Giáo án bài Một thứ quà của lúa non: Cốm

HĐ 1.HD đọc và tìm hiểu chú thích:

- GV hướng dẫn đọc.

- GV yêu cầu đọc

- GV đọc mẫu một đoạn, gọi học sinh đọc hết bài. HS và GV nhận xét.

I. Đọc và tìm hiểu chú thích:

1. Đọc

- Giọng tình cảm, tha thiết, trầm lắng

- GV gọi một HS đọc mục chú thích

H:nêu vài nột về tác giả…..và tác phẩm“ Một thứ quả của lúa non: Cốm”.

Giải thích từ khó thanh nhã, sêu tết

2. Chú thích:

a. Tác giả:

- Thạch Lam (1910-1942)

+ Tên thật: Nguyễn Tường Vinh sau đổi thành Nguyễn Tường Lân.

+ Là một nhà văn nổi tiếng của nhóm “Tự lực văn đoàn”

+ Ông có sở trường về truyện ngắn và tuỳ bút.

b. Tác phẩm: Được rút từ tập tuỳ bút:

Hà Nội băm sáu phố phường ( 1943).

c. Từ khó: 1557 từ khó SGK

- Thanh nhã

- Sêu tết

HĐ 2.HD đọc - hiểu văn bản:

H: Văn bản thuộc kiểu văn bản và thể loại nào?

II. Tìm hiểu văn bản:

1. Kiểu văn bản: Biểu cảm

- Thể loại : Tuỳ bút

H:Dựa vào phần chỳ thớch hóy nờu những hiểu biết của em về thể tuỳ bút?

*Tuỳ bút: Thể văn thiên về biểu cảm, chú trọng thể hiện cảm xúc, tình cảm, suy nghĩ của nhà văn về các hiện tượng, vấn đề của đời sống. Ngôn ngữ giàu hình ảnh và chất trữ tình.

H: Bài văn được triển khai theo bố cục như thế nào? Nội dung khái quát của từng phần?

2. Bố cục:

- Chia làm 3 đoạn

+ Đoạn 1: từ đầu đến “Chiếc thuyền rồng”: Cốm – Sự tinh tế của thiên nhiên và sự khéo léo của con người:

+ Đoạn 2: Tiếp theo => “nhũn nhặn”: Phát hiện, ca ngợi những giá trị đặc biệt của Cốm.

+ Đoạn 3: Đoạn cuối: Bàn về sự thưởng thức cốm.

H: Mạch cảm xúc của bài tuỳ bút thể hiện ntn?

- Hs đọc diễn cảm đoạn 1.

H:Cảm xúc tác giả bắt đầu từ đâu? Nhờ giác quan nào là chủ yếu?

3. Phân tích :

a. Cốm – Sự tinh tế của thiên nhiên và sự khéo léo của con người:

* Cốm - đặc sản của làng Vòng.

- Cảm hứng được gợi lên từ hương thơm của lá sen trong cơn gió mùa hạ.

- Hương thơm ấy gợi nhắc đến hương vị của Cốm.

H: Cội nguồn của Cốm là lúa đồng quê. Điều đó đó được gợi tả bằng những hỡnh ảnh nào?

- Từ đó tác giả tưởng tượng đến.

+ Cánh đồng xanh.

+ Hạt thóc nếp…

+ Hương thơm mát của bông lúa

+ Sự hoàn thành hạt lúa.

- Giọng văn trang trọng, dịu dàng, nhẹ nhàng bởi ĐT, TT thích hợp.

H: Em có nhận xét gì về giọng văn, cách miêu tả trong đoạn văn này? Và cỏch dẫn vào bài viết có điểm gỡ hay?

- Cách miêu tả khêu gợi được cảm xúc , cho ta cảm nhận thấy sự tinh tế của thiên nhiên đúc kết trong từng hạt cốm.

- Quá trình dẫn nhập từ tốn, tự nhiên, thanh nhã, trang trọng thể hiện sự nhạy cảm, cảm giác tinh tế, tình yêu sâu nặng của tgiả về cốm.

H:Sau đoạn mở đầu tác giả cảm nhận thấy điều gì từ cốm?

H:Hình ảnh cô gái bán cốm có ý nghiã gì?

H:Chi tiết “đến mùa cốm… cô hàng cốm có ý nói gì?

* Cốm gắn liền với sự khéo léo và vẻ đẹp của người làm ra cốm.

- Cách làm cốm: cẩn thận, bí mật và khắt khe -> sự khéo léo, tinh tế và cẩn thận.

- Cốm đến với mọi người thật duyên dáng và lịch sự:

+ Cô gái bán cốm xinh đẹp và gọn ghẽ.

+ Cái đòn gánh hai đầu cong vút lên như chiếc thuyền rồng.

-> Nét đẹp độc đáo, trang trọng, cổ truyền.

H:Cảm xúc nào của tỏc giả bộc lộ trong những lời văn trên?

- Cốm trở thành nhu cầu thưởng thức của người Hà Nội.

* Yêu quí, trân trọng cội nguồn trong sạch, đẹp đẽ, giàu sắc thái văn hoá dân tộc của cốm.

- Gv: Gọi Hs đọc đoạn 2

H: Nội dụng của đoạn này là gì?

H: Tỏc giả đó chỉ ra những giỏ trị nào của Cốm?

b. Cảm nghĩ về giá trị của cốm:

- Cốm là thức quà riêng biệt của đất Vịêt. do vậy nó là sản phẩm chứa đựng giá trị văn hoá:

+ Cốm được chọn làm đồ sêu tết.

+ Thích hợp với nghi lễ của đất nước nông nghiệp.

-> Cốm: Là thức quà hàng ngày

Là lễ vật quý, sang trọng

Là đặc sản mà giản dị, thanh khiết, thân thuộc.

H: Tỏc giả đã chỉ ra sự hoà hợp giữa hai sản vật nào? Sự hoà hợp đó thể hiện như thế nào?

*Sự hoà hợp giữa cốm - hồng:

- Màu sắc: sắc xanh cốm - đỏ hồng

- Hương vị: cốm: thanh đạm; hồng: ngọt sắc => 2 hương vị nâng đỡ cho nhau.

- Về triết lí âm dương:

Cốm: âm | Hồng: dương

Màu xanh | đỏ

Vị thanh đạm | ngọt sắc

Bánh cốm vuông | hồng tròn

-> âm dương hoà hợp, hạnh phúc lâu bền, nhiều con lắm cháu (triết lý phồn thực và sùng bái con người, của văn hoá nông nghiệp).

H: Qua sự phân tích bình luận trên tác giả còn phê phán điều gì?

H:ý kiến đó được thể hiện bằng hình thức nào?

- Tác giả phê phán, chê cười, đáng tiếc cho những tục lệ đẹp, hay ngày càng một mất dần.

+ Thức bóng bẩy hào nhoáng, thô kệch mà lại đắt đỏ do bắt chước, du nhập từ nước ngoài.

+ Những kẻ giàu xổi, trọc phú vô học, hợm của khinh người.

H: Qua đó ta thấy được thái độ, tình cảm nào của tác giả?

- Qua 2 dấu ngoặc đơn (…) -> sâu sắc, chí lý, đậm tính thời sự.

* Cốm là giá trị tinh thần, văn hoá của dân tộc. Tác giả trân trọng giữ gìn Cốm như một vẻ đẹp văn hoá dân tộc.

- Hướng dẫn đọc đoạn cuối

H: Nội dung đoạn cuối là gì?

H: Tỏc giả bàn về sự thưởng thức Cốm như thế nào?

c. Sự thưởng thức cốm:

- Cách ăn quà thanh nhã, lịch sự :

+ Ăn chậm rãi, thong thả, vừa ăn vừa ngẫm nghĩ, nhấm nháp

+ Phải thưởng thức bằng các giác quan: khứu giác, vị giác, thậm chí cả xúc giác để thấy được hương vị đặc biệt, những cảm giác cho cốm gợi ra và thưởng thức những giá trị kết tinh ở đó.

H:Tác giả thuyết phục người mua cốm ntn?

- Lời đề nghị mua cốm thẳng thắn, chí lý, chí tình: Hãy, chớ, phải, nên (từ mệnh lệnh, cầu khiến).

- Người mua cốm: phải nhẹ nhàng, nâng đỡ chút chiu.

- Vì : Cốm là lộc của trời, cái khéo léo của người và sự cố sức tiềm tàng và nhẫn nại của thân lúa.

H: ý nghĩa của lời thuyết phục đó là gì?

=> Xem cốm như một giá trị tinh thần thiêng liêng được trân trọng và gìn giữ xuất phát từ một tấm lòng, một trái tim người Hà Nội.

H: Nêu nghệ thuật và nội dung chính của tác phẩm?

- HS đọc ghi nhớ SGK.

4. Tổng kết:

1. Nghệ thuật:

- Ngòi bút tinh tế, nhạy cảm.

- Sự liên tưởng, tưởng tượng phong phú.

- Lời văn nhẹ nhàng, tinh tế, sâu sắc.

2. Nội dung:

- Cốm: Thức quà riêng biệt của đất nước, là thức dâng của những cánh đồng bát ngát mang hương vị mộc mạc, giản dị, thanh khiết.

- Cốm là một nét đẹp văn hoá của dân tộc ta cần gìn giữ và phát huy.

* Ghi nhớ: SGK.