → QHSX TBCN

* Kinh tế:

- Thực hiện nhiều biện pháp nhằm khôi phục và phát triển kinh tế.

- Đầu thế kỷ XVI, xuất hiện mầm mống nền kinh tế TBCN.

+ TCN : Các xưởng thủ công lớn.

Quan hệ chủ - thợ làm thuê

+ NN: Bao mua sản phẩm

+ TN: Xuất hiện những nhà buôn lớn.

Thành thị được mở rộng, đông đúc.

GV: Bộ máy nhà nước thời Minh so với Tần- Hán, Đường có gì khác biệt?

HS nghiên cứu SGK, nhớ lại kiến thức đã học để trả lời.

GV nhận xét, kết luận bằng sơ đồ tổ chức bộ máy nhà nước Trung Quốc thời Minh trên màn hình PP.

GV: Em hãy quan sát sơ đồ tổ chức bộ máy nhà nước Trung Quốc thời Minh và rút ra nhận xét?

HS suy nghĩ, trả lời.

GV nhận xét, bổ sung và kết luận.

Gv trình bày thêm vài nét về tình hình chính trị của nhà Minh.

- GV: Nhà minh đã tiến hành xâm lược và thống trị Đại Việt, cuộc khởi nghĩa Lam Sơn do Lê Lợi lãnh đạo đã lật đổ sự thống trị của triều đại nhà Minh (1427).

* Chính trị:

- Xây dựng chế độ quân chủ chuyên chế tập quyền.

- Tăng cường phong tước, ban cấp đất đai cho con cháu hoàng tộc, công thần.

- Mở rộng bành trướng ra bên ngoài.

- GV: Tình hình xã hội Trung Quốc dưới thời nhà Minh như thế nào?

- HS theo dõi SGK, suy nghĩ trả lời. Học sinh khác nghe bổ sung.

- GV nhận xét, kết luận.

- Do mâu thuẫn xã hội sâu sắc nên có rất nhiều cuộc khởi nghĩa nông dân chống nhà Minh diễn ra. Cuộc nổi dậy của Lý Tự Thành đã làm cho triều Minh sụp đổ (năm 1644).

* Xã hội:

- Giai đoạn đầu và giữa: đời sống nhân dân được cải thiện.

- Cuối triều đại:

+ Nạn chiếm ruộng đất.

+ Sưu cao, tô dịch nặng nề

→ Đời sống nhân dân cực khổ → mâu thuẫn xã hội sâu sắc.

⇒ Khởi nghĩa nông dân.

Hoạt động 2: Tìm hiểu chính sách cai trị của nhà Thanh ở Trung Quốc.

GV chuyển ý: Giữa lúc đó, một bộ tộc người Mãn Thanh ở Đông Bắc Trung Quốc đã đánh bại cuộc nổi dậy của Lý Tự Thành và lập ra triều đại nhà Thanh (1644- 1911).

b. Trung Quốc thời Nhà Thanh ( 1644 – 1911)

- GV: Chính sách cai trị của triều đại nhà Thanh? Hậu quả?

- HS nghiên cứu SGK, suy nghĩ trả lời. HS khác nghe bổ sung.

- GV nhận xét, kết luận.

Nhà Thanh tiếp tục tham vọng bành trướng lãnh thổ. Năm 1788 vua Thanh sai Tôn Sĩ Nghị dẫn 29 vạn quân sang xâm lược Thăng Long. Kết quả là vào Tết Kỷ Dậu năm 1789, 29 vạn quân Thanh đã đại bại dưới nghĩa quân của vị anh hùng dân tộc áo vải Quang Trung- Nguyễn Huệ.

* Đối nội:

- Áp bức dân tộc.

- Mua chuộc địa chủ người Hán.

* Đối ngoại:

- Tiếp tục chính sách bành trướng lãnh thổ

- Thi hành chính sách “bế quan tỏa cảng”.

⇒ Nhà Thanh sụp đổ năm 1911

Hoạt động 3: Tìm hiểu những thành tựu quan trọng của văn hóa Trung Quốc thời phong kiến.

4. Văn hóa Trung Quốc thời phong kiến

Bước 1:

GV phát phiếu học tập cho HS

GV: Theo dõi phần trình bày của các nhóm và hoàn thành bảng thống kê những thành tựu quan trọng của văn hóa Trung Quốc thời phong kiến?

GV nêu lại yêu cầu cho HS các nhóm (Trên màn hình PP).

Nhóm 1: Trình bày những thành tựu của văn hóa Trung Quốc thời phong kiến trên lĩnh vực tư tưởng?

a. Tư tưởng:

- Nho giáo:

+ Người khởi xướng: Khổng Tử

+ Thời Tống: Nho giáo phát triển.

+ Là công cụ của giai cấp thống trị.

+ Về sau, Nho giáo trở nên lỗi thời, lạc hậu và kìm hãm sự phát triển của xã hội

- Phật giáo: Thịnh hành dưới thời Đường:

+ Các nhà sư TQ đã sang Ấn Độ để tìm hiểu giáo lý.

+ Số lượng nhà sư tăng, chùa chiền mọc nhiều nơi.

Nhóm 2: Trình bày những thành tựu của văn hóa Trung Quốc thời phong kiến trên lĩnh vực sử học?

b. Sử học:

- Thời Tần – Hán: Trở thành lĩnh vực khoa học độc lập: Bộ sử kí của Tư Mã Thiên.

- Thời Đường: thành lập Quốc sử quán.

- Thời Minh- Thanh: có những tác phẩm nổi tiếng

Nhóm 3: Trình bày những thành tựu của văn hóa Trung Quốc thời phong kiến trên lĩnh vực văn học?

c. Văn học:

- Thời Đường: Thơ phát triển đạt đến đỉnh cao của nghệ thuật.

- Thời Minh – Thanh: Tiểu thuyết.

Nhóm 4: Trình bày những thành tựu của văn hóa Trung Quốc thời phong kiến trên lĩnh vực khoa học – kĩ thuật?

- Đại diện các nhóm lên trình bày. HS nhóm khác nghe, nhận xét và bổ sung, hoàn thành phiếu học tập theo từng nội dung.

- GV nhận xét, kết luận bằng bảng thông kê văn hóa Trung Quốc thời phong kiến (trên màn hình PP).

- GV phát triển, mở rộng thêm những các nội dung về văn hóa. Có liên hệ đến nước ta.

Đặc biệt nhấn mạnh đến vấn đề tranh chấp hải đảo hiện nay giữa Việt Nam và Trung Quốc.

GV cho HS xem 1 đoạn video giới thiệu về Vạn lý trường thành

d. Khoa học – Kĩ thuật

Đạt nhiều thành tựu trong toán học, thiên văn học, y dược…

Kỹ thuật: giấy, kỹ thuật in, la bàn, thuốc sung

→ cống hiến to lớn đối với văn minh nhân loại.

Kiến trúc: Vạn lý trường thành, các cung điện, các tượng Phật, đồ gốm…

⇒ Đạt được những thành tựu rực rỡ và có ảnh hưởng sâu rộng đến nền văn hóa thế giới và Việt Nam.

Bước 2:

GV? Em hãy nhận xét về văn hóa Trung Quốc thời phong kiến?Ảnh hưởng của nó đến nền văn hóa Việt Nam?

HS suy nghĩ trả lời. HS khác nghe bổ sung.

- GV kết luận: Văn hóa Trung Quốc thời phong kiến đạt được những thành tựu rực rỡ và có ảnh hưởng sâu rộng đến nền văn hóa thế giới và Việt Nam.