Giáo án Toán lớp 5 Bài 15: Tỉ lệ bản đồ - Chân trời sáng tạo

HOẠT ĐỘNG GV

HOẠT ĐỘNG HS

I. Khởi động

GV trình chiếu (hoặc treo) bản đồ Việt Namncho HS quan sát và vấn đáp:
+ Đây là gì?
+ Thực tế hình ảnh nước ta có bé như vậy không?
+ Thực tế hình ảnh nước ta lớn gấp hình ảnh này bao nhiêu lần?
→ Giới thiệu bài: Bài học hôm nay sẽ giúp các em biết được thông tin này mỗi khi quan sát bất kì một tấm bản đồ nào → Tỉ lệ bản đồ.

– HS quan sát và vấn đáp.

+ Bản đồ Việt Nam.
+ Không.

II. Khám phá, hình thành kiến thức mới: Tỉ lệ bản đồ

1. Tỉ lệ bản đồ

– GV treo bản đồ Việt Nam lên cho HS quan sát → Gọi vài nhóm HS trình bày, khuyến khích các em vừa nói vừa chỉ vào các thông tin trên bản đồ.
– GV kết luận (vừa nói, vừa chỉ vào bản đồ; HS quan sát và lắng nghe).
+ Ở góc phía dưới của bản đồ nước Việt Nam trong SGK có ghi: “Tỉ lệ 1 : 15 000 000”. Đó là tỉ lệ bản đồ.

– HS thảo luận nhóm bốn, quan sát bản đồ, tìm ghi chú về tỉ lệ trên bản đồ → Đọc →Nhận xét cách viết.

+ Tỉ lệ 1 : 15 000 000 cho biết các khoảng cách thực tế đã được vẽ thu nhỏ lại 15 000 000 lần. Khi đó, độ dài 1 cm trên bản đồ ứng với độ dài thật là

15 000 000 cm = 150 km.

+ Tỉ lệ bản đồ có thể viết dưới dạng một phân số có tử số là 1.

Ví dụ:   $\frac{1}{10000000}$ ;  $\frac{1}{500}$  ;  $\frac{1}{1000}$  ; …

– GV treo (hoặc trình chiếu) thêm một vài bản đồ cho HS quan sát và đọc tỉ lệ bản đồ.

2. Bài toán 1

– GV trình chiếu (hoặc treo bảng phụ) viết đề bài toán cho HS đọc đề.

GV có thể gợi ý:

– Đổi đơn vị đo từ mét sang xăng-ti-mét.

– Tỉ lệ 1 : 500 nghĩa là khoảng cách thực tế giảm đi bao nhiêu lần thì được khoảng cách trong bản đồ?

→Áp dụng: Giảm một số đi một số lần

→Thực hiện phép tính gì?

– Sửa bài, GV khuyến khích một vài nhóm HS trình bày cách làm.

3. Bài toán 2

– GV trình chiếu (hoặc treo bảng phụ) viết đề bài toán cho HS đọc đề.

GV có thể gợi ý:

– Tỉ lệ 1 : 1 000 000 nghĩa là khoảng cách thực tế gấp mấy lần khoảng cách trên bản đồ?

→Áp dụng: Gấp một số lên một số lần

→Thực hiện phép toán gì?

– Đổi đơn vị đo từ mi-li-mét sang ki-lô-mét.

– Sửa bài, GV khuyến khích một vài nhóm HS trình bày cách làm.

– HS đọc đề.

– HS (nhóm đôi) thảo luận tìm cách làm.

– HS làm bài cá nhân rồi chia sẻ với bạn.

Bài giải

20 m = 2 000 cm

2 000 : 500 = 4

Khoảng cách giữa hai điểm A và B trên bản đồ là 4 cm.

– HS (nhóm đôi) thảo luận tìm cách làm.

– HS làm bài cá nhân rồi chia sẻ với bạn.

Bài giải

147 × 1 000 000 = 147 000 000

147 000 000 mm = 147 km

Độ dài thật của quãng đường Thành phố Hồ Chí Minh - Đồng Tháp là 147 km.

III. Luyện tập – Thực hành

Thực hành

Bài 1:

Với những HS còn hạn chế, GV có thể giúp các em xác định được độ dài thật, độ dài trên bản đồ, tỉ lệ bản đồ.

– Sửa bài, GV có thể tổ chức cho HS chơi tiếp sức, khuyến khích HS nói cách làm.

– GV hệ thống các cách làm:

• Độ dài thật = độ dài trên bản đồ × số lần.
• Độ dài trên bản đồ = độ dài thật (cùng đơn vị đo) : số lần.
• Tỉ lệ bản đồ = độ dài trên bản đồ : độ dài thật (cùng đơn vị đo).

Trước khi thực hiện tính toán, phải đổi đơn vị đo của độ dài thật theo đơn vị đo của độ dài trên bản đồ.

– HS (nhóm đôi) đọc các yêu cầu, nhận biết nhiệm vụ, thảo luận tìm cách làm.

– HS thực hiện cá nhân.

HOẠT ĐỘNG GV

HOẠT ĐỘNG HS

I. Khởi động

GV có thể cho HS hát múa hoặc vui chơi để tạo không khí lớp học vui tươi.

HS tham gia hát múa hoặc chơi theo hiệu lệnh của GV.

II. Luyện tập – Thực hành

Luyện tập

Bài 1:

– Sửa bài, GV khuyến khích nhiều nhóm trình bày.

– HS (nhóm đôi) tìm hiểu bài, nhận biết

yêu cầu của bài.

– HS thực hiện cá nhân.

Bài giải

3 × 10 000 000 = 30 000 000

30 000 000 cm = 300 km

Trên thực tế khoảng cách giữa hai thành phố đó là 300 km.

Bài 2:

– Khi sửa bài, GV khuyến khích HS nói giải thích cách làm.

– HS xác định bài toán cho biết gì, bài toán

hỏi gì.

– HS thực hiện cá nhân.

Bài giải

354 km = 354 000 000 mm

354 000 000 : 2 000 000 = 177

Trên bản đồ quãng đường từ Hà Tĩnh đến Hà Nội dài 177 mm.

...

III. Vận dụng – Trải nghiệm

Bài 3:

– Khi sửa bài, GV khuyến khích HS nói giải thích cách làm.

Lưu ý: GV giúp các em chọn sai nhận ra chỗ sai của mình.

Khám phá

– Khi sửa bài, GV khuyến khích HS giải thích cách làm.

– HS nhận biết yêu cầu của bài: Chọn ý trả lời đúng.

– HS tìm hiểu bài rồi thực hiện.

– HS thực hiện cá nhân rồi chia sẻ trong nhóm đôi.

– Khi sửa bài, HS giải thích tại sao chọn đáp án đó.

a) A                                          b) B

Ví dụ:

a) 20 cm × 10 000 = 200 000 cm

200 000 cm = 2 km

b) 15 m = 1 500 cm         10 m = 1 000 cm

1500cm:500=3cm1000cm:500=2cm

…

– HS (nhóm đôi) đọc đề bài, nhận biết được vấn đề cần giải quyết.

– HS thực hiện cá nhân rồi chia sẻ với bạn.

– Sửa bài, HS (vài nhóm) đọc kết quả, HS giải thích cách làm.

Ví dụ: Tỉ lệ của bản vẽ là 1 : 100 hay $\frac{1}{100}$ vì:

– Chiều cao của ngôi nhà trên bản vẽ là 42 mm (15 + 27 = 42).

– Thực tế: 4 m 20 cm = 4 200 mm

→42 : 4 200 = 1 : 100