Giáo án Văn 10 bài Đọc Tiểu Thanh Kí

Tìm hiểu chung

Sử dụng kĩ thuật động não

GV: Dựa vào tiểu dẫn trong sgk, nêu những nét chính về Tiểu Thanh

HS: Dựa vào SGK trả lời

GV: Nhận xét, chốt ý chính

GV: Nêu xuất xứ và thể loại bài thơ?

HS: Trả lời

GV: Nhấn mạnh – Gợi ý hai cách hiểu về nhan đề bài thơ

I. Tìm hiểu chung

1. Vài nét về nàng Tiểu Thanh (1594 – 1612).

+ Là một cô gái TQ có tài và có sắc, sống vào đầu thời Minh

+ Làm vợ lẽ một gia đình quyền quý. Vợ cả là người hay ghen, bắt cô sống riêng một mình. Đau buồn, cô sinh bệnh rồi mất ở tuổi 18.

+ Nỗi niềm của cô được gửi vào trong thơ nhưng phần lớn bị vợ cả đốt. Chỉ còn một số bài sót lại (phần dư )

2. Văn bản

- Xuất xứ: “Thanh hiên thi tập”.

- Thể loại: Thất ngôn bát cú Đường luật

- Nhan đề: + Đọc tập thơ của Tiểu Thanh

+ Đọc truyện viết về Tiểu Thanh

Đọc hiểu văn bản

GV: Hướng dẫn HS đọc văn bản - Đọc diễn cảm cả phiên âm chữ Hán, dịch nghĩa và ba bản dịch thơ với giọng buồn thương, cảm thông da diết. Hai câu cuối đọc đau đớn, lo âu, thảng thốt

Sử dụng kĩ thuật động não

GV: Nhận xét gì về hình ảnh từ ngữ trong hai câu đầu? Biện pháp nghệ thuật được sử dụng?

HS: Suy nghĩ, trả lời.

GV: Câu thơ thứ hai gợi cho ta xúc cảm gì của Nguyễn Du

HS: Câu thơ thể hiện sự xót thương của Nguyễn Du trước con người tài hoa mà bị vùi dập chỉ còn lại “Mảnh giấy tàn”.

GV: Định hướng chung

GV: Nhắc đến “ Son phấn” và “Văn chương” em liên tưởng đến điều gì? ? Tác giả bày tỏ tình cảm gì với số phận và tài năng của nàng Tiểu Thanh?

HS: Suy nghĩ, trả lời

GV: Nhận xét, Bình giảng những từ ngữ khó để học sinh cảm nhận được ý thơ, hiểu được tấm lòng nhân đạo của nhà thơ

GV: Em hãy giải thích ‎ nghĩa của cụm từ “cổ kim hận sự”, “thiên nan vấn”?

HS: Suy nghĩ, trả lời

GV: liên hệ và tích hợp với Truyện Kiều🡪 thuyết ‘tài mệnh tương đố’

? Tại sao Nguyễn Du lại tự nhận mình cùng hội cùng thuyền với Tiểu Thanh?

HS: Suy nghĩ. trả lời

? Em hãy cho biết biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng trong hai câu thơ? Tác dụng?

HS: Trả lời

GV: Chốt ý

Hoạt động nhóm : sử dụng kĩ thuật khăn phủ bàn. Yêu cầu học sinh thảo luận theo bàn

GV : Cho biết trong hai câu cuối tác giả sử dụng nghệ thuật gì ? Ý nghĩa ? Nếu được trả lời Nguyễn Du, em trả lời như thế nào?

HS: Thảo luận theo bàn, trả lời

GV: Nhận xét, gợi ý cách hiểu chung

II. Đọc hiểu văn bản

1. Đọc- chú thích

2. Tìm hiểu văn bản

a. Hai câu đề

- Hình ảnh: Tây hồ Xưa : Cảnh đẹp

Nay : Gò hoang

- Nghệ thuật : tượng trưng, đối lập → Những thay đổi bể dâu trong cuộc đời

- Từ ngữ: Độc điếu - nhất chỉ thư

(một mình viếng) - (một tập sách)

(Một người đơn độc viếng một hồn đơn độc)→ Tâm trạng buồn đau tiếc nuối

=> Tiếng thở dài của nhà thơ trước lẽ “biến thiên dâu bể” của cuộc đời và niềm thổn thức của một tấm lòng nhân đạo lớn → Nguyễn Du có sự đồng cảm đến tri âm sâu sắc

b. Hai câu thực.

+ Chi phấn: sắc đẹp

+ Văn chương: tài năng

→ vẻ đẹp lí tưởng >< chôn vùi, đốt bỏ → Nỗi oan của sắc và tài

→ Nghệ thuật: nhân hóa, ẩn dụ, phép đối → Gợi lại cuộc đời bi thương và oan trái của Tiểu Thanh → Nỗi đau xót của nàng Tiểu Thanh, thể xác bị vùi dập, đày đọa (khi còn sống) và tài năng bị huỷ diệt (lúc đã chết) → sự bất công trong xã hội

=> Tác giả bộc lộ cảm thông sâu sắc, oán trách thế lực hắc ám đã vùi dập cuộc đời người con gái tài hoa.

c. Hai câu luận

- Câu 5:

+ Cổ kim hận sự : mối hận từ xưa đến nay (từ Tiểu Thanh🡪 Nguyễn Du).

+ Thiên nan vấn: khó hỏi trời

→ Tại sao người tài hoa lại bạc mệnh như vậy? → sự bất công không thể giải quyết → bi kịch.

→ Từ số phận nàng Tiểu Thanh, Nguyễn Du khái quát quy luật nghiệt ngã "tài mệnh tương đố”, "hồng nhan bạc phận”

- Câu 6:

+ Phong vận kì oan: nỗi oan lạ lùng từ vết phong nhã.

+ Ngã tự cư: tự đặt mình vào.

→ Tự nhận mình là người cùng hội cùng thuyền với nàng Tiểu Thanh

=> Nghệ thuật:đối- Niềm cảm thông với những kiếp người tài hoa bạc mệnh → Mối đồng cảm sâu sắc

d. Hai câu kết

- Câu hỏi tu từ: “Chẳng biết?” Một câu hỏi buồn thống thiết:

Khóc người - hóa ra khóc mình

Thương người - thương mình.

→ Thể hiện nỗi lo lắng, băn khoăn, trăn trở, hoài nghi của nhà thơ về tương lai, số phận của mình cũng như hoài nghi về tình đời và tình người → nỗi cô đơn, lạc lõng giữa cuộc đời => Khát khao tìm gặp tấm lòng tri âm tri kỷ.

Tổng kết

Sử dụng kĩ thuật động não

GV: Nhận xét chung về nghệ thuật và nội dung của bài thơ?

HS: Suy nghĩ, trả lời

GV: Chốt ý

- Đồng thời giáo dục hs về thái độ trân trọng, kính mến các bậc tài danh trong xã hội xưa và nay.

III. Tổng kết.

1. Nghệ thuật

- Sử dụng tài tình phép đối và khả năng thống nhất những mặt đối lập trong hình ảnh, ngôn từ.

- Ngôn ngữ trữ tình đậm chất triết lí.

2. Nội dung

Niềm cảm thương mà Nguyễn Du dành cho Tiểu Thanh và tâm sự khát khao tri âm hướng về hậu thế; vẻ đẹp của chủ nghĩa nhân đạo Nguyễn Du.