Giáo án bài Bài ca nhà tranh bị gió thu phá

HĐ 1. HD đọc tìm hiểu chú thích:

- GV yêu cầu đọc: Vừa kể lại vừa tả,

+ Cảm xúc bất lực, buồn bã khổ 1,2,3

+ Giọng tươi sáng, phấn chấn khổ 4

I. Đọc, tìm hiểu chú thích

1.Đọc:

- Gọi một HS đọc chú thích? Nêu những nét tiêu biểu về tác giả Đỗ Phủ?

2.Tìm hiểu chú thích

a. Tác giả:

Đỗ Phủ (712-770) là nhà thơ nổi tiếng đời Đường.

Tự: Tứ Mĩ; hiệu: Thiếu Lăng; quê: tỉnh Hà Nam (TQ)

- Có một thời gian ngắn làm quan, nhưng gần như suốt đời sống trong cảnh đau khổ, bệnh tật.

-Thơ ông viết theo bút pháp hiện thực và giàu tinh thần nhân đạo cao cả

?Dựa vào chú thích (*) nêu những nội dung hoàn cảnh có liên quan đến sự ra đời của bài thơ

- GV giải thích những từ HS chưa rõ

b. Tác phẩm

"Bài ca nhà tranh bị gió thu phá" là một trong những bài thơ xuất sắc của nhà thơ Đỗ Phủ.

c. Từ khó: SGK

HĐ 2. HD đọc-hiểu văn bản:

- Xác định thể thơ? Phương thức biểu đạt?

II.Tìm hiểu văn bản

1. Kiểu văn bản: Biểu cảm

- Thể thơ: cổ thể.

- Ra đời trước thơ Đường; vần, nhịp, chữ, câu khá tự do, phóng túng.

H:Tác giả đã triển khai chủ đề trên theo bố cục như thế nào? Dựa vào đâu để em xác định điêù đó?

- Dựa vào cách ngắt quãng, sự thay đổi vần, nội dung cụ thể (4 phần)

- Dựa vào mối quan hệ giữa nội dung trong bài (2 phần)

2. Bố cục:

- Cách 1: Bốn phần = 4 khổ thơ

- Cách hai: hai phần

Phần 1; 18 câu đầu

Phần 2; 5 câu cuối

- HS đọc lại 18 câu thơ đầu?

H:mười tám câu thơ đầu có nội dung khái quát là gì?

H:Khổ hơ một tác giả sử dụng phương thức biểu đạt nào? Từ loại nào được s/dụng có hiệu quả ở đây?

H: Qua cách kể, tả của tác giả, em có hình dung ntn về trận gió?

H: Em cảm nhận đc điều gì đg diễn ra trong tâm trạng tác giả?

3. Phân tích:

a.Mười tám câu thơ đầu: Cảnh nhà tranh bị gió thu phá và nỗi khổ của gia đình tác giả.

* Khổ thơ 1:

- Vừa miêu tả vừa kể về trận gió;

+ Các động từ: thét, cuộn, bay, rải, treo, quay , lộn…, -> trận gió mạnh, dữ dội, phút chốc đã cuốn bay cả 3 lớp mái tranh mới dựng của tác giả

-> Thể hiện sự bất ngờ, tiếc nuối của tác giả trước thiên nhiên vô tình.

- HS đọc diẽn cảm khổ thơ 2,3

H:Trong khổ thơ thứ 2 tác giả kể về điều gì?

* Khổ thơ 2,3: Nỗi khổ của nhà thơ:

* Khổ 2: Kể chuyện lũ trẻ xóm nghịch ngợm thừa gió bẻ măng, xô vào cướp giật, mang tranh đi mất.

H: em thấy hình ảnh nhà thơ hiện lên như thế nào?

+ Nhà thơ: "môi khô, miệng cháy, gào chẳng được quay về, chống gậy lòng ấm ức!"

H:Đặt hoàn cảnh lũ trẻ vào trong hoàn cảnh đất nước TQ đang loạn lạc lúc đó em có nhận xét gì về tâm trạng của nhà thơ?

-Vừa giận giữ, vừa đắng cay, bất lực, lại vừa xen lẫn nỗi đau nhân tình thế thái (cuộc sống cùng cực đã làm đã làm thay đổi tính cách trẻ thơ).

H:Trong khổ thơ này tác giả đã kết hợp các kiểu văn bản nào?

*Khổ 3: (Biện pháp miêu tả + kể + biểu cảm)

H: Thời gian ở đây được xác định như thế nào?

- Thời gian được xác định cụ thể: Gió nổi lên buổi chiều, đêm mưa đổ xuống và kéo dài suốt đêm.

H:Nhận xét gì về cách miêu tả cơn mưa mùa thu?

- Phác hoạ khái quát cơn mưa thu: gió => mây tối mực => lạnh => dày hạt mưa => mưa, mưa chẳng dứt.

H: Với cơn mưa thu như vậy đã ảnh hưởng như thế nào đến nổi khổ của tác giả?

- Nỗi khổ của nhà thơ: Ướt, lạnh, con quậy phá và lo lắng vì loạn lạc.

H: Trong các nổi khổ trên, nổi khổ nào khiến cho tác giả cảm thấy nặng nề nhất? Vì sao?

- GV bình thêm.

=> Đặc biệt khổ vì thời thế “từ trải cơn loạn ít ngủ nghê” là nặng nề nhất, làm cho nỗi khổ của tác giả như tăng lên gấp bội.

H: Em có nhận xét gì nội dungmười tám câu thơ đầu?

=> 18 câu thơ đầu, tác giả phản ánh chân thực về nỗi khổ vật chất và tinh thần của bản thân mình. Nhưng đó cũng là nỗi khổ chung của người lao động, tri thức TQ đời Đường khi chiến tranh, loạn lạc xảy ra.

- Gọi HS đọc: Giọng hân hoan 5 câu thơ cuối và trả lời các câu hỏi:

H: Ba câu thơ đầu của đoạn nói lên điều gì?mơ ước gì? mục đích?

b. Năm câu thơ cuối. (Biểu cảm trực tiếp)

* Ba câu thơ đầu của đoạn:

- Ước mơ của tác giả: Nhà rộng muôn ngàn gian.

- Mục đích che chở cho những kẻ nghèo hèn, để họ được vui vẻ, yên tâm.

H:Có người cho rằng đó là một ước mơ ảo tưởng? Em có ý kiến như thế nào?

- GV có thể lấy ví dụ thêm: ĐP viết:

“ước kéo dòng ngân rửa giáo gươm,

Xếp xó từ đây không động dụng”

=> mong ước hoà bình.

=> Đây chính là ước mơ cao cả, chan chứa lòng vị tha và tinh thần nhân đạo, tuy mang màu sắc ảo tưởng song vẫn đẹp đẽ và bắt nguồn từ cuộc sống.

H: Hai câu cuối đã nói lên điều gì về quan niệm sống của tác giả Đỗ Phủ?

* Hai câu thơ cuối: Lòng vị tha sẽ đạt tới trình độ xả thân, sẵn sàng hi sinh vì hạnh phúc chung, đặt nỗi khổ của những người nghèo lên trên nỗi khổ của mình.

H: Nếu không có 5 câu cuối thì giá trị biểu cảm của bài thơ sẽ như thế nào?

H: Nêu được giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ?

- HS đọc mục ghi nhớ SGK – T134

5. Tổng kết:

* Ghi nhớ SGK/ T 134