Chuyên đề Ester, Lipid lớp 12

Tài liệu chuyên đề Ester, Lipid lớp 12 trong Chuyên đề dạy thêm Hóa học 12 gồm các dạng bài tập từ cơ bản đến nâng cao với phương pháp giải chi tiết và bài tập tự luyện đa dạng giúp Giáo viên có thêm tài liệu giảng dạy Hóa 12.

Chuyên đề Ester, Lipid lớp 12

Xem thử

Chỉ từ 300k mua trọn bộ Chuyên đề dạy thêm Hóa học 12 (sách mới) bản word có lời giải chi tiết:

• B1: gửi phí vào tk: 0711000255837 - NGUYEN THANH TUYEN - Ngân hàng Vietcombank (QR)
• B2: Nhắn tin tới Zalo VietJack Official - nhấn vào đây để thông báo và nhận giáo án

• Chủ đề 1: Khái niệm, Đồng phân, Danh pháp Ester

• Chủ đề 2: Tính chất, ứng dụng, điều chế Ester

• Chủ đề 3: Bài tập về hiệu suất phản ứng ester hoá

• Chủ đề 4: Thuỷ phân ester đơn chức trong môi trường kiềm

• Chủ đề 5: Bài toán thuỷ phân hỗn hợp ester đơn chức

• Chủ đề 6: Thuỷ phân ester đa chức

• Chủ đề 7: Lipid

• Chủ đề 8: Xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp

• Chủ đề 9: Bài tập về chất béo

Chủ đề 1: Khái niệm, Đồng phân, Danh pháp Ester

A. Lý thuyết cần nắm vững

1) Khái niệm: Khi thay thế nhóm –OH trong nhóm –COOH (carboxyl) của carboxylic acid bằng nhóm OR’ thì ta được ester.

- Ester đơn chức, mạch hở: RCOOR' hoặc ROCOR' hoặc $R-C-\underset{\stackrel{\parallel \parallel }{O}}{O}-R\text{'}$

(R là gốc hydrocarbon hoặc H; R' là gốc hydrocarbon)

- Ví dụ: CH₃COOC₂H₅; CH₂=CHOOCH₃; HCOOCH=CH₂.

2) Phân loại: Ester tổng quát: C_xH_2x+2-2k. aCOO (tổng π + vòng = k + a)

- Ester no, đơn chức, mạch hở: C_nH_2nO₂ (n ≥ 2), ví dụ: CH₃COOC₂H₅.

- Ester không no, có một liên kết đôi, đơn chức, mạch hở: C_nH_{2n – 2}O₂ (n ≥ 3).

Ví dụ: CH₂ = CH-COO-CH₃, C₂H₅COOCH₂-CH = CH₂, ….

- Ester no, hai chức, mạch hở: C_nH_{2n – 2}O₄ (n ≥ 3).

Ví dụ: HCOO-C₂H₄-OOC-CH₃; CH₃-OOC-COO-C₂H₅; HCOO-CH₂-COOCH₃;…

- Ester thơm, đơn chức, ví dụ: C₆H₅COOCH₃ hoặc HCOOC₆H₅.

2) Xác định số đồng phân ester

- Với ester đơn chức RCOOR’ → Số đồng phân ester = số đồng phân của (R.R’)

Ví dụ: C₃H₇COOC₄H₉ có số đồng phân là 2.4 = 8 đồng phân.

+ Số đồng phân gốc no:

Gốc	CH3-	C2H5-	C3H7-	C4H9-	C5H11-
Số đồng phân	1	1	2	4	8

+ Số đồng phân của gốc không no, có 1 liên kết đôi:

Gốc	C2H3-	C3H5-	C4H7-
Số đồng phân	1 đp	4 đp (3 đp cấu tạo + 1đp hình học)	11 đp (8 đp cấu tạo + 3 đp hình học)

Ví dụ: Xác định số đồng phân ester X có công thức phân tử là C₅H₁₀O₂

3) Danh pháp

- Tên các gốc acid thường gặp:

- Tên các gốc hydrocarbon (gốc alcohol) thường gặp:

B. Bài tập minh hoạ

Câu 1: Viết công thức cấu tạo của các ester có tên gọi sau đây:

a) methyl formate;	b) isopropyl acetate;	c) ethyl acrylate;
d) methyl butyrate;	e) vinyl propionate;	g) allyl propenoate

Câu 2: Gọi tên thường, tên thay thế của các ester sau:

Câu 3: Viết và xác định số đồng phân của các ester sau:

a) C₃H₆O₂ 

b) C₄H₈O₂ 

c) C₅H₁₀O₂ 

d) C₄H₆O₂ (mạch hở)

e) C₄H₆O₄

g) C₇H₆O₂ (vòng thơm)

h) C₈H₈O₂ (vòng thơm)

Câu 4: Hoàn thành bảng sau:

STT	PHÁT BIỂU	Đ/S	ĐỀ XUẤT SỬA SAI
1	ethyl acetate có CTPT là C4H8O2
2	ester thơm CH3COOC6H5 có tên gọi là benzyl acetate
3	vinyl propionate có công thức cấu tạo là CH3CH2COOCH=CH2
4	vinyl acetate và methyl acrylate là đồng phân của nhau
5	benzyl acetate và methyl benzoate có cùng công thức phân tử
6	ethyl formate có nhóm chức –CHO, khi tác dụng với thuốc thử Tollens tạo ra kết tủa Ag.
7	allyl ethanoate có 8 nguyên tử H trong phân tử
8	propyl benzoate có công thức phân tử là C9H8O2
9	C4H8O2 có 4 đồng phân ester, trong đó có 1 đồng phân có khả năng tác dụng với thuốc thử Tollens tạo ra kết tủa.
10	ethyl acrylate là ester không no, có một liên kết đôi C = C, đơn chức, mạch hở.

Câu trắc nghiệm yêu cầu trả lời ngắn. HS trả lời từ câu 5 đến câu 12.

Câu 5: Số nguyên tử H trong phân tử allyl acetate là bao nhiêu?

Câu 6: Cho biết công thức cấu tạo của isopropyl acrylate?

Câu 7: Ứng với công thức phân tử C₃H₆O₂, có bao nhiêu đồng phân ester?

Câu 8: Cho 4 chất sau : (1) CH₃COOCH₃; (2) CH₃OOCCH₃; (3) HCOO-CH₂COO-C₂H₅; (4) CH₃COC₆H₅; Có bao nhiêu chất thuộc loại hợp chất ester? 

Câu 9: Phần trăm khối lượng C trong phân tử phenyl acetate là bao nhiêu? 

Câu 10: Este no, đơn chức, mạch hở X có %C = 54,54%, cho biết công thức phân tử của X?

Chủ đề 2: Tính chất, ứng dụng, điều chế Ester

A. Kiến thức cần nắm vững

1) Tính chất vật lí

- Các ester không tạo được liên kết hydrogen với nhau nên nhiệt độ sôi của ester thấp hơn so với alcohol và carboxylic acid có cùng số nguyên tử C.

Bảng 1.1. Tính chất vật lí của một số ester thường gặp^[1]

- Ở nhiệt độ thường, các ester có phân tử khối nhỏ và trung bình thường là những chất lỏng, ester có phân tử khối lớn thường là chất rắn.

- Ester hầu như không tan trong nước, nhẹ hơn nước (tách thành 2 lớp).

- Một số ester có mùi thơm đặc trưng:

2) Tính chất hóa học

a) Phản ứng thủy phân trong môi trường acid (điều kiện: đun nóng)

- Ester đơn chức

+ RCOOR^’ + H₂O $\underset{}{\overset{H_{}^{+}{\text{,t}}_{}^o}{\rightleftarrows }}$ RCOOH + R^’OH

+ RCOOCH=CH-R’ + H₂O $\stackrel{H^{+},t^o}{\to }$ RCOOH + R’CH₂CHO

+ Ester phenol: RCOOC₆H₄R’ + H₂O $\stackrel{H^{+},t^o}{\to }$ RCOOH + R’C₆H₄OH

Ví dụ: 

$+C{H}_{3}COO{C}_2{H}_5+H_{2}O\underset{}{\overset{H_{}^{+}{\text{,t}}_{}^o}{\rightleftarrows }}C{H}_{3}COOH+C_2{H}_{5}OH$

$+HCOO{C}_6{H}_5\text{ (ester thơm)}+H_{2}O\stackrel{H^{+},t^o}{\to }HCOOH+C_6{H}_{5}OH\text{ (phenol)}$

$+C{H}_{3}C{H}_{2}COOCH=C{H}_2+H_{2}O\stackrel{H^{+},t^o}{\to }C{H}_{3}C{H}_{2}COOH+C{H}_{3}CHO$

- Ester 2 chức

+ (RCOO)₂R’ + 2H₂O $\underset{}{\overset{H_{}^{+}{\text{,t}}_{}^o}{\rightleftarrows }}$ 2RCOOH + R’(OH)₂

+ R(COOR’)₂ + 2H₂O $\underset{}{\overset{H_{}^{+}{\text{,t}}_{}^o}{\rightleftarrows }}$ R(COOH)₂ + 2R’OH

Ví dụ: $+C{H}_{3}COOC{H}_{2}C{H}_{2}OOC{C}_2{H}_5+\text{ 2}{H}_{2}O\underset{}{\overset{H_{}^{+}{\text{,t}}_{}^o}{\rightleftarrows }}C{H}_{3}COOH+C_2{H}_{5}COOH+HOC{H}_{2}C{H}_{2}OH$

$+C{H}_2=CHOOC-COOC{H}_3+H_{2}O\stackrel{H^{+},t^o}{\to }HOOC-COOH+C{H}_{3}OH+C{H}_{3}CHO$

b) Phản ứng thủy phân trong môi trường kiềm (điều kiện: đun nóng)

- Ester đơn chức

+ RCOOR^’ + NaOH $\stackrel{}{\to }$ RCOONa + R^’OH

+ RCOOCH=CH-R’ + NaOH $\stackrel{}{\to }$ RCOONa + R’CH₂CHO

+ Ester phenol: RCOOC₆H₄R’ + 2NaOH $\stackrel{}{\to }$ RCOONa + R’C₆H₄ONa + H₂O

Ví dụ: $+C{H}_{3}COO{C}_2{H}_5+NaOH\stackrel{}{\to }C{H}_{3}COONa+C_2{H}_{5}OH$

- Ester 2 chức

+ (RCOO)₂R’ + 2NaOH $\stackrel{}{\to }$ 2RCOONa + R’(OH)₂; + R(COOR’)₂ + 2NaOH $\stackrel{}{\to }$ R(COONa)₂ + 2R’OH

+ Ít gặp: R¹COOR²COOR’ + 2NaOH $\stackrel{}{\to }$ R¹COONa + HOR²COONa + R’OH

Ví dụ:

+ CH₃COO-CH₂CH₂-OOC-C₂H₅ + 2NaOH CH₃COONa + C₂H₅COONa + HO-CH₂CHOH

+ CH₃-OOC-COOC₂H₅ + 2NaOH $\stackrel{}{\to }$ NaOOC-COONa + CH₃OH + C₂H₅OH

+ HCOOCH₂COOCH₃ + 2NaOH $\stackrel{}{\to }$ HCOONa + HOCH₂COONa + CH₃OH

c) Phản ứng không đặc trưng

+ Ester của formic acid có phản ứng với thuốc thử Tollens: HCOOR’ $\underset{}{\overset{+\left[Ag{\left(N{H}_3\right)}_{2}OH\right]}{\to }}$ 2Ag

+ Ester không no, mạch hở, có phản ứng với H₂ (Ni, t^o), và phản ứng làm mất màu dung dịch Br₂.

Ví dụ: CH₂ = CHCOOCH₃ + 2H₂ (dư) $\stackrel{Ni,{\text{ t}}^o}{\to }$ CH₃-CH₂COOCH₃.

Chủ đề 3: Bài tập về hiệu suất phản ứng ester hoá

A. Lý thuyết và phương pháp giải

Phản ứng ester hóa:

- Giả sử hiệu suất phản ứng là 100%, chất nào hết trước tính hiệu suất phản ứng theo chất đó.

Ví dụ 1: Ethyl acetate có ứng dụng phổ biến trong ngành sơn và mực in trong sản xuất chất tẩy sơn móng tay, sản xuất keo dán, và trong thuốc lá. Để điều chế 2,2 gam ethyl acetate người ta đun 3,0 gam acetic acid với 9,2 gam ethyl alcohol (xúc tác H₂SO₄ đặc). Hiệu suất của phản ứng ester hóa là

A. 25,00%.

B. 50,00%.

C. 36,67%.

D. 20,75%.

Hướng dẫn giải:

Ví dụ 2: X gồm HCOOH và CH₃COOH (tỉ lệ mol 1:1). Cho 10,6g X phản ứng với dung dịch CH₃OH dư. Biết hiệu suất các phản ứng đều là 80%. Khối lượng ester thu được là

A. 11,92g.

B. 10,72g.

C. 13,6g.

D. 12,2g

Hướng dẫn giải:

B. Bài tập minh hoạ

Câu 1: Ethyl propionate có mùi dứa chín, được dùng làm chất tạo hương trong công nghiệp.

Để điều chế 12,24 gam ethyl propionate người ta cho 0,15 mol propionic acid tác dụng với 0,2 mol ethyl alcohol, xúc tác H₂SO₄ đặc, đun nóng. Hiệu suất của phản ứng trên là bao nhiêu?

Câu 2: Isoamyl acetate có mùi chuối chín nên còn được gọi bằng dầu chuối. Isoamyl acetate có nguồn gốc từ tự nhiên khi chiết xuất từ cây chuối.

Để điều chế isoamyl acetate người ta đun nóng acetic acid với alcohol isoamylic (3 – methylbutan - 1 - ol) có H₂SO₄ đặc làm xúc tác. Biết hiệu suất phản ứng đạt 68%. Lượng dầu chuối thu được khi đun nóng 132,35 gam acetic acid với 200,00 gam isoamyl alcohol là bao nhiêu?

Câu 3: Benzyl acetate có mùi thơm của hoa nhài, được sử dụng rộng rãi để tạo hương liệu trong nước hoa, mỹ phẩm và các sản phẩm chăm sóc cá nhân.

Để điều chế 30 gam benzyl acetate người ta cho 300 mL dung dịch acetic acid 1M tác dụng với 250 mL dung dịch benzyl alcohol với xúc tác H₂SO₄ đặc, đun nóng. Hiệu suất của phản ứng điều chế benzyl acetate là bao nhiêu?

Câu 4: Ethyl acetate là một chất lỏng không màu, dễ bay hơi, ít độc hại, không hút ẩm, có mùi ngọt và dễ chịu, thường được sử dụng trong việc sản xuất chất tẩy sơn móng tay, mực in, keo dán, thuốc lá, nước hoa. Người ta điều chế m gam ethyl acetate bằng cách đun nóng hỗn hợp gồm với 9,0 gam acetic acid và 9,2 gam ethyl alcohol có H₂SO₄ đặc làm chất xúc tác, thu được m gam este. Biết hiệu suất phản ứng đạt 80%. Giá trị của m là bao nhieu?

A. 4,40

B. 3,52.

C. 4,22.

D. 5,28.

Dữ kiện dùng chung cho câu 5, 6, 7, 8, 9, 10: Mỗi tuyp Salonpas dạng gel khối lượng 30 gam có chứa 15,2% methyl salicylate và 7,467% methyl alcohol, có giảm đau, kháng viêm các cơn đau ở cơ và khớp, đau lưng đơn thuần, viêm khớp, căng cơ, bầm tím và bong gân.

Cho 345 gam salixylic acid tác dụng với 64 gam methyl alcohol, xúc tác H₂SO₄ đặc, đun nóng với hiệu suất 30% được hỗn hợp X chứa m gam methyl salicylate theo phương trình hóa học:

Câu 5: Cho biết công thức cấu tạo thu gọn của methyl salicylate?

Câu 6: Hiệu suất phản ứng tính theo mol chất nào?

Câu 7: Lượng methyl alcohol còn dư sau phản ứng ester hóa là bao nhiêu?

Câu 8: Lượng salixylic acid còn dư sau phản ứng ester hóa là bao nhiêu?

Câu 9: Giá trị của m là bao nhiêu?

Câu 10: Đem kết tinh hết lượng acid dư trong X, lượng methyl salicylate thu được và lượng methyl alcohol dư có thể tạo ra tối ra bao nhiêu tuyp salonpas với thành phần như trên?

Câu 11: Thực hiện phản ứng ester hóa giữa 3,2 gam ancol metylic với lượng dư axit propionic, thu được m gam Este. Biết hiệu phản ứng ester hóa là 50%. Giá trị của m là

A. 17,6.

B. 8,8.

C. 4,4. 

D. 5,28.

Câu 12: Thực hiện phản ứng ester hóa hỗn hợp gồm 30 gam acetic acidvà 46 gam ethyl alcohol (xúc tác H₂SO₄ đặc) với hiệu suất 60%. Khối lượng Ester thu được là

A. 35,2 gam.

B. 26,4 gam.

C. 44,0 gam.

D. 55,0 gam.

Câu 13: Cho 90 gam acetic acidtác dụng với 46 gam ethyl alcohol ở điều kiện thích hợp, hiệu suất của phản ứng đạt 80%. Khối lượng ester thu được là:

A. 88,0

B. 100,0.

C. 70,4.D. 105,6.

Câu 14: Thực hiện phản ứng ester hoá giữa 3,2 gam ancol metylic với lượng dư axit propionic, thu được m gam este. Biết hiệu suất phản ứng ester hoá là 50%. Giá trị của m là

A. 8,8.

B. 4,4.

C. 5,28.

D. 17,6.

Câu 15: Người ta điều chế m gam ethyl acetate bằng cách đun nóng hỗn hợp gồm với 3,0 gam acetic acid và 2,76 gam ethyl alcohol có H₂SO₄ đặc làm chất xúc tác, thu được m gam este. Biết hiệu suất phản ứng đạt 80%. Giá trị của m là

A. 4,40.

B. 3,52.

C. 4,22.

D. 5,28.

Câu 16: Cho 12 gam acetic acid tác dụng với 9,2 gam rượu etylic đun nóng và có mặt H₂SO₄ đặc làm xúc tác (hiệu suất 100%). Khối lượng etyl axetat là

A. 8,8 gam.

B. 88 gam.

C. 17,6 gam.

D. 176 gam.

Câu 17: Đun nóng 3,0 gam CH₃COOH với 3,2 gam CH₃OH (có H₂SO₄ làm xúc tác, hiệu suất phản ứng ester hoá bằng 60%). Khối lượng ester tạo thành là

A. 3,70 gam.

B. 7,40 gam.

C. 2,22 gam.

D. 2,96 gam.

Câu 18: Đun hỗn hợp X gồm 12 gam acetic acidvà 11,5 gam ethyl alcohol với xúc tác H₂SO₄ đặc trong điều kiện thích hợp thu được 12,32 gam este. Hiệu suất phản ứng ester hóa là:

A. 56,0%.

B. 70,0%.

C. 65,0%.

D. 52,0%.

Câu 19: Đun nóng 60 gam CH₃COOH với 60 gam C₂H₅OH (có H₂SO₄ đặc làm xúc tác, hiệu suất phản ứng ester hoá bằng 50%). Khối lượng ester tạo thành là

A. 88 gam.

B. 52 gam

C. 44 gam.

D. 60 gam.

Câu 20: Đun nóng hỗn hợp gồm 2,3 gam C₂H₅OH với 4,8 gam CH₃COOH có H₂SO₄ đặc làm chất xúc tác, thu được m gam este. Biết hiệu suất phản ứng đạt 80%. Giá trị của m là

A. 5,63.

B. 3,52.

C. 4,40.

D. 7,04.

Câu 21: Thực hiện phản ứng ester hoá giữa 4,6 gam ethyl alcohol với lượng dư axit axetic, thu được 4,4 gam este. Hiệu suất phản ứng ester hoá là

A. 30%.

B. 50%.

C. 25%. 

D. 60%.

Câu 22: Khi cho 0,1 mol C₂H₅OH phản ứng với 0,15mol CH₃COOH được 6,6g ester. Hiệu suất của phản ứng là

A. 50%.

B. 60%.

C. 70%.

D. 75%.

Câu 23: Thực hiện phản ứng ester hóa 4,6 gam ethyl alcohol và 12 gam acetic acidvới Hiệu suất đạt 80% thì khối lượng ester thu được là

A. 3,52 g.

B. 7,04 g.

C. 14,08 g.

D. 10,56 g.

Câu 24: Cho 45 gam CH₃COOH tác dụng với 69 gam C₂H₅OH thu được 41,25 gam ester. Hiệu suất phản ứng ester hoá là

A. 62,5%.

B. 62%.

C. 31,25%.

D. 75%.

Xem thử

Xem thêm Chuyên đề dạy thêm Hóa học lớp 12 các chương hay khác:

• Chuyên đề Carbohydrate
• Chuyên đề Hợp chất chứa Nitrogen
• Chuyên đề Polymer
• Chuyên đề Pin điện và điện phân

---