Giáo án Vật Lí 10 Bài 34: Chất rắn kết tinh. Chất rắn vô định hình (mới, chuẩn nhất)

HOẠT ĐỘNG 1: Khởi động (5’)

Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dung trực quan

Định hướng phát triển năng lực: giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác, năng lực xử lí tình huống, năng lực giao tiếp, năng lực nhận thức, điều chỉnh hành vi, tư duy sáng tạo.

Để phân biệt biệt được chất rắn kết tinh và chất rắn vô định hình dựa trên cấu trúc vi mô và những tính chất vĩ mô của chúng.

Phân biệt được chất rắn đơn tinh thể và chất rắn đa tinh thể dữa trên tính dị hướng và tính đẳng hướng.

Chúng ta cùng tìm hiểu bài học hôm nay

HS định hướng

CHƯƠNG VII: CHẤT RẮN, CHẤT LỎNG  SỰ CHUYỂN THỂ CỦA CÁC CHẤT

Tiết: 58:

CHẤT RẮN KẾT TINH VÀ CHẤT RẮN VÔ ĐỊNH HÌNH

HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức

Mục tiêu: Phân biệt biệt được chất rắn kết tinh và chất rắn vô định hình dựa trên cấu trúc vi mô và những tính chất vĩ mô của chúng.

Phân biệt được chất rắn đơn tinh thể và chất rắn đa tinh thể dữa trên tính dị hướng và tính đẳng hướng.

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dung trực quan

Định hướng phát triển năng lực: giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác, năng lực xử lí tình huống, năng lực giao tiếp, năng lực nhận thức, điều chỉnh hành vi, tư duy sáng tạo.

Giới thiệu về cấu trúc tinh thể của một số lọai chất rắn.

Nêu và phân tích khái niệm cấu trúc tinh thể và quá trình hình thành tinh thể.

Nêu khái niệm về chất rắn kết tinh.

Quan sát và nhận xét về cấu trúc của cách chất rắn.

Trả lời C1.

I. Chất rắn kết tinh

1. Cấu trúc tinh thể

Các hạt (nguy ên tử, phân tử, ion được sắp xếp theo một trật tự hình học xác định) gọi là mạng tinh thể.

Mỗi hạt luôn dao động nhiệt quanh vị trí cân bằng của nó.

Nhận xét trình bày của học sinh.

Gợi ý: Giải thích rõ về tính dị hướng và đẳng hướng.

Gợi ý: Dựa vào các đặc tính

Đọc mục 1.2 SGK, rút ra các đặc tính cơ bản của chất rắn kết tinh.

Phân biệt chất rắn đa tinh thể và đa tinh thể.

Trả lời C2.

Lấy ví dụ về các ứng của chất rắn kết tinh.

2. Các đặc tính của chất rắn kết tinh.

Các chất rắn kết tinh được cấu tạo từ cùng một loại hạt, nhưng cấu trúc tinh thể không giống nhau thì tính chất vật lý khác nhau.

+ Mỗi chất rắn kết tinh có một nhiệt độ nóng chảy xác định.

Chất rắn kết tinh có thể là đơn tinh thể hoặc đa tinh thể.

+ Tính dị hướng: các tính chất vật lí của nó không giống nhau theo các hướng khác nhau.

+ Tính đẳng hướng: những tính chất vật lí của nó đều giống nhau theo mọi hướng.

3. Ứng dụng của chất rắn kết tinh (SGK)

Giới thiệu một số chất rắn vô định hình.

Nhận xét trình bày của học sinh.

Trả lời C3

Lấy ví dụ về ứng dụng của chất rắn vô định hình.

II. Chất rắn vô định hình.

Là các chất không có cấu trúc tinh thể, không có dạng hình học xác định.

+ Có tính đẳng hướng, không có nhiệt độ nóng chảy xác định.

HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập (10')

Mục tiêu: Luyện tập củng cố nội dung bài học

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dung trực quan

Định hướng phát triển năng lực: giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác, năng lực xử lí tình huống, năng lực giao tiếp, năng lực nhận thức, điều chỉnh hành vi, tư duy sáng tạo

GV giao nhiệm vụ cho học sinh làm bài tập trắc nghiệm:

Câu 1: Trong tinh thể, các hạt (nguyên tử, phân tử, ion)

    A. dao động nhiệt xung quanh vị trí cân bằng.

    B. đứng yên tại những vị trí xác định.

    C. chuyển động hỗn độn không ngừng.

    D. chuyển động trên quỹ đạo tròn xung quanh một vị trí xác định.

Câu 2: Cấu trúc tạo bởi các hạt mà mỗi hạt đó dao động nhiệt xung quanh một vị trí cân bằng trùng với đỉnh của khối lập phương là

    A. tinh thể thạch anh.

    B. tinh thể muối ăn.

    C. tinh thể kim cương.

    D. tinh thể than chì

Câu 3: Nhờ việc sử dụng tia Rơn-ghen (hay tia X) người ta biết được

    A. bản chất của các hạt trong tinh thể là nguyên tử, phân tử hay ion.

    B. các hạt trong tinh thể chuyển động nhanh hay chậm.

    C. trật tự sắp xếp của các hạt trong tinh thể.

    D. các hạt trong tinh thể liên kết với nhau mạnh hay yếu.

Câu 4: Tinh thể của một chất

    A. được tạo thành từ cùng một lọa hạt thì có tính chất vật lí giống nhau.

    B. được hình thành trong quá trình nóng chảy.

    C. được tạo thành từ cùng một loạt hạt thì cso dạng hình học giống nhau.

    D. có kích thước càng lớn nếu tốc độ kết tinh càng nhỏ.

Câu 5: Kim cương có tính chất vật lí khác nhau với than chì vì

    A. cấu trúc tinh thể không giống nhau.

    B. bản chất các hạt tạo thành tinh thể không giống nhau.

    C. loại liên kết giữa các hạt trong tinh thể khác nhau.

    D. kích thước tinh thể không giống nhau.

Câu 6: Chất kết tinh không có đặc tính nào sau đây?

    A. Chất rắn đa tinh thể có tính đẳng hướng.

    B. Ở mỗi áp suất, mỗi cấu trúc tinh thể có nhiệt độ nóng chảy xác định, không đổi.

    C. Chất rắn đơn tinh thể có tính dị hướng.

    D. Cấu trúc tinh thể được tạo thành từ cùng một loại hạt thì có tính chất vật lí giống hệt nhau.

Câu 7: Chất kết tinh có nhiệt độ nóng chảy xác định là

    A. thủy tinh.

    B. đồng.

    C. cao su.

    D. nến (sáp).

Câu 8: Chất nào sau đây có tính dị hướng?

    A. Thạch anh.

    B. Đồng.

    C. Kẽm.

    D. Thủy tinh.

Câu 9: Tính chất chỉ có ở chất rắn đơn tinh thể là

    A. có nhiệt độ nóng chảy không xác định.

    B. có nhiệt độ nóng chảy xác định.

    C. tính dị hướng.

    D. có cấu trúc tinh thể.

Hướng dẫn giải và đáp án

HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’)

Mục tiêu: Vận dụng làm bài tập

Phương pháp dạy học: Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dung trực quan

Định hướng phát triển năng lực: giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác, năng lực xử lí tình huống, năng lực giao tiếp, năng lực nhận thức, điều chỉnh hành vi, tư duy sáng tạo

1. Sắt, đồng, nhôm và các kim loại khác dùng trong thực tế đều là những chất rắn kết tinh. Tại sao người ta không phát hiện được tính dị hướng của các chất rắn này?

- HS trả lời.

- HS nộp vở bài tập.

- HS tự ghi nhớ nội dung trả lời đã hoàn thiện.

1. Sắt, đồng, nhôm và các kim loại khác dùng trong thực tế thường là các vật rắn đa tinh thể. Chất rắn đa tinh thể cấu tạo từ vô số các tinh thể nhỏ sắp xếp hỗn độn nên tính dị hướng của các tinh thể nhỏ được bù trừ trong toàn khối chất Vì thế không phát hiện được tính dị hướng trong khối kim loại.

HOẠT ĐỘNG 5: Hoạt động tìm tòi và mở rộng (2’)

Mục tiêu: Tìm tòi và mở rộng kiến thức, khái quát lại toàn bộ nội dung kiến thức đã học

Phương pháp dạy học:  Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dung trực quan

Định hướng phát triển năng lực: giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác, năng lực xử lí tình huống, năng lực giao tiếp, năng lực nhận thức, điều chỉnh hành vi, tư duy sáng tạo

Thanh dầm ngang bằng bê tông cốt thép luôn chịu tác dụng lực có xu hướng làm thanh dầm bị uốn cong. Cho biết bê tông chịu nén tốt, nhưng chịu kéo dãn kém. Hỏi trong phần nào của thanh dầm này, các thanh thép dùng làm cốt phải có đường kính lớn hơn và được đặt mau (dày) hơn?

Gợi ý:

Khi thanh dầm ngang bằng bê tông cốt thép chịu biến dạng uốn thì phần nửa phía dưới chịu biến dạng kéo dãn và phần nửa phía trên chịu biến dạng nén. Vì bê tông chịu nén tốt, nhưng chịu kéo dãn kém nên cần phải dùng các thanh thép làm cốt có đường kính lớn hơn và phải đặt chúng mau (dày) hơn trong phần nửa phía dưới của thanh dầm bê tông.