Cách xác định chỉ số xà phòng hóa, chỉ số axit, chỉ số iot của chất béo (hay, chi tiết)

---

---

Bài viết Cách xác định chỉ số xà phòng hóa, chỉ số axit, chỉ số iot của chất béo với phương pháp giải chi tiết giúp học sinh ôn tập, biết cách làm bài tập Cách xác định chỉ số xà phòng hóa, chỉ số axit, chỉ số iot của chất béo.

Cách xác định chỉ số xà phòng hóa, chỉ số axit, chỉ số iot của chất béo (hay, chi tiết)

Bài giảng: Bài toán thủy phân ester, chất béo - Cô Nguyễn Thị Thu (Giáo viên VietJack)

A. Phương pháp & Ví dụ

Lý thuyết và Phương pháp giải

    - Số miligam KOH dùng để trung hòa lượng axit tự do trong 1 gam chất béo gọi là chỉ số axit của chất béo

    - Chỉ số xà phòng của chất béo: là số miligam KOH cần để xà phòng hóa triglixerit (tức chất béo) và trung hòa axit béo tự do trong gam chất béo.

    - Chỉ số iot: là số gam iot có thể cộng vào 100 gam lipid. Chỉ số này dùng để đánh giá mức độ không no của lipid

Ví dụ minh họa

Bài 1: Để trung hòa lượng axit béo tự do có trong 14 gam một mẩu chất béo cần 15ml dung dịch KOH 0,1M. Chỉ số axit của mẩu chất béo trên là:

    A. 6,0

    B. 7,2

    C. 4,8

    D. 5,5

Lời giải:

    Theo định nghĩa: chỉ số axit của chất béo là số miligam KOH cần dùng để trung hòa hết các axit béo tự do có trong 1 gam chất béo.

    Ta có: m_KOH = 0,015 x 0,1 x 56000 = 84 (mg)

    ⇒ Chỉ số axit là: 84/14 = 6

Bài 2: Để tác dụng hết với 100 gam lipid có chỉ số axit bằng 7 phải dùng 17,92 gam KOH. Khối lượng muối thu được là:

    A. 108,265 g

    B. 170 g

    C. 82,265 g

    D. 107,57 g

Lời giải:

    Ta có: m_KOH cần dùng = 7 x 100 = 700 mg = 0,7 (gam)

    ⇒ n_KOH = 0,7/56 = 0,0125 (mol)

    Vậy m_muối = 100 + m_KOH - m_H2O - mglycerol

    = 100 + 17,92 – 0,0125 x 18 – 0,3075/3 x 92 = 108, 265 (gam)

Bài 3: Hãy tính khối lượng NaOH cần dùng để trung hòa axit tự do có trong 5 gam chất béo với chỉ số axit bằng 7.

Lời giải:

    Theo định nghĩa, chỉ số axit của chất béo bằng 7 nghĩa là muốn trung hòa lượng axit béo tự do trong 1 gam chất béo phải dùng 7 mg KOH. Vậy muốn trung hòa axit béo tự do trong 5 gam chất béo có chỉ số 7 thì phải dùng 5 * 7 = 35 mg KOH, hay 0,035/56 mol KOH

    ⇒ 0,035/56 mol OH^- ⇒ 0,035/56 mol NaOH ⇒ khối lượng NaOH cần để trung hòa axit tự do trong 5 gam chất béo có chỉ số axit bằng 7 là:

    m_NaOH = 0,035/56*40g = 25(mg) = 0,025g|5g chất béo

B. Bài tập trắc nghiệm

Bài 1: Để xà phòng hóa hoàn toàn 2,52 gam một lipid cần dùng 90ml dung dịch NaOH 0,1M. Chỉ số xà phòng của lipid là:

    A. 210

    B. 150

    C. 187

    D. 200

Lời giải:

Đáp án: D

    Ta có: n_KOH = n_NaOH = 0,09 x 0,1 = 0,009 (mol)

    ⇒ m_KOH = 0,009 x 56 = 0,504 (gam) = 504 (mg)

    1 gam lipid cần: 504/2,52 = 200 (mg) KOH

    Vậy chỉ số xà phòng là 200

Bài 2: Khi trung hòa 2,8 gam chất béo cần 3 ml dung dịch KOH 0,1M. tính chỉ số axit chủa chất béo đó.

    A. 6         B. 5         C. 7         D. 8

Lời giải:

Đáp án: A

    Ta có: n_KOH = 0,1 .0,003 = 0,0003 (mol)

    ⇒ m_KOH = 0,0003 .56 = 0,0168(gam) = 16,8 (mg)

    Vậy chỉ số axit = 16,8/2,8 = 6

Bài 3: Muốn trung hòa 5,6 gam một chất béo X đó cần 6ml dung dịch KOH 0,1M. Hãy tính chỉ số axit của chất béo X và tính lượng KOH cần trung hòa 4 gam chất béo có Y chỉ số axit bằng 7.

    A. 5 và 14mg KOH

    B. 4 và 26mg KOH

    C. 3 và 56mg KOH

    D. 6 và 28mg KOH

Lời giải:

Đáp án: D

    Trung hòa 4g chất béo cần m_KOH = 4.7 = 28 (mg)

Bài 4: Chỉ số iot của triolein có giá trị bằng bao nhiêu?

    A. 26,0

    B. 86,2

    C. 82,3

    D. 102,0

Lời giải:

Đáp án: B

    Phản ứng: (C₁₇H₃₃COO)₃C₃H₅ + 3I₂ → (C₁₇H₃₃COOI₂)₃C₃H₅

    ⇒ Chỉ số iot là: (3 × 254)/884 x 100 = 86,2

Bài 5: Số miligam KOH trung hòa hết lượng axit tự do và xà phòng của chất béo. Tính chỉ số xà phòng hóa của mẫu chất béo có chỉ số axit bằng 7 chứa tritearoylglycerol còn lẫn một lượng stearic acid.

    A. 175         B. 168         C. 184         D. 158

Lời giải:

Đáp án: A

    Khối lượng KOH trung hòa axit : 0,007 (gam)

    n_KOH = 0,007/56 = 0,125.10^-3 (mol)

    Khối lượng C₁₇H₃₅COOH trong 1 gam chất béo là:

    0,125.10^-3.890 = 0,11125 (gam)

    Khối lượng tristearoyl glycerol trong 1 gam chất béo là: 0,8875 (gam)

    ≈0,001 (mol) ⇒ n_KOH = 0,003(mol) ⇒ m_KOH = 0,168(gam)

    Chỉ số xà phòng hóa là : 168 + 7 = 175.

Bài 6: Để xà phòng hóa 63 mg chất béo trung tính cần 10,08 mg NaOH. Xác định chỉ số xà phòng của chất béo đem dùng.

    A.112         B. 124         C.224         D.214

Lời giải:

Đáp án: C

    Chỉ số xà phòng = 14,112/0,063 = 224

C. Bài tập tự luyện

Câu 1: Một mẫu chất béo chứa gồm triolein và tripanmitin có chỉ số iod là 19,05. Phần trăm về khối lượng của một trong hai triglyceride phải là

A. 20,18%.

B. 18,20%.

C. 22,1%.

D. 20,19%.

Câu 2: Chỉ số iod của chất béo là số gam I₂ có thể cộng vào liên kết bội trong mạch carbon của 100 gam chất béo. Một loại chất béo chỉ chứa triolein và oleic acid có chỉ số acid là 7. Tính chỉ số iod của loại chất béo trên?

A. 3,18.

B. 43,18.

C. 86,34.

D. 83,17.

Câu 3: Xà phòng hóa 265,2 kg chất béo có chỉ số acid bằng 7 cần 56,84 kg dung dịch NaOH 15%. Khối lượng glycerol thu được là (giả sử phản ứng xảy ra hoàn toàn và chỉ số acid là số mg KOH dùng để trung hòa hết lượng acid tự do có trong 1 gam chất béo)

A. 5,98 kg.

B. 4,62 kg.

C. 5,52 kg.

D. 4,6 kg.

Câu 4: Cho 200 gam một loại chất béo có chỉ số acid bằng 7 tác dụng vừa đủ với một lượng NaOH, thu được 207,55 gam hỗn hợp muối khan. Khối lượng NaOH đã tham gia phản ứng là

A. 31 gam.

B. 32,36 gam.

C. 30 gam.

D. 31,45 gam.

Câu 5: Xà phòng hoá hoàn toàn 2,5 gam chất béo cần 50 ml dung dịch Ba(OH)₂ 0,05 M. Chỉ số xà phòng hoá của chất béo là

A. 224.

B. 280.

C. 140.

D. 112.

Bài giảng: Tổng hợp bài tập ester - lipid - Cô Nguyễn Thị Thu (Giáo viên VietJack)

Xem thêm các dạng bài tập Hóa học lớp 12 có trong đề thi Tốt nghiệp THPT khác:

• Dạng 1: Tính chất hóa học và tên gọi của ester
• Dạng 2: Các phản ứng hóa học của ester
• Dạng 3: Cách điều chế, nhận biết ester
• Dạng 4: Bài toán về phản ứng đốt cháy ester
• Dạng 5: Bài toán về phản ứng thủy phân
• Dạng 7: Bài toán về chất béo
• Dạng 8: Hiệu suất phản ứng ester hóa

---

---

---