Giáo án Hóa học 11 Chương 1: Sự điện li (mới, chuẩn nhất)

Hoạt động 1: Hiện tượng điện li

Gv: Lắp hệ thống thí nhgiệm như sgk và làm thí nghiệm biểu diễn.

Hs: Quan sát, nhận xét và rút ra kết luận.

Gv: Đặt vấn đề: Tại sao dd này dẫn điện được mà dd khác lại không dẫn điện được?

Hs: Vận dụng kiến thức dòng điện đã học lớp 9 và nghiên cứu trong sgk về nguyên nhân tính dẫn điện của các dd axit, bazơ, muối trong nước để trả lời.

Gv: Giới thiệu khái niệm: sự điện li, chất điện li, biểu diễn phương trình điện li → Giải thích vì sao nước tự nhiên dẫn được điện

- Hướng dẫn hs cách viết phương trình điện li của NaCl, HCl, NaOH.

Hs: Viết pt điện li của axit, bazơ,muối.

Hoạt động 2: Phân loại chất điện li

Gv: Biểu diễn TN 2 của 2 dd HCl và CH₃COOH ở sgk và cho hs nhận xét và rút ra kết luận.

Gv: Đặt vấn đề: Tại sao dd HCl 0,1M dẫn điện mạnh hơn dd CH₃COOH 0,1M?

Hs: Nghiên cứu sgk để trả lời: Nồng độ các ion trong dd HCl lớn hơn nồng độ các ion trong dd CH₃COOH, nghĩa là số phân tử HCl phân li ra ion nhiều hơn số phân tử CH₃COOH phân li ra ion.

Gv: Gợi ý để hs rút ra các khái niệm chất điện li mạnh.

Gv: Khi cho các tinh thể NaCl vào nước có hiện tượng gì xảy ra?

Hs: Viết pt biểu diễn sự điện li.

Gv: Kết luận về chất điện li mạnh gồm các chất nào.

Gv: Lấy ví dụ CH₃COOH để phân tích, rồi cho hs rút ra định nghĩa về chất điện li yếu.

-Cung cấp cho hs cách viết pt điện li của chất điện li yếu.

Gv: Yêu cầu hs nêu đặc điểm của quá trình thuận nghịch và từ đó cho hs liên hệ với quá trình điện li.

I. Hiện tượng điện li:

1. Thí nghiệm: sgk

*Kết luận:

-Dung dịch muối, axit, bazơ: dẫn điện.

- Các chất rắn khan: NaCl, NaOH và 1 số dung dịch rượu,đường: không dẫn điện.

2. Nguyên nhân tính dẫn điện của các dd axit, bazơ, muối trong nước:

- Các muối, axit, bazơ khi tan trong nước phân li ra các ion làm cho dd của chúng dẫn điện.

- Quá trình phân li các chất trong H2O ra ion là sự điện li.

- Những chất tan trong H2O phân li thành các ion gọi là chất điện li.

- Sự điện li được biểu diễn bằng pt điện li:

NaCl → Na⁺ + Cl^-

HCl → H⁺ + Cl^-

NaOH → Na⁺ + OH^-

II. Phân loại các chất điện li: (20 phút)

1. Thí nghiệm: sgk

*Nhận xét: ở cùng nồng độ thì HCl phân li ra ion nhiều hơn CH3COOH .

2. Chất điện li mạnh và chất điện li yếu:

a. Chất điện li mạnh:

- Khái niệm: Chất điện li mạnh là chất khi tan trong nước, các phân tử hoà tan đều phân li ra ion.

- Phương trình điện li NaCl:

NaCl → Na⁺ + Cl^-

100 ptử → 100 ion Na⁺ và 100 ion Cl^-

- Gồm:

+ Các axit mạnh HCl, HNO₃, H₂SO₄…

+ Các bazơ mạnh NaOH, KOH, Ba(OH)₂

+ Hầu hết các muối.

b. Chất điện li yếu:

-KN: Chất điện li yếu là chất khi tan trong nước, chỉ có 1 phần số phân tử hoà tan phân li ra ion, phần còn lại vẫn tồn tại dưới dạng phân tử trong dung dịch.

-Pt điện li: CH₃COOH ⇌ CH₃COO^- + H⁺

-Gồm:

+Các axit yếu: H₂S , HClO, CH₃COOH, HF, H₂SO₃, HNO₂, H₃PO₄, H₂CO₃, ...

+ Bazơ yếu: Mg(OH)₂, Bi(OH)₃...

*Quá trình phân li của chất điện li yếu là quá trình cân bằng động, tuân theo nguyên lí Lơ Satơliê.

Hoạt động 1: Axit

Gv: Cho hs nhắc lại các khái niệm về axit đã học ở các lớp dưới và cho ví dụ.

Gv: Dựa vào bài cũ, xác định axit?

→ Nhận xét về các ion do axit phân li?

Gv: Theo A-rê-ni-ut, axit được định nghĩa như thế nào?

Hs: Kết luận

Gv: Dựa vào pt điện li hs viết trên bảng cho hs nhận xét về số ion H+ được phân li ra từ mỗi phân tử axit.

Gv: Phân tích cách viết pt điện li 2 nấc của H₂SO₄ và 3 nấc của H₃PO₄.

Gv: Dẫn dắt hs hình thành khái niệm axit 1 nấc và axit nhiều nấc.

Hs: Nêu khái niệm axit.

Gv: Lưu ý cho hs: đối với axit mạnh và bazơ mạnh nhiều nấc thì chỉ có nấc thứnhất điện li hoàn toàn.

Hoạt động 2: Bazơ

Gv: Cho hs nhắc lại các khái niệm về bazơ đã học ở lớp dưới.

Gv: Bazơ là những chất điện li.

-Hãy viết pt điện li của NaOH, KOH.

-Nhận xét về các ion do bazơ phân li ra

-Hs: Nêu khái niệm về bazơ.

Hoạt động 3: hiđroxit lưỡng tính

- Gv: Làm thí nghiệm, HS quan sát

+ Cho dd HCl vào ống nghiệm đựng Zn(OH)₂

+ Cho dd NaOH vào ống nghiệm đựng Zn(OH)₂.

- Hs: Zn(OH)₂ trong 2 ống nghiệm đều tan vậy Zn(OH)₂ vừa phản ứng với axit vừa phản ứng với bazơ.

- Gv: Kết luận: Zn(OH)₂ là hiđroxit lưỡng tính.

- Gv: Tại sao Zn(OH)₂ là hiđroxit lưỡng tính?

- Gv: Giải thích: vì Zn(OH)₂ có thể phân li theo kiểu axit, vừa phân li theo kiểu bazơ

Gv: Lưu ý thêm về đặc tính hiđroxit lưỡng tính: Những hiđroxit lưỡng tính thường gặp và tính axit, bazơ của chúng

Hoạt động 4: Muối

Gv: Yêu cầu hs viết phương trình điện li của NaCl, K₂SO₄, (NH₄)₂SO₄

Hs nhận xét các ion tạo thành → Định nghĩa muối

GV bổ sung một số trường hợp điện li của muối NaHCO₃ → Muối axit, muối trung hoà

Gv: Lưu ý cho hs: Những muối được coi là không tan thì thực tế vẫn tan 1 lượng rất nhỏ, phần nhỏ đó điện li.

I. Axit : (15 phút)

1. Định nghĩa: (theo A-rê-ni-ut)

- Axit là chất khi tan trong nước phân li ra cation H⁺.

Vd: HCl → H⁺ + Cl^-

CH₃COOH ⇌ CH3COO^- + H⁺.

2. Axit nhiều nấc:

-Axit mà 1 phân tử chỉ phân li 1 nấc ra ion H⁺ là axit 1 nấc.

Vd: HCl, CH₃COOH, HNO₃…

-Axit mà 1 phân tử phân li nhiều nấc ra ion H⁺ là axit nhiều nấc.

Vd: H₂SO₄, H₃PO₄

H₂SO₄ → H⁺ + HSO₄^-

HSO₄ ^- ⇌ H⁺ + SO₄ ^2-

H₃PO₄ ⇌ H⁺ + H₂PO₄ ^-

H₂PO₄^- ⇌ H⁺ + HPO₄ ^2-

HPO₄^2- ⇌ H⁺ + PO₄ ^3-

II. Bazơ: (5 phút)

- Định nghĩa (theo thuyết A-rê-ni-út): Bazơ là chất khi tan trong nước phân li ra anion OH-

Vd: NaOH → Na⁺ + OH^-

KOH → K⁺ + OH^-

III. Hiđroxit lưỡng tính: (8 phút)

*Định nghĩa: Hiđroxit lưỡng tính là hiđroxit khi tan trong nước vừa có thể phân li như axit, vừa có thể phân li như bazơ

VD: Zn(OH)₂ là hiđroxit lưỡng tính

+ Phân li kiểu bazơ:

Zn(OH)₂ ⇌ Zn²⁺ + 2 OH^-

+ Phân li kiểu axit:

Zn(OH)₂ ⇌ ZnO₂ ^2- + 2 H⁺

* Đặc tính của hiđroxit lưỡng tính.

- Thường gặp: Al(OH)₃, Cr(OH)₃, Zn(OH)₂…

- Ít tan trong H₂O

- Lực axit và bazơ của chúng đều yếu

IV. Muối: (10 phút)

1. Định nghĩa: sgk

2. Phân loại:

-Muối trung hoà: Muối mà anion gốc axit không còn hiđro có khả năng phân li ra ion H⁺: NaCl, Na₂SO₄, Na₂CO₃…

-Muối axit: Muối mà anion gốc axit vẫn còn hiđro có khả năng phân li ra ion H⁺:NaHCO₃, NaH₂PO₄…

3. Sự điện li của muối trong nước.

-Hầu hết muối tan đều phân li mạnh.

-Nếu gốc axit còn chứa H có tính axit thì gốc này phân ly yếu ra H+.

Vd: NaHSO₃ → Na⁺ + HSO₃^-

HSO₃ ⇌ H⁺ + SO₃ ^2-.