Giáo án bài Đất nước (Nguyễn Đình Thi) - Giáo án Ngữ văn lớp 12

Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

?Em hãy sơ lược vài nét về tác giả Nguyễn Đình Thi ?

?Nêu quá trình sáng tác tác phẩm?

?Trình bày bố cục bài thơ?

?Đoạn đầu thể hiện điều gì ?

?Nghệ thuật thể hiện qua câu, chữ tiêu biểu? 

?Các em hãy chỉ ra các biện pháp nghệ thuật đặc sắc trong từng khổ thơ ? Biện pháp nghệ thuật ấy nhằm biểu đạt nội dung gì ?

?Em thích nhất những câu thơ nào? Lý giải vì sao em yêu thích nó ?

?Bằng cảm nhận riêng của bản thân, em khai thác giá trị đặc sắc trong 4 câu thơ cuối của bài thơ.

? Khái quát nghệ thuật và nội dung bài thơ.

I. Giới thiệu chung:

1. Tác giả: (SGK)

2. Quá trình hoàn thành:

- Ấp ủ trong thời gian 8 năm, (1948 – 1955), tác phẩm mới hoàn thành.

- Tuy có thể lắp ghép các mảng thơ nhưng tác phẩm thơ vẫn là một chỉnh thể.

3. Bố cục:

+ Phần 1 (7 câu): Tâm trạng – nỗi luyến nhớ về mùa thu & Hà Nội.

+ Phần 2 (8 câuà câu 21) Cảm xúc về mùa thu, suy nghĩ về đất nước, con người Việt Nam.

+ Phần 3 (còn lại) Nhận thức tình yêu quê hương – đất nước, ý thức căm thù và quật khởi quật cường.

II. Đọc hiểu văn bản:

1. 7 câu đầu: (cảm xúc về đất nước được khơi nguồn từ 1 buổi sáng mùa thu)

+ ″sáng mát trong″

+ ″hương cốm″

+ Lặp từ ″thu″

+ ″sáng chớm lạnh″

+ ″Xao xác hơi may″

+ ″Thềm nắng – lá rơi đầy″

⇒ mùa thu đặc trưng Hà Nội.

″Người ra đi / đầu không ngoảnh lại″ ⇒ thể hiện ý chí quyết tâm.

2. 14 câu tiếp theo: Mùa thu mới nơi Việt Bắc. Lòng kiêu hãnh, tự hào vẻ đẹp của đất nước, truyền thống bất khuất của dân tộc Việt Nam.

- Câu thơ 5 chữ ″mùa thu nay khác rồi″

- Lời thơ ngắn gọn, chắc khoẻ nhằm khẳng định sự thay đổi của hoàn cảnh xã hội, trong nhận thức của con người.

- Chú ý các biện pháp nghệ thuật tu từ, ngôn ngữ thơ.

+ Đứng – vui – nghe: niềm vui, sự hân hoan phơi phới.

+ Nghệ thuật nhân hoa, lối nói ẩn dụ

+ Sự phối hợp thanh trắc thanh bằng

⇒ Bức tranh thu đẹp, lóng lánh niềm vui sướng, tự hào.

+ Cụm từ ″Nước chúng ta″ – trang nghiêm, trang trọng.

+ Lặp từ ″Những″ – hình ảnh đất nước trù phú, mênh mông.

+ Tự láy ″đêm đêm″, ″rì rầm″ – sự liên tưởng về mỗi quan hệ giữa hiện tại và quá khứ.

3. Những câu thơ còn lại:

a. Đất nước trong đau thương:

- Cánh đồng quê – chảy máu.

- Dây thép gai – đâm nát trời chiều.

- Bát cơm chan đầy nước mắt.

- Đứa đè cổ – đứa lột da.

(Cần thấy được các biện pháp tu từ đã góp phần đắc lực trong việc thể hiện nội dung tư tưởng)

b. Đất nước của những con người anh hùng, dũng cảm, bất duyệt:

- Ngời lên nét mặt quê hương.

- Bật lên những tiếng căm hờn.

⇒ quyết liệt, dữ dội

- Nghệ thuật đối lập:

Xiềng xích >< trời đầy chim

Súng đạn >< đất đầy hoa

                        yêu nước,

                        thương nhà

⇒ khẳng định sức mạnh tinh thần, tâm hồn người Việt Nam

- Động từ ôm (trong câu thơ: ″ôm đất nước...″) được hiểu theo nghĩa như một tính từ: sự níu giữ, niềm tin yêu vô bờ, không để ai cướp lấy.

- Nổi bật và đặc sắt nhất vẫn là 4 câu thơ cuối bài ″Súng nổ...đứng dậy sáng loà″

+ Hình thức thể hiện: thơ 6 chữ cô đúc, rắc rỏi.

+ Bút pháp nhân hoá, kết hợp với sự linh hoạt, nhuần nhị trong việc đưa thành ngữ ″tức nước vỡ bờ″ vào thơ.

⇒ Tạo nên vẻ đẹp hào hùng, tráng lệ về con người Việt Nam, dân tộc Việt Nam. Đoạn thơ đã khái quát được sức vươn dậy thần kỳ của dântộc Việt Nam chúng ta.

III. Tổng kết: Đất nước là một tác phẩm thơ gây một ấn tượng mạnh nhờ vào chất chính luận – trữ tình hoà quyện tự nhiên, uyển chuyển.

Tác phẩm đã khắc chạm thành công một tượng đài kỳ vĩ bằng thơ về con người Việt Nam. Tổ quốc Việt Nam