Giáo án bài Nguyên Hồng - nhà văn của những người cùng khổ - Cánh diều

Nội dung chính phần 1

Nội dung chính phần 2

Nội dung chính phần 3

Hình thức

Nội dung

Mục đích của tác giả

I. TÌM HIỂU CHUNG

1. Tác giả

a. Mục tiêu: Giúp HS tìm hiểu được những thông tin chính về nhà phê bình Nguyễn Đăng Mạnh

b. Nội dung:

- HS tìm hiểu thông tin trước ở nhà và trình bày tại lớp

c.  Sản phẩm: Câu trả lời của HS

d. Tổ chức thực hiện

Hoạt động của GV & HS

Sản phẩm dự kiến

B1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV)

? Nêu những hiểu biết của em về tác giả Nguyễn Đăng Mạnh.

B2: Thực hiện nhiệm vụ

GV hướng dẫn HS sắp xếp lại thông tin đã tìm hiểu

HS chuẩn bị lại các nội dung đã chuẩn bị

B3: Báo cáo, thảo luận

GV yêu cầu HS trình bày

HS trả lời câu hỏi của GV.

B4: Kết luận, nhận định (GV)

Nhận xét câu trả lời của HS và và chốt kiến thức lên màn hình.

- Nguyễn Đăng Mạnh (1930-2018)

- Quê: Hà Nội

- Là nhà nghiên cứu phê bình văn học nổi tiếng của Việt Nam.

2. Tác phẩm

a. Mục tiêu: Giúp HS

- Biết được những nét chung của văn bản ( Đặc điểm về thể loại, mục đích sử dụng…)

b. Nội dung:

- GV sử dụng một số kĩ thuật dạy học phù hợp giúp hs khám phá tri thức

- HS suy nghĩ cá nhân để trả lời, làm việc nhóm để hoàn thành nhiệm vụ.

c. Sản phẩm: Câu trả lời và phiếu học tập đã hoàn thành của HS

d. Tổ chức thực hiện

Hoạt động của GV & HS

Sản phẩm dự kiến

B1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV)

- Hướng dẫn cách đọc & yêu cầu HS đọc.

- Chú ý quan sát các ô chỉ dẫn bên phải để dễ dàng hiểu nội dung văn bản hơn

- Chia nhóm lớp, phát phiếu học tập số 1, giao nhiệm vụ:

?Văn bản “Nguyên Hồng nhà văn của những người cùng khổ” thuộc thể loại nào? Dựa vào đâu em nhận ra điều đó?

? Văn bản gồm 3 phần. Nêu nội dung của từng phần?

B2: Thực hiện nhiệm vụ

HS:

- Đọc văn bản

- Làm việc cá nhân 2’, nhóm 5’

+ 2 phút đầu, hs trình bày ra phiếu cá nhân ( tự chuẩn bị )

+ 5 phút tiếp theo, HS làm việc nhóm, thảo luận và ghi kết quả vào ô giữa của phiếu học tập, dán phiếu cá nhân ở vị trí có tên mình.

GV:

- Chỉnh cách đọc cho HS (nếu cần).

- Theo dõi, hỗ trợ HS trong hoạt động nhóm.

B3: Báo cáo, thảo luận

HS: Trình bày sản phẩm của nhóm mình. Theo dõi, nhận xét, bổ sung  cho nhóm bạn (nếu cần).

GV:

- Nhận xét cách đọc của và định hướng cách đọc phù hợp cho HS.

- Hướng dẫn HS trình bày bằng cách nhắc lại từng câu hỏi

B4: Kết luận, nhận định (GV)

- Nhận xét về thái độ học tập & sản phẩm học tập của HS.

- Chốt kiến thức và chuyển dẫn vào mục sau .

a. Đọc và tìm hiểu chú thích

b. Thể loại: Văn bản nghị luận

- Hệ thống các lí lẽ, bằng chứng, quan điểm, ý kiến của người viết

c. Bố cục

+ P1: Nguyên Hồng rất dễ xúc động, rất dễ khóc.

+ P2: Tuổi thơ Nguyên Hồng thiếu tình yêu thương

+ P3: Phong cách riêng của nhà văn Nguyên Hồng

II. TÌM HIỂU CHI TIẾT

a. Mục tiêu:

+ Gv hướng dẫn Hs đọc và tìm hiểu cụ thể nội dung và các đặc điểm nghệ thuật của văn bản từ đó thấy được đặc điểm của văn bản nghị luận văn học

+ Hs nắm được nội dung và nghệ thuật của từng phần trong văn bản.

b. Nội dung: Hướng dẫn học sinh khám phá , phát hiện những dấu hiệu đặc trưng của một văn bản nghị luận văn học thông qua văn bản cụ thể bằng hệ thống câu hỏi, phiếu bài tập.

c. Sản phẩm: câu trả lời của HS, sản phẩm của nhóm

d. Tổ chức thực hiện

Hoạt động của GV & HS

Sản phẩm dự kiến

Nội dung 1

B1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV)

- Yêu cầu Hs hoạt động theo cặp đôi cùng bàn

- Tác giả nêu những bằng chứng nào để khẳng định Nguyên Hồng rất dễ xúc động, rất dễ khóc.

B2: Thực hiện nhiệm vụ

Hs

- Trao đổi thảo luận theo bàn, ghi kết quả ra phiếu

GV hướng dẫn HS thảo luận (nếu cần).

trao đổi để hoàn thành những nhiệm vụ còn lại.

B3: Báo cáo, thảo luận

GV:

- Yêu cầu đại diện hs lên trình bày.

- Hướng dẫn HS trình bày (nếu cần).

HS:

 - Đại diện 1 nhóm lên bày sản phẩm.

- Các nhóm khác theo dõi, quan sát, nhận xét, bổ sung (nếu cần) cho nhóm bạn.

B4: Kết luận, nhận định (GV)

- Nhận xét thái độ và kết quả làm việc của từng nhóm, chỉ ra những ưu điểm và hạn chế trong HĐ nhóm của HS.

- Chốt kiến thức & chuyển dẫn sang mục 2

1. Nguyên Hồng “rất dễ xúc động, rất dễ khóc”.

- Bằng chứng:

+ Khóc khi nhớ đến bạn bè, đồng chí…

+ Khóc khi nghĩ đến đời sống khổ cực của nhân dân

+ Khóc khi nói đến công ơn Tổ Quốc…

+ Khóc khi kể lại khổ đau, oan trái của những nhân vật do mình tạo ra.

=> Dẫn chứng được liệt kê cụ thể, tỉ mỉ, toàn diện

- Ý kiến tác giả:

+ Ai biết được Nguyên Hồng đã khóc bao nhiêu lần…

+ Mỗi dòng chữ ông viết ra là một dòng nước mắt _ so sánh

=> Ý kiến , lí lẽ, dẫn chứng thuyết phục  =>Đặc điểm của văn bản nghị luận

Nội dung 2

B1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV)

- Yêu cầu Hs đọc lại phần 2

- Nêu những bằng chứng mà tác giả đưa ra để chứng minh Nguyên Hồng là một người thiếu tình thương từ nhỏ.

- Những bằng chứng đó do tác giả tự tưởng tượng ra hay có nguồn gốc từ đâu?

? Theo em tác giả đưa ra những câu trong hồi kí của Nguyên Hồng là bằng chứng cho ý kiến nào?

- Nhận xét về tính thuyết phục của các bằng chứng đó.

B2: Thực hiện nhiệm vụ

- Gv hướng dẫn hs đọc lại phần 2 chú ý vào các ô bên phải chỉ dẫn, định hướng nội dung

- Hs Hoạt động theo cặp đôi để phát hiện những bằng chứng, lí lẽ mà tác giả nêu ra.

B3. Báo cáo, thảo luận

GV: Yêu cầu hs trả lời và hướng dẫn (nếu cần).

B4: Kết luận, nhận định (GV)

- Nhận xét thái độ và kết quả làm việc của từng cặp đôi , chỉ ra những ưu điểm và hạn chế trong HĐ nhóm của HS.

- Chốt kiến thức & chuyển dẫn sang mục 3

2. Nguyên Hồng là người thiếu tình thương từ nhỏ

- Nguyên Hồng thiếu tình thương từ nhỏ nên luôn khao khát tình thương và dễ thông cảm với người bất hạnh

* Bằng chứng

- Mồ côi cha khi 12 tuổi

- Mẹ lấy chồng khác, thường đi làm ăn xa

- “Giá ai cho tôi một xu nhỉ? Chỉ một xu thôi!...” ( Những ngày thơ ấu)

=> Bằng chứng lấy từ thực tế cuộc đời nhà văn Nguyên Hồng, từ tập hồi kí Những ngày thơ ấu

=> Các bằng chứng, lí lẽ rất rõ ràng, thuyết phục người nghe, người đọc

Nội dung 3

B1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV)

- Yêu cầu Hs đọc lại phần 3

- Những bằng chứng đó do tác giả tự tưởng tượng ra hay có nguồn gốc từ đâu?

? Theo em tác giả đưa ra những câu trong hồi kí của Nguyên Hồng là bằng chứng cho ý kiến nào?

- Nhận xét về tính thuyết phục của các bằng chứng đó.

- Cảm nhận của em về tình cảm của người viết dành cho nhà văn Nguyên Hồng?

B2: Thực hiện nhiệm vụ

-Hs đọc lại phần 3 chú ý vào các ô bên phải chỉ dẫn, định hướng nội dung

- Hs Hoạt động theo cặp đôi để phát hiện những bằng chứng, lí lẽ mà tác giả nêu ra.

B3. Báo cáo, thảo luận

GV: Yêu cầu hs trả lời và hướng dẫn (nếu cần).

B4: Kết luận, nhận định (GV)

- Hs bổ sung ý kiến

- Gv nhận xét, chốt kiến thức

3. Phong cách riêng của nhà văn Nguyên Hồng

- Nguyên Hồng vất vả từ nhỏ

- Bằng chứng:

+ “ Ngay từ tuổi cắp sách đến trường…con cá, lá rau”

+ Năm 16 tuổi đến thành phố Hải Phòng sinh sống

=> Chất dân nghèo, chất lao động thấm sâu vào văn chương và cung cách sinh hoạt thường ngày:

+  Giản dị trong thói quen ăn mặc, đi đứng, nói năng, thái độ giao tiếp…

+ Lời nói của bà Nguyên Hồng. Chất dân nghèo thấm sâu vào văn chương nghệ thuật của Nguyên Hồng

=> Thái độ tôn trọng, ngưỡng mộ, ngợi ca tài năng và phẩm chất tốt đẹp của nhà văn Nguyên Hồng.

III. Tổng kết

a. Mục tiêu: Hs nắm được đặc điểm của văn bản nghị luận ( Nghị luận văn học)

b. Nội dung: Hướng dẫn học sinh  trả lời câu hỏi tổng kết văn bản  để củng cố khắc sâu kiến thức về  bài nghị luận văn học

c. Sản phẩm: Các câu trả lời của học sinh

d. Tổ chức thực hiện

B1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập:

GV giao nhiệm vụ cho HS thông qua hệ thống câu hỏi

- Trình bày khái quát nội dung và những đặc sắc về nghệ thuật của văn bản.

- Hãy nêu những đặc điểm của kiểu văn bản nghị luận  và nghị luận văn học

B 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập

- Học sinh làm việc cá nhân, suy nghĩ, trả lời.

- Giáo viên: Quan sát, theo dõi quá trình học sinh thực hiện, gợi ý nếu cần

B 3: Báo cáo kết quả và thảo luận

- Học sinh trình bày cá nhân:

+ Văn bản nghị luận là loại văn bản nhằm thuyết phục người đọc, người nghe về một vấn đề nào đó

+ Nghị luận văn học là văn bản nghị luận bàn về các vấ đề văn học

B 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Yêu cầu học sinh nhận xét câu trả lời.

- Gv sửa chữa, đánh giá, chốt kiến thức.

1. Nghệ thuật:

- Các bằng chứng đa dạng, cụ thể, sinh động, phong phú, thuyết phục

- Hệ thống lí lẽ, ý kiến nêu ra vừa có tình vừa có lí bộc lộ cảm xúc, thái độ trân trọng của người viết.

2. Nội dung

- Nguyên Hồng có tuổi thơ cay đắng , bất hạnh và đó là tiền đề tạo nên một nhà văn Nguyên Hồng rất giàu cảm xúc và dạt dào tình yêu thương.

3. Hoạt động 3: Luyện tập

a) Mục tiêu: Học sinh biết vận dụng kiến thức vừa học giải quyết bài tập cụ thể.

b) Nội dung:  GV hướng dẫn cho HS làm bài tập thông qua phiếu bài tập.

c) Sản phẩm: Câu trả lời học sinh

d) Tổ chức thực hiện:

B 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập

*GV phát phiếu học tập cho học sinh thảo luận cặp đôi

Viết một đoạn văn  ( khoảng 10 dòng) thể hiện cảm ngĩ của em về nhà văn Nguyên Hồng

- Học sinh tiếp nhận, hiểu rõ yêu cầu của nhiệm vụ học tập

B2: Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS:

- Suy nghĩ cá nhân và ghi ra giấy.

- Làm việc nhóm  (trao đổi, chia sẻ và đi đến thống nhất để hoàn thành phiếu học tập).

GV hướng theo dõi, quan sát HS thảo luận nhóm, hỗ trợ (nếu HS gặp khó khăn).

B3: Báo cáo kết quả và thảo luận

HS: Đại diện lên báo cáo kết quả thảo luận nhóm, HS nhóm khác theo dõi, nhận xét và bổ sung (nếu cần) cho nhóm bạn.

B4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét câu trả lời.

- Gv sửa chữa, đánh giá, chốt kiến thức.

IV. Luyện tập

    Nguyên Hồng là nhà văn có tuổi thơ bất hạnh. Bố mất sớm, mẹ phải đi làm nơi xa khiến cho nhà văn luôn khao khát có được tình yêu thương. Điều đó thể hiện rất rõ trong tập hồi kí Những ngày thơ ấu của ông. Chính tuổi thơ cơ cực ấy đã khiến cho Nguyên Hồng có một tâm hồn vô cùng nhạy cảm và rất dễ cảm thông với những kiếp người bất hạnh. Hoàn cảnh sống cơ cực vất vả ấy khiến Nguyên Hồng được tiếp xúc với đủ hạng người trong xã hội từ đó càng khiến ông thấu hiểu hơn cuộc sống của họ. Vượt lên chính mình, vượt qua hoàn cảnh Nguyên Hồng đã trở thành nhà văn tiêu biểu của nền văn học Việt Nam.