Giáo án Hóa học 11 Chương 4: Đại cương về hóa học hữu cơ (mới, chuẩn nhất)

Hoạt động 1: Khái niệm về hợp chất hữu cơ và hoá học hữu cơ

- Gv: Có các chất sau: Muối ăn, nước, đường, ancol, đá vôi, giấm, bazơ (NaOH),axit (HCl), benzen, dầu ăn…

→Yêu cầu hs xác định đâu là chất thuộc loại hợp chất hữu cơ và đâu là hợp chất vô cơ?

Hs: + HCVC: muối ăn, nước, đá vôi, bazơ,axit.

+ HCHC: Đường, ancol, giấm, benzen, dầu ăn.

- Gv: Yêu cầu hs tìm ra những đặc điểm chung về thành phần nguyên tố tạo nên HCHC (C₁₂H₂₂O₁₁, C₂H₅OH, CH₃COOH, C₆H₆…)

Hs: Trả lời

- Gv bổ sung: Hoá học hữu cơ là ngành hoá học nghiên cứu các hợp chất hữu cơ

Hoạt động 2: Phân loại hợp chất hữu cơ

- Gv: Thông tin về sự phân loại hợp chất hữu cơ theo thành phần nguyên tố và theo mạch cacbon

- Gv: Ghi 1 số công thức của hiđrocabon và dẫn xuất của hiđrocacbon, yêu cầu hs phân biệt HC và dẫn xuất của HC; Hợp chất mạch vòng và mạch hở

- Gv: Cho hs xem bảng phân loại hợp chất hữu cơ, đưa ra 1 số vd minh hoạ.

Hoạt động 3: Đặt điểm chung của hợp chất hữu cơ

- Gv: Nhận xét về thành phần nguyên tố?Dựa vào kiến thức về liên kết hoá học ở lớp 10, yêu cầu Hs cho biết loại liên kết hoá học chủ yếu trong HCHC? Các chất có liên kết CHT thường có những đặc điểm gì về tính chất?

Hs: Trả lời

- Gv: Giới thiệu bình có chứa xăng, rót từ từ xăng vào nước , quan sát và nêu hiện tượng .

- Rút ra nhận xét chung về tính chất vật lí của hợp chất hữu cơ

Hs: Xăng: t^o nóng chảy và t^o sôi thấp. Không tan trong nước → rút ra tính chất vật lý

- Gv: Nêu vd minh hoạ về xăng → Hchc kém bền nhiệt và dễ cháy.

+ So sánh tính chất vật lí và tính chất hoá học của hợp chất hữu cơ với hợp chất vô cơ ?

+ Nêu ví dụ phản ứng hữu cơ trong đời sống: Lên men tinh bột để nấu rượu, làm giấm, nấu xà phòng...

Hoạt động 3 : Sơ lượt về phân tích nguyên tố

- Gv: Nêu mục đích và nguyên tắc của phương pháp phân tích định tính?

- Gv: Làm TN phân tích glucozơ: Trộn 2g glucozơ + 2g CuO cho vào đáy ống nghiệm .

+ Đưa nhúm bông có tẩm CuSO₄ khan vào khoảng 1/3 ống nghiệm

+ Lắp ống nghiệm lên giá đỡ

+ Đun nóng cẩn thận ống nghiệm

Hs: Nhận xét hiện tượng và rút ra kết luận.

Nhận ra CO₂:

CO₂ +Ca(OH)₂ → CaCO₃↓(trắng) + H₂O

Nhận ra H2O:

CuSO₄ + 5 H₂O → CuSO₄. 5 H₂O (xanh)

Kết luận: Trong thành phần glucozơ có C và H.

- Gv: Tổng quát với hợp chất hữu cơ bất kì.

- Gv: Nêu mục đích và nguyên tắc của pp phân tích định lượng.

Hs: Rút ra pp tiến hành.

- Gv: Hướng dẫn hs cách thiết lập biểu thức tính phần trăm khối lượng của hầu hết các nguyên tố

I. Khái niệm về hợp chất hữu cơ và hoá học hữu cơ:

- Hợp chất hữu cơ là hợp chất của cacbon (trừ các oxit của cacbon, muối cacbonat, xianua và cacbua…)

- Hoá học hữu cơ là ngành hoá học nghiên cứu các hợp chất hữu cơ.

II. Phân loại hợp chất hữu cơ:

1. Dựa vào thành phần các nguyên tố:

- Hidrocacbon: Chỉ chứa C và H.

Gồm :

+ HC no : Chỉ có liên kết đơn

+ HC không no : Chứa liên kết bội

+ HC thơm : Chứa vòng benzen

- Dẫn xuất của hidrocacbon: Ngoài H,C còn có O, Cl, N, S…Gồm: Dẫn xuất halogen (R-Cl; R-Br; R-I; ...); Ancol (R-OH); Phenol (C₆ H₅ – OH); ete (R- O – R’); Anđehit (R-CHO); Xeton (-CO-); Amin (R-NH₂, ...); Nitro (- NO₂); Axit (R-COOH); Este (R-COO-R’); Hợp chất tạp chức, polime ...

2. Theo mạch cacbon: Vòng và không vòng.

III. Đặt điểm chung của hợp chất hữu cơ:

1. Đặc điểm cấu tạo:

- Nguyên tố bắt buộc có là cacbon

- Thường gặp H, O, N, S , P , Hal . . .

- Liên kết hóa học chủ yếu trong chất hữu cơ là liên kết cộng hóa trị.

2. Tính chất vật lý:

- Các hợp chất hữu cơ thường dễ bay hơi (tonc, tobay hơi thấp)

- Kém bền đối với nhiệt và dễ cháy

- Không tan hoặc ít tan trong nước, tan trong dung môi hữu cơ

3. Tính chất hóa học:

- Kém bền với nhiệt, dễ bị phân hủy.

- Các phản ứng của hợp chất hữu cơ thường chậm và không hoàn toàn theo một hướng nhất định→ Thu được hỗn hợp sản phẩm

IV. Sơ lượt về phân tích nguyên tố:

1. Phân tích định tính:

a. Mục đích: Xác định các nguyên tố có trong hợp chất hữu cơ.

b. Nguyên tắc: Chuyển hợp chất hữu cơ thành các chất vô cơ đơn giản, rồi nhận biết bằng phản ứng đặc trưng.

c. Phương pháp tiến hành:

* Xác định C, H:

Chuyển C thành CO2 (làm đục nước vôi trong)

CO₂ +Ca(OH)₂ → CaCO₃↓(trắng) + H₂O

Chuyển H thành H2O (hóa xanh CuSO4 khan)

CuSO₄ + 5 H₂O → CuSO₄. 5 H₂O (xanh)

* Xác định nitơ: Chuyển N thành NH₃ → quì ẩm hóa xanh → có N

2. Phân tích định lượng:

a. Mục đích: Xác định % khối lượng các nguyên tố trong phân tử HCHC.

b. Nguyên tắc: Cân 1 lượng chính xác HCHC (a gam), sau đó chuyển HCHC thành HCVC, rồi định lượng chúng bằng PP khối lượng hoặc thể tích.

c. Phương pháp tiến hành: Sgk

d. Biểu thức tính:

Hoạt động 1: Định nghĩa CTĐGN

- Gv: Cho hs nghiên cứu sgk để nắm được định nghĩa về CTĐGN.

Hs: Nêu ý nghĩa của CTĐGN.

Hoạt động 2: Cách thiết lập CTĐGN

- Gv: Hướng dẫn hs rút ra biểu thức về tỉ lệ số nguyên tử của các nguyên tố trong HCHC A

Hs: Làm theo các bước như sau.

+ Đặt CTĐGN của A

+ Lập tỉ lệ số mol các ngtố có trong A.

+ Cho biết mối liên hệ giữa tỉ lệ mol và tỉ lệ số ngtử → CTĐGN của A

- Gv: Lấy ví dụ cho hs hiểu về CTĐGN.

Vd: Đốt cháy hoàn toàn 0,6 gam một HCHC A thu được 0,448 lit khí CO₂ (đkc) và 0,36 gam H2O. Tìm CTĐGN của A?

Gv: Yêu cầu hs làm như các bước thiết lập CTĐGN.

Hs: Thảo luận 3’, một hs lên bảng, hs khác nhận xét, bổ sung

- Gv: Đánh giá

I. Công thức đơn giản nhất:

1. Định nghĩa:

-CTĐGN là CT biểu thị tỉ lệ tối giản về số nguyên tử của các nguyên ltố trong phân tử.

2. Cách thiết lập CTĐGN:

- Gọi CTĐGN của hợp chất đó là: C_xH_yO_z

- Lập tỉ lệ:

=>CTĐGN của hợp chất: C_xH_yO_z (x, y, z: Số nguyên tối giản)

* Thí dụ: Đặt CTĐGN của A là C_xH_yO_z

- Biến đổi thành tỉ lệ số nguyên đơn giản: 1:2:1

=> CTĐGN là: CH₂