Công thức quy luật phân li độc lập của Mendel (Phương pháp giải bài tập chi tiết)

---

---

Bài viết Công thức quy luật phân li độc lập của Mendel với phương pháp giải chi tiết giúp học sinh ôn tập, biết cách làm bài tập Công thức quy luật phân li độc lập của Mendel.

Công thức quy luật phân li độc lập của Mendel (Phương pháp giải bài tập chi tiết)

1. Công thức xác định số lượng, tỉ lệ và số tổ hợp giao tử khi các gene phân li độc lập

1.1. Công thức

Khi các gene phân li độc lập:

- Một cơ thể đực hoặc cái có n cặp gene dị hợp giảm phân cho 2ⁿ loại giao tử.

- Tỉ lệ mỗi loại giao tử bằng tích tỉ lệ các alen có trong giao tử đó.

- Sốtổ hợp giao tử = số loại giao tử ♂ $\times$số loại giao tử ♀.

1.2. Ví dụ minh họa

Ví dụ 1: Một cơ thể có kiểu gene AaBb. Hãy xác định:

a. Số loại giao tử tối đa?

b. Tỉ lệ giao tử AB?

c. Số tổ hợp giao tử khi cho cơ thể trên lai với cơ thể có kiểu gene AaBB?

Lời giải:

a. Xác định số loại giao tử

Kiểu gene AaBb có 2 cặp gene dị hợp $\Rightarrow$Cơ thểmang kiểu gene này giảm phân bình thường sẽ cho số loại giao tử là:2² = 4 (loại).

b. Xác định tỉ lệ giao tử AB

- Xác định tỉ lệ từng loại giao tử

+ Aa tạo ra 2 loại giao tử A = a = 1/2.

+ Bb tạo ra 2 loại giao tử B = b = 1/2.

$\Rightarrow$ Tỉ lệ giao tử AB = 1/2 $\times$1/2 = 1/4.

c. - Cơ thể có kiểu gene AaBb cho ra 4 loại giao tử.

- Cơ thể có kiểu gene AaBB cho ra 2¹ = 2 loại giao tử.

$\Rightarrow$ Số tổ hợp giao tử = 4 $\times$ 2 = 8.

Ví dụ 2:Một cá thể đực có kiểu gene AaBbDD. Cơ thể này giảm phân bình thường. Hãy xác định:

a. Số loại giao tử tối đa?

b. Kiểu gene của các loại giao tử?

c. Tỉ lệ giao tử mang cả 3 alen trội?

d. Tỉ lệ giao tử mang 2 alen trội?

Lời giải:

a. Kiểu gene AaBbDD có 2 cặp gene dị hợp $\Rightarrow$ Áp dụng công thức tính số loại giao tử, cơ thể đực mang kiểu gene này giảm phân bình thường sẽ cho số loại giao tử là:2² = 4 (loại).

b. Xác định kiểu gene từng loại giao tử:

$\Rightarrow$ Cơ thể có kiểu gene AaBbDD giảm phân bình thường sẽ cho 4 loại giao tử là: ABD, AbD, aBD, abD.

c. Xác định tỉ lệ giao tử mang cả 3 alen trội

- Xác định tỉ lệ từng loại giao tử

Aa tạo ra 2 loại giao tử A = a = 1/2.

Bb tạo ra 2 loại giao tử B = b = 1/2.

DD tạo ra 2 loại giao tử D = D = 1.

$\Rightarrow$ Tỉ lệ giao tử mang 3 alen trội (ABD) = 1/2 $\times$ 1/2 $\times$ 1 = 1/4.

d. Xác định tỉ lệ giao tử mang 2 alen trội

Tỉ lệ giao tử mang 2 alen trội $=AbD+aBD=\frac{1}{2}\times \frac{1}{2}\times 1+\frac{1}{2}\times \frac{1}{2}\times 1=\frac{1}{2}.$

2. Công thức xác định số loại kiểu gene, số loại kiểu hình, tỉ lệ kiểu gene, tỉ lệ kiểu hình trong phép lai phân li độc lập

2.1. Công thức

- Số loại kiểu gene = tích số loại kiểu gene của từng cặp gene.

- Số loại kiểu hình = tích số loại kiểu hình của từng cặp tính trạng.

- Tỉ lệ phân li kiểu gene = tích tỉ lệ kiểu gene của từng tính trạng.

- Tỉ lệ phân li kiểu hình = tích tỉ lệ kiểu hình của từng tính trạng.

- Tỉ lệ một kiểu gene = tích tỉ lệ của các cặp gene có trong kiểu gene đó.

- Tỉ lệ một kiểu hình = tích tỉ lệ của các kiểu hình có trong kiểu hình đó.

2.2. Ví dụ minh họa

Ví dụ 1:Cho phép lai ♂AaBbDDEe $\times$♀AabbDdEe.

Biết mỗi gene quy định một tính trạng, các tính trạng trội là hoàn toàn.

a. Ở đời con có bao nhiêu loại kiểu gene?

b. Ở đời con có bao nhiêu loại kiểu hình?

Lời giải:

P: ♂AaBbDDEe $\times$♀AabbDdEe

a.Xác định số loại kiểu gene

Xét số loại kiểu gene của từng cặp gene:

Aa $\times$Aa → 3 loại kiểu gene.

Bb $\times$ bb → 2 loại kiểu gene.

DD $\times$ Dd → 2 loại kiểu gene.

Ee $\times$ Ee → 3 loại kiểu gene.

$\Rightarrow$ Ở đời con của phép lai trên có số loại kiểu gene là: 3 $\times$2 $\times$2 $\times$3 = 36 kiểu gene.

b. Xác định số loại kiểu hình

Vì mỗi gene quy định một tính trạng và các gene trội là trội hoàn toàn nên:

Aa × Aa → 2 loại kiểu hình.

Bb × bb → 2 loại kiểu hình.

DD ×Dd → 1 loại kiểu hình.

Ee× Ee → 2 loại kiểu hình.

$\Rightarrow$ Ở đời con của phép lai trên có số loại hợp kiểu hình là: 2 $\times$2 $\times$1 $\times$2= 8 kiểu hình.

Ví dụ 2: Ở đậu Hà Lan, gene A quy định hạt vàng trội hoàn toàn với gene a quy định hạt xanh; gene B quy định vỏ trơn trội hoàn toàn với gene b quy định vỏ nhăn. Thực hiện phép lai P: AaBb × Aabb để tạo thế hệ F₁. Hãy xác định:

a.Tỉ lệ phân li kiểu hình và tỉ lệ kiểu gene ở đời F₁?

b. Tỉ lệ kiểu hình hạt vàng, vỏ trơn ở đời F₁?

c. Tỉ lệ kiểu gene Aabb ở đời F₁?

Lời giải

Quy ước: A – hạt vàng >> a – hạt xanh; B – vỏ trơn >> b – vỏ nhăn.

P: AaBb × Aabb

a. Xác định tỉ lệ phân li kiểu hình và kiểu gene ở đời F₁

- Xác định tỉ lệ kiểu hình ở F₁:

Aa × Aa → 3/4 vàng : 1/4 xanh.

Bb × bb → 1/2 trơn : 1/2 nhăn.

$\Rightarrow$ Tỉ lệ phân li kiểu hình ở đời con của phép lai trên là:

(3 : 1) × (1 : 1) = 3 : 3 : 1 : 1.

- Xác định tỉ lệ kiểu gene ở F₁:

Aa × Aa → 1/4AA : 2/4Aa : 1/4aa.

Bb × bb → 1/2Bb : 1/2bb.

$\Rightarrow$ Tỉ lệ phân li kiểu gene ở đời con của phép lai trên là:

(1 : 2 : 1) ×(1 : 1) = 1 : 2 : 1 : 1 : 2 : 1.

b. Tỉ lệ kiểu hình hạt vàng, vỏ trơn ở đời F₁ = 3/4 × 1/2 = 3/8.

c. Tỉ lệ kiểu gene Aabb ở đời F₁ = 2/4 × 1/2 = 1/4.

Ví dụ 3: Cho phép lai ♂AaBbDD × ♀AabbDd. Biết mỗi gene quy định một tính trạng, các tính trạng trội là trội hoàn toàn.

a. Ở đời F₁, loại kiểu hình có 2 tính trạng trội chiếm tỉ lệ bao nhiêu?

b. Ở đời con loại cá thể chỉ có 3 alen lặn chiếm tỉ lệ bao nhiêu?

Lời giải:

a.- Xét tỉ lệ kiểu hình của từng cặp gene:

Aa × Aa → 3/4 trội : 1/4 lặn.

Bb × bb → 1/2 trội : 1/2 lặn.

DD × Dd → 100% trội.

- Ở đời F₁, tỉ lệ kiểu hình có 2 tính trạng trội = tỉ lệ kiểu hình chứa 1 tính trạng lặn về gene A + tỉ lệ kiểu hình chứa 1 tính trạng lặn về gene B.

+ Xác suất xuất hiện kiểu hình chỉ chứa 1 tính trạng lặn về gene A ở đời con là:1/4×1/2×1= 1/8.

+ Xác suất xuất hiện kiểu hình chỉ chứa 1 tính trạng lặn về gene B ở đời con là:3/4×1/2×1 =3/8.

$\Rightarrow$ Ở đời F₁, loại kiểu hình có 3 tính trạng trội chiếm tỉ lệ là: 1/8 + 3/8 = 1/2.

b.- Xét tỉ lệ kiểu gene của từng cặp gene:

Aa × Aa → 1/4AA : 2/4Aa : 1/4aa.

Bb × bb → 1/2Bb : 1/2bb.

DD × Dd → 1/2DD : 1/2Dd.

- Cá thể có 3 alen lặn có thể mang các kiểu gene = AAbbDd + AaBbDd + AabbDD + aaBbDD.

Tỉ lệ kiểu gene AAbbDd = 1/4 × 1/2 × 1/2 = 1/16.

Tỉ lệ kiểu gene AaBbDd = 2/4 × 1/2 × 1/2 = 2/16.

Tỉ lệ kiểu gene AabbDD = 2/4 × 1/2 × 1/2 = 2/16.

Tỉ lệ kiểu gene aaBbDD = 1/4 × 1/2 × 1/2 = 1/16.

$\Rightarrow$Ở đời con loại cá thể chỉ có 3 alen lặn chiếm tỉ lệ là:

1/16 + 2/16 + 2/16 + 1/16 = 3/8.

Xem thêm công thức Sinh học 9 với phương pháp giải chi tiết, hay khác:

• Công thức về cấu trúc của DNA và Gene
• Công thức tái bản DNA
• Công thức xác định cấu trúc RNA
• Công thức phiên mã tạo RNA
• Công thức dịch mã tạo protein

Mục lục các chuyên đề Sinh học 9:

• Chuyên đề: Các qui luật di truyền
• Chuyên đề: Nhiễm sắc thể
• Chuyên đề: Phân tử
• Chuyên đề: Di truyền người
• Chuyên đề: Ứng dụng di truyền
• Chuyên đề: Sinh thái

• Hơn 20.000 câu trắc nghiệm Toán,Văn, Anh lớp 9 có đáp án

---

---

---