Giáo án KHTN 6 Cánh diều Bài 12: Tế bào – đơn vị cơ sở của sự sống

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV giới thiệu qua về lịch sử tìm ra tế bào do Robert Hooke (1665) lần đầu tiên quan 1 sát các tế bào chết từ vỏ cây sồi dưới kính hiển vi.

- GV chiếu trên slide các hình: Tế bào vi khuẩn, tế bào nấm men, hình cây cà chua và một số tế bào của cây cà chua, hình cơ thể người và một số tế bào điển hình ở cơ thể người.

- GV yêu cầu HS các nhóm đọc, chỉ các tế bào và nhận xét theo câu hỏi gợi ý sau: Các sinh vật được tạo nên từ gì? Có phải số lượng tế bào trong các cơ thể vi khuẩn, nấm men, thực vật và động vật là giống nhau?

- GV yêu cầu HS: kể tên một số tế bào trong cơ thể cây xanh và cơ thể người.

- GV đặt câu hỏi: “Vậy tế bào là gì? Tế bào có chức năng như thế nào đối với cơ thể sống?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS nghe GV hướng dẫn, quan sát hình ảnh, đọc thông tin sgk, trả lời các câu hỏi của GV.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- GV gọi đại diện HS đứng dậy trả lời câu hỏi.

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

I. Tế bào là gì?

- Các sinh vật được tạo nên từ tế bào.

- Không phải số lượng tế bào trong các cơ thể vi khuẩn, nấm men, thực vật và động vật là giống nhau.

=> Tế bào là đơn vị cấu trúc của sự sống.

+ Một số tế bào trong cơ thể cây xanh: tế bào thịt lá, tế bào thịt quả, tế bào ống dẫn, tế bào lông hút…

+ Một số tế bào trong cơ thể người: Tế bào hồng cầu, tế bào mô ruột, tế bào thần kinh, tế bào gan, tế bào cơ…

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV chiếu slide về các hình ảnh tế bào vi khuẩn E. coli, tế bào nấm tế bào vảy hành, tế bào hồng cầu, tế bào xương, tế bào thần kinh.

- GV chia nhóm HS, yêu cầu từng nhóm nhận xét về hình dạng, kích thước của các tế bào.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS đọc thông tin, quan sát hình ảnh và trả lời câu hỏi.

- Các nhóm bổ sung thêm các hình dạng, kích thước của tế bào ngoài SGK.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- Đại diện nhóm lên trình bày về hình dạng, kích thước của tế bào.

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV nhận xét, đánh giá nhóm có báo cáo tốt nhất, khuyến khích HS tìm thêm được nhiều hình dạng, kích thước của tế bào vật và động vật.

- GV rút ra kết luận, chuyển sang nội dung mới.

II. Hình dạng và kích thước của một số loại tế bào

+ Có nhiều loại tế bào, chúng có hình dạng khác nhau: hình cầu ở tế bào trứng và chua; hình lõm hai mặt ở tế bào hồng cầu; hình sao ở tế bào thần kinh….

+ Kích thước của tế bào ở mỗi sinh vật là khác nhau. Ví dụ: vi khuẩn là những sinh vật đơn kích thước nhỏ nhất, phần lòng đỏ của trứng chim đà điểu được cho là tế bào lớn nhất...

+ Hình dạng, kích thước của các loại tế bào thực vật và động vật thường rất nhỏ thường không nhìn thấy được. Nhưng cũng có một số tế bào khá lớn như tế bào thịt cà chua, tế bào sợi gai, tế bào trứng gà.. mắt ta có thể nhìn thấy được.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV chia lớp thành các nhóm, yêu cầu HS đọc thông tin và nghiên cứu hình 12.7 trong SGK.

- GV treo tranh hình 12.7 hoặc chiếu slide hình cấu tạo tế bào động vật vật. Giải thích một số thành phần cấu tạo chính của tế bào và chức năng của chúng.

- GV chia lớp thành các nhóm, tổ chức cuộc thi ghép thẻ từ. GV phát sơ đồ tế bào động vật và thực vật, các thẻ từ thành phần tế bào. Từng nhóm thi ghép các thẻ từ vào đúng vị trí.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS vừa lắng nghe, vừa quan sát và thực hiện theo sự hướng dẫn của GV để thực hiện thí nghiệm, rút ra câu trả lời.

- GV quan sát nhắc nhở HS trong quá trình thực hiện.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- HS trình bày, báo cáo kết quả của nhóm mình.

- GV mời 1 – 3 HS chốt lại: thành phần cấu tạo của tế bào động vật và thực vật trước lớp

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV cử đại diện các nhóm nhận xét, đánh giá kết quả của nhóm bạn và tìm ra nhóm thắng cuộc, tuyên dương các nhóm, HS tích cực và thực hiện tốt các nhiệm vụ.

- GV khuyến khích HS đọc mục Em có biết và Tìm hiểu thêm để hiểu sâu hơn những kiến thức đã học.

III. Cấu tạo của tế bào động vật và tế bào thực vật

- Cấu tạo tế bào động vật và thực vật rất phức tạp. Trong đó, có các thành phần chính: màng tế bào, tế bào chất, nhân, thành tế bào, không bào trung tâm và lục lạp.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV treo hình tế bào thực vật hoặc chiếu slide hình chiếc lá và thành phần lục lạp của lá cây.

- GV đặt câu hỏi: Các em có biết tại sao hầu hết lá cây lại có màu xanh? Nhờ yếu tố nào mà lục lạp có thể thực hiện được chức năng quang hợp?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS vừa lắng nghe, suy nghĩ, đưa ra câu trả lời.

- GV quan sát nhắc nhở HS trong quá trình thực hiện.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- HS trình bày câu trả lời của mình

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV đánh giá, nhận xét, chốt kiến thức, chuyển sang nội dung mới.

* Nhận biết lục lạp là bào quan thực hiện chức năng quang hợp ở cây xanh

- Lục lạp mang sắc tố quang hợp có màu xanh lục, gọi là diệp lục.

- Diệp lục hấp thu năng lượng ánh sáng mặt trời để tổng hợp nên chất hữu cơ.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV cho HS đọc thông tin trong SGK và quan sát các hình ảnh 12.8, 129 SGK để trao đổi nhóm và trả lời câu hỏi:

+ Thế nào là tế bào nhân sơ, tế bào nhân thực?

+ Nêu cấu tạo của tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực?

+ Hãy so sánh tế bào nhân sơ với tế bào nhân thực?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS hình thành nhóm, lập bảng so sánh tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực.

- GV quan sát, hỗ trợ HS khi cần.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- Đại diện một số nhóm đứng dậy trình bày kết quả thảo luận.

- HS nhóm khác nhận xét, đóng góp ý kiến.

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV đánh giá, nhận xét, kẻ bảng so sánh lên bảng để HS ghi chép vào vở.

IV. Cấu tạo của tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực.

*Tế bào nhân sơ:

- Tế bào nhân sơ không có nhân hoàn chỉnh và không chứa bào quan có màng.

- Có kích thước rất nhỏ 0,5 – 10um, bằng 1/10 tế bào nhân thực.

- Được tìm thấy ở những sinh vật đơn bào, ví dụ như các loại vi khuẩn.

*Tế bào nhân thực:

- Tế bào nhân thực, có nhân và các bào quan có màng.

- Có kích thước lớn hơn 10 – 100um), gấp 10 lần tế bào nhân sơ.

- Được tìm thấy ở các sinh vật đa bào như động vật, thực vật, nấm…

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV hướng dẫn các nhóm HS quan sát hình 12.10 và 12.11 SGK và trả lời các câu hỏi:

+ Số lượng tế bào tăng lên như thế nào sau mỗi lần sinh sản?

+ Dựa vào hình 12.11 SGK, hãy tính số lượng tế bào con mới được tạo ra sau mỗi lần sinh sản: lần 4, 5,...

- GV phân tích hình 12.10 và hình 12.11 SGK để minh hoạ cho sự lớn lên và sinh sản liên tiếp của tế bào.

- GV liên hệ một ví dụ về tác dụng của sự sinh sản tế bào trong việc làm lành vết thương: Các tế bào da và tế bào máu là một trong số các tế bào làm tăng số lượng tế bào để hàn gắn các vết thương.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS lắng nghe GV giảng bài, tiếp nhận câu hỏi và trả lời.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- GV gọi đại diện của các nhóm HS lên trình bày lại quá trình lớn lên và sinh sản của tế bào.

- GV mời đại diện của các nhóm HS nhận xét sự thay đổi của các sinh vật trong hình 12.12 SGK và lấy thêm ví dụ minh hoạ cho hiện tượng này.

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức, mở rộng thông tin cho HS: Tế bào trong cơ thể chúng ta không sống mãi. Tế bào da có thể sống trong 10 – 30 ngày, tế bào niêm mạc má cứ khoảng 5 ngày lại sinh sản một lần vì nó cần thay thế các tế bào tổn thương khi chúng ta ăn uống. Hay tế bào hồng cầu không có nhẫn, đời sống trung bình của tế bào hồng cầu chi khoảng 4 tháng và cứ mỗi giây lại có khoảng 2 triệu tế bào hồng cầu bị chết đi trong cơ thể chúng ta. Tuy nhiên, mỗi ngày cơ thể chúng ta tạo ra đủ 2 triệu tế bào để thay thế những tế bào đã chết bằng cách sinh sản tế bào.

V. Sự lớn lên và sinh sản của tế bào

- Thực chất sự lớn lên của cơ thể sinh vật là nhờ hai quá trình liên tiếp không thể tách rời nhau, đó là tế bào lớn lên đến một mức độ nhất định thì sinh sản, các tế bào con lớn lên lại sinh sản, cứ như vậy tiếp tục làm tăng số lượng và kích thước của tế bào,...).

- Sự sinh sản của một tế bào để tạo ra 2 tế bào mới được gọi là sự phân bào. Sự phân bào xảy ra ở cả tế bào thực vật và động vật trong suốt đời sống của chúng, đó là cơ sở cho sự sinh trưởng và sự thay thế các tế bào già và tế bào bị tổn thương ở mỗi cơ thể.