Cách giải bài tập phản ứng thủy phân lipid (hay, chi tiết)

Bài viết Cách giải bài tập phản ứng thủy phân lipid với phương pháp giải chi tiết giúp học sinh ôn tập, biết cách làm bài tập Cách giải bài tập phản ứng thủy phân lipid.

Cách giải bài tập phản ứng thủy phân lipid (hay, chi tiết)

Bài giảng: Tổng hợp bài tập ester - lipid - Cô Nguyễn Thị Thu (Giáo viên VietJack)

Phương pháp giải

a. Phản ứng thủy phân trong môi trường axit

Trong công nghiệp, phản ứng trên được tiến hành trong nồi hấp ở 220℃ và 25 atm.

b. Phản ứng xà phòng hóa

Khi đun nóng với dung dịch kiềm (NaOH hoặc KOH) thì tạo ra glycerol và hỗn hợp muối của các axit béo. Muối natri hoặc kali của các axit béo chính là xà phòng

Phản ứng của chất béo với dung dịch kiềm được gọi là phản ứng xà phòng hóa. Phản ứng xà phòng hóa xảy ra nhanh hơn phản ứng thủy phân trong môi trường axit và không thuận nghịch.

- Chỉ số xà phòng hóa: là số mg KOH dùng để xà phòng hóa hoàn toàn 1 gam lipid (tức là để trung hòa axit sinh ra từ sự thủy phân 1 gam lipid).

- Chỉ số axit: số mg KOH dùng để trung hòa axit tự do có trong 1 mg lipid.

Ví dụ minh họa

Ví dụ 1: Khi xà phòng hóa tristearin ta thu được sản phẩm là

A. C₁₅H₃₁COONa và ethanol.

B. C₁₇H₃₅COOH và glycerol.

C. C₁₅H₃₁COOH và glycerol.

D. C₁₇H₃₅COONa và glycerol.

Giải

Đáp án D

PTHH: (C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ + 3NaOH → 3C₁₇H₃₅COONa + C₃H₅(OH)₃

⇒ sản phẩm thu được là: C₁₇H₃₅COONa và glycerol.

Ví dụ 2: Cần bao nhiêu kg chất béo chứa 89% khối lượng tristearin (còn 11% tạp chất trơ bị loại bỏ trong quá trình nấu xà phòng) để sản xuất được 1 tấn xà phòng chứa 72% khối lượng natri stearate.

Giải

Trong 1 tấn xà phòng có72% khối lượng natri stearate.

⇒ m_C17H35COONa = 720kg

Khối lượng chất béo là :

Ví dụ 3: Xà phòng hóa hoàn toàn 17,24g chất béo cần vừa đủ 0,06mol NaOH. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được khối lượng xà phòng là

A. 17,80g     B. 18,24g

C. 16,68g     D. 18,38g

Giải

Đáp án A

Phản ứng: (RCOO)₃C₃H₅ + 3NaOH → 3RCOONa + C₃H₅(OH)₃

BTKL: m_{xà phòng} = 17,24 + 0,06.40 – 0,02.92 = 17,8g

Bài tập vận dụng

Câu 1. Phát biểu nào sau đây không đúng ?

A. Chất béo là trieste của glycerol với các axit monocacboxylic có mạch cacbon dài, không phân nhánh

B. Chất béo chứa chủ yếu các gốc no của axit thường là chất rắn ở nhiệt độ phòng

C. Chất béo chứa chủ yếu các gốc không no của axit thường là chất lỏng ở nhiệt độ phòng và được gọi là dầu

D. Phản ứng thủy phân chất béo trong môi trường kiềm là phản ứng thuận nghịch

Lời giải:

Đáp án D

Phản ứng thủy phân chất béo trong môi trường kiềm là phản ứng xà phòng hóa, xảy ra nhanh hơn phản ứng thủy phân trong môi trường axit và không thuận nghịch

Câu 2. Khi đun nóng chất béo với dung dịch H₂SO₄ loãng thu được

A. glycerol và carboxylic acid.

B. glycerol và muối của axit béo.

C. glycerol và muối của carboxylic acid.

D. glycerol và axit béo

Lời giải:

Đáp án D

Đun nóng chất béo với dung dịch H₂SO₄ loãng thu được glycerol và axit béo : phản ứng thủy phân trong môi trường axit.

Câu 3. Thủy phân chất béo glycerol tristearate (C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ cần dùng 1,2 kg NaOH. Biết hiệu suất phản ứng là 80%. Khối lượng glycerol thu được là:

A. 8,100kg

B. 0.750 kg

C. 0,736 kg

D. 6,900 kg

Lời giải:

(C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ + 3NaOH → 3C₁₇H₃₅COONa + C₃H₅(OH)₃ (1)

Ta có: n_NaOH = 1,2/40 = 0,03 (kmol)

Từ (1) ⇒ n_C3H5(OH)3 = 1/3 n_NaOH = 0,01 (kmol)

⇒m_C3H5(OH)3 = 0,01 . 92 = 0,92 (kg)

Vì H = 80% ⇒ m_{C3H5(OH)(3 thực tế)} = 0,92 . 80/100 = 0,736 (kg)

Đáp án C

Câu 4. Phản ứng nào sau đây dùng để điều chế xà phòng?

A. Đun nóng axit béo với dung dịch kiềm.

B. Đun nóng chất béo với dung dịch kiềm.

C. Đun nóng glycerol với các axit béo.

D. Cả A, B đều đúng.

Lời giải:

Xà phòng là muối của natri của các axit béo (RCOONa).

Khi đun axit béo với kiềm : RCOOH + NaOH → RCOONa + H₂O.

Khi đun chất béo với kiềm : C₃H₅(OOCR)₃ + 3NaOH → C₃H₅(OH)₃ + 3RCOONa.

Câu 5. Khi xà phòng hóa tripanmitin ta thu được sản phẩm là

A. C₁₅H₃₁COONa và ethanol.

B. C₁₇H₃₅COOH và glycerol.

C. C₁₅H₃₁COONa và glycerol.

D. C₁₇H₃₅COONa và glycerol.

Lời giải:

Tripanmitin : (C₁₅H₃₁COO)₃C₃H₅ + 3NaOH → 3C₁₅H₃₁COONa + C₃H₅(OH)₃

Câu 6. Xà phòng hoá hoàn toàn m gam lipid X bằng 200 gam dung dịch NaOH 8% sau phản ứng thu được 9,2 gam glycerol và 94,6 gam chất rắn khan. Công thức cấu tạo của X là :

A. (C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅.

B. (C₁₅H₃₁COO)₃C₃H₅.

C. (C₁₇H₃₃COO)₃C₃H₅.

D. (C₁₇H₃₁COO)₃C₃H₅.

Lời giải:

Đặt công thức trung bình của lipid X là C₃H₅(OOCR)₃.

C₃H₅(OOCR)₃ + 3NaOH → C₃H₅(OH)₃ + 3RCOONa (1)

Theo giả thiết ta có

⇒ n_NaOH = 0,3 mol

Do đó trong 94,6 gam chất rắn có 0,1 mol NaOH dư và 0,3 mol RCOONa.

⇒ 0,1.40 + (R+67).0,3 = 94,6 ⇒ R = 235 ⇒ R là: C₁₇H₃₁–

Bài giảng: Bài toán thủy phân ester, chất béo - Cô Nguyễn Thị Thu (Giáo viên VietJack)

Xem thêm các dạng bài tập Hóa học lớp 12 có trong đề thi Tốt nghiệp THPT khác:

• Tìm công thức phân tử của ester dựa vào phản ứng thủy phân
• Bài tập hỗn hợp ester đơn chức tham gia phản ứng xà phòng hóa
• Bài tập về hỗn hợp ester hay có đáp án
• Xác định công thức phân tử ester dựa vào tỉ khối hơi
• Dạng bài tập phản ứng xà phòng hóa
• Bài tập tính khối lượng xà phòng

---