Soạn bài Nhớ rừng - ngắn nhất Chân trời sáng tạo

Soạn bài Nhớ rừng trang 120, 121, 122, 123 ngắn nhất mà vẫn đủ ý được biên soạn bám sát sách Ngữ văn lớp 9 Chân trời sáng tạo giúp học sinh soạn văn 9 dễ dàng hơn.

Soạn bài Nhớ rừng - ngắn nhất Chân trời sáng tạo

* Chuẩn bị đọc

Câu hỏi (trang 120 sgk Ngữ văn 9 Tập 2): Theo em, trong những trường hợp nào, con người cảm thấy nhớ nhung và thương tiếc quá khứ của mình? Hãy chia sẻ câu trả lời của em với các bạn.

Trả lời:

- Những trường hợp con người cảm thấy nhớ nhung và thương tiếc quá khứ của mình:

+ Khi những khoảnh khắc tốt đẹp trong quá khứ đã trôi qua và không bao giờ có thể lặp lại hay tái hiện thêm một lần nữa

+ Khi những địa điểm, con người cùng em tạo nên quá khứ tuyệt vời ấy đã thay đổi, rời đi xa không thể gặp lại được nữa

+ Khi em nhìn thấy, gặp gỡ một hình ảnh có liên hệ mật thiết với quá khứ, khiến em tức cảnh sinh tình, nhớ về quá khứ tốt đẹp

* Trải nghiệm cùng văn bản

1. Theo dõi: Chú ý những chi tiết thể hiện cảnh ngộ và tâm trạng trong hiện tại của con hổ.

- Những chi tiết thể hiện cảnh ngộ và tâm trạng trong hiện tại của con hổ: gậm, khối căm hờn, trong cũi sắt, nằm dài, khinh lũ người, nay sa cơ, bị nhục nhằn tù hãm, làm trò lạ mắt thứ đồ chơi, ngang bầy gấu dở hơi.

2. Tưởng tượng: Em hình dung thế nào về cuộc sống “những ngày xưa” của con hổ trong đoạn thơ này?

- Cuộc sống "những ngày xưa" của con hổ trong đoạn thơ rất tự do, sung sướng và hạnh phúc, có thể thoải mái làm những gì mình thích, sống theo bản năng và mong muốn của bản thân, tự do tung hoành, làm chủ chốn sơn lâm...

3. Suy luận: Cách thể hiện nỗi “nhớ rừng” của con hổ trong đoạn thơ này có gì khác so với các đoạn thơ trước?

- Ở đoạn thơ trước: Nỗi "nhớ rừng" thể hiện qua sự u uất, căm phẫn, chán nản với hiện tại.

- Ở đoạn thơ này: Nỗi "nhớ rừng" thể hiện trực tiếp, mãnh liệt, nồng cháy hơn qua những nỗi nhớ về quá khứ oai hùng.

4. Suy luận: Các dòng thơ: - Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?, - Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi! gợi cảm xúc gì của con hổ?

- Các câu thơ trên gợi cảm xúc: Một nỗi buồn tê tái thấm đẫm tâm hồn. Than ôi! Quá khứ hào hùng oanh liệt giờ chỉ còn hiện lên trong giấc mộng! Tự đáy lòng vị chúa tể rừng xanh bật thốt lên tiếng than ai oán.

* Suy ngẫm và phản hồi

Nội dung chính: 

Bài thơ mượn lời con hổ bị nhốt trong vườn bách thú để diễn tả sâu sắc nỗi chán ghét thực tại tầm thường và niềm khao khát tự do mãnh liệt của tác giả và cũng là của người dân Việt Nam yêu nước lúc bấy giờ.

Câu 1 (trang 122 sgk Ngữ văn 9 Tập 2): Giải thích hoàn cảnh và lí do “nhớ rừng” của con hổ trong văn bản.

Trả lời:

- Hoàn cảnh sống hiện tại của nhân vật con hổ chẳng khác nào tù ngục (bị bắt nhốt trong vườn bách thú, tách biệt với thế giới tự do ở chốn đại ngàn), do vậy nỗi nhớ càng tha thiết, mãnh liệt, thấm thía.

- Lí do nhớ rừng: Chán ghét cảnh sống tù túng, giả tạo; tiếc nuối một thời sống tự do, “oanh liệt”, từng là chúa tể rừng xanh.

Câu 2 (trang 122 sgk Ngữ văn 9 Tập 2): Phân tích tâm trạng của con hổ trong đoạn 1, 2 và trả lời các câu hỏi:

a. Cuộc sống trong “những ngày xưa” ở chốn đại ngàn và cuộc sống hiện tại trong vườn bách thú của con hổ có những điểm gì khác biệt; sự khác biệt đó được thể hiện bằng hình thức nghệ thuật như thế nào?

b. Qua nỗi “nhớ rừng”, con hổ đã bày tỏ niềm yêu quý và khinh ghét những gì?

Trả lời:

a. Cuộc sống trong “những ngày xưa” ở chốn đại ngàn và cuộc sống hiện tại trong vườn bách thú của con hổ có những điểm khác biệt:

Cuộc sống hiện tại: “nay”	Cuộc sống “những ngày xưa”
– Ở trong cũi sắt: sa cơ, bị nhục nhằn tù hãm,… – Buộc phải: làm trò lạ mắt, thứ đồ chơi,… – Bị hạ thấp vị trí, quyền uy: chịu ngang bầy … bọn gấu dở hơi, cặp báo vô tư lự, gậm một khối căm hờn, nằm dài, trông ngày tháng dần qua, trong tình thương nỗi nhớ,...	Ta biết ta chúa tể cả muôn loài, giữa chốn thảo hoa không tên, không tuổi, cảnh sơn lâm, bóng cả, cây già, với tiếng gió gào ngàn, với giọng nguồn hét núi, thét khúc trường ca dữ dội; ta bước chân lên, dõng dạc, đường hoàng, lượn tấm thân như sóng cuộn nhịp nhàng, vờn bóng âm thầm, lá gai, cỏ sắc; trong hang tối, mắt thần khi đã quắc;...
=> Cuộc sống hiện tại của con hổ là cuộc sống tù túng, vô vị, nhục nhằn, đầy nỗi căm hờn, buồn chán, tiếc nuối	=> Cuộc sống “những ngày xưa” của con hổ là một cuộc sống tung hoành, oai phong, vẻ vang, lẫm liệt

- Sự khác biệt đó được thể hiện bằng hình thức nghệ thuật:

+ Cách kết hợp miêu tả với biểu cảm.

+ Nghệ thuật đối lập giúp tô đậm sự khác biệt về vị thế, cảnh sống của nhân vật con hổ giữa hiện tại và quá khứ.

+ Nghệ thuật sử dụng hình ảnh, vần, nhịp, ngắt dòng: Dòng thơ tám chữ duỗi dài theo nhịp 3/5 đều đặn, tạo âm điệu bi tráng bằng cách phát huy tác dụng của cách gieo vần chân và vần liền, đắp đổi theo từng cặp vần luân phiên bằng – trắc.

b. Qua nỗi “nhớ rừng”, con hổ đã bày tỏ niềm yêu quý và khinh ghét:

Yêu quý	Khinh ghét
– Sự tự do: Không gian lớn lao, khoáng đạt, đại ngàn sơn lâm, bóng cả, cây già, tiếng gió gào ngàn, giọng nguồn hét núi, chốn thảo hoa không tên, không tuổi – Quá khứ: Dõng dạc, đường hoàng, tung hoàng, hống hách, oanh liệt	- Cảnh sống sa cơ, tù hãm, nhục nhằn       -  Hiện tại: Tù túng, căm hờn trong cũi sắt, buồn chán “trông ngày tháng dần qua”,…

Câu 3 (trang 122 sgk Ngữ văn 9 Tập 2): Phân tích nghệ thuật miêu tả bức tranh đại ngàn và thể hiện cảm xúc của con hổ trong đoạn 3.

Trả lời:

- Khổ thơ thứ 3 là những hồi ức uy nghi, lẫm liệt của “chúa sơn lâm” trong rừng xanh, đó là những kí ức không thể nào quên. Khung cảnh thiên nhiên hiện ra đẹp với cảnh trăng, rừng, mặt trời:

+ Điệp từ "đâu" đặt đầu câu nghi vấn nhấn mạnh niềm tiếc nhớ ngẩn ngơ của chúa sơn lâm đồng thời thể hiện được niềm tự hào những ngày tháng đẹp đẽ thuở xưa.

+ Biện pháp tu từ nhân hoá cùng việc sử dụng các từ ngữ tượng hình, tượng thanh, tác giả đã dựng nên một bức tranh rừng buổi bình minh thật đẹp.

+ Lời thở than cất lên từ câu hỏi tu từ một lần nữa là nỗi cảm thán, xót xa khi nhìn lại quá khứ.

+ Hàng loạt những hình ảnh đầy đẹp đẽ, hào hùng được tác giả liệt kê, kết hợp với những câu hỏi tu từ và hàng loạt câu phủ định đã diễn tả niềm nuối tiếc khôn nguôi của chúa sơn lâm về một quá khứ đầy hủy hoàng, vinh quang và tự do. 

Câu 4 (trang 122 sgk Ngữ văn 9 Tập 2): Ẩn sau nỗi nhớ của con hổ là nỗi nhớ của ai? Theo đó, “nhớ rừng” thực chất là nhớ về những điều gì?

Trả lời:

- Ẩn sau nỗi nhớ của con hổ là nỗi nhớ của nhà thơ hay chính là của nhân dân Việt Nam.

- Nỗi nhớ về một thời vàng son của dân tộc và khao khát cuộc sống tự do đến cháy bỏng.

Câu 5 (trang 122 sgk Ngữ văn 9 Tập 2): Hình tượng con hổ “nhớ rừng” trong bài thơ được xây dựng băng biện pháp nghệ thuật nào? Việc sử dụng biện pháp nghệ thuật đó có tác dụng như thế nào?

Trả lời:

- Trong bài thơ hình tượng con hổ được sử dụng các biện pháp tu từ: ẩn dụ, nhân hoá.

+ Nhân vật con hổ có tâm sự, tính cách như con người (căm hờn, trông ngày tháng dần qua, khinh, nhục nhằn, sống mãi trong tình thương nỗi nhớ,...);

+ Ẩn dụ: mượn nỗi “nhớ rừng” của con hổ để nói về niềm thương tiếc quá khứ tự do, oanh liệt của con người.

- Tác dụng: Làm cho nhân vật con hổ cũng mang số phận, cảnh ngộ, tâm trạng như con người, giúp tác giả thể hiện được những vấn đề sâu kín thuộc về đời sống của con người.

Câu 6 (trang 122 sgk Ngữ văn 9 Tập 2): Nêu chủ đề, cảm hứng chủ đạo và thông điệp mà văn bản muốn gửi đến người đọc.

Trả lời:

- Chủ đề: Sự chán ghét thực tại tầm thường, tù túng và niềm khao khát tự do mãnh liệt.

- Cảm hứng chủ đạo: Cảm hứng hoài niệm về quá khứ hoàng kim và niềm khao khát tự do.

- Thông điệp: Mất tự do và những gì tốt đẹp là bi kịch đau thương của con người; hãy biết quý trọng, bảo vệ tự do và những gì tốt đẹp.

Câu 7 (trang 122 sgk Ngữ văn 9 Tập 2): Phát biểu cảm nhận của em về cách xưng hô và tình cảm, cảm xúc của con hổ qua âm điệu của thể thơ tám chữ trong bài thơ.

Trả lời:

- Đại từ nhân xưng, các yếu tố làm nên âm điệu bài thơ:

+ Tuỳ từng đoạn thơ, nhân vật con hổ thể hiện những cung bậc tình cảm, cảm xúc ít nhiều khác nhau nhưng nổi bật là niềm kiêu hãnh gắn với nỗi buồn tiếc khi gợi nhắc về quá khứ oanh liệt.

+ Thể thơ tám chữ với cách gieo vần chân theo từng cặp vần bằng – trắc luân phiên (tan – ngàn, mới – gội, bừng – rừng, gắt – mật); giọng thơ, nhịp thơ vừa tha thiết vừa khoẻ khoắn, khoan thai; cách sử dụng từ ngữ, hình ảnh kì vĩ, tráng lệ (những đêm vàng bên bờ suối; những bình minh cây xanh nắng gội; những chiều mưa chuyển động bốn phương ngàn;…);… Tất cả đã góp phần khơi sâu những tình cảm, cảm xúc, niềm kiêu hãnh gắn với nỗi buồn tiếc khi gợi nhắc về quá khứ oanh liệt.

Câu 8 (trang 122 sgk Ngữ văn 9 Tập 2): Kẻ bảng sau vào vở, nêu một trong những biểu hiện về sự phù hợp giữa các yếu tố hình thức (thể thơ, hình ảnh, từ ngữ, biện pháp tu từ, vần, nhịp) trong việc biểu đạt nội dung của văn bản:

Yếu tố hình thức	Đặc điểm	Sự phù hợp trong việc biểu đạt nội dung
Thể thơ	Các dòng thơ tám chữ, gieo vần thành từng cặp liên tiếp	Phù hợp để biểu đạt...
Hình ảnh, từ ngữ
Biện pháp tu từ
Vần, nhịp

Trả lời:

Yếu tố hình thức	Đặc điểm	Sự phù hợp trong việc biểu đạt nội dung
Thể thơ	Các dòng thơ tám chữ, gieo vần thành từng cặp liên tiếp	Phù hợp để biểu đạt...
Hình ảnh, từ ngữ	- Hình ảnh thơ giàu chất tạo hình - Ngôn ngữ giàu sức gợi hình, biểu cảm.	- Khắc họa đậm nét hơn sự cao cả, lớn lao, phi thường của núi rừng và con hổ.
Biện pháp tu từ	- Nhiều biện pháp nghệ thuật như nhân hóa, đối lập, phóng đại, sử dụng 1 loạt câu hỏi tu từ,…	Thể hiện tâm trạng nuối tiếc, nhớ nhung một quá khứ vàng son, một thời kì oanh liệt, tự do, ngạo nghễ làm chủ thiên nhiên núi rừng.
Vần, nhịp	- Có âm điệu biến hóa qua mỗi đoạn thơ nhưng thống nhất ở giọng điệu dữ dội, bi tráng trong toàn bộ tác phẩm.	- Thể hiện rõ nét tâm trạng chán chường, nỗi u uất của con hổ khi bị giam cầm, tì hãm.

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 9 Chân trời sáng tạo ngắn nhất, hay khác:

• Mùa xuân chín

• Kí ức tuổi thơ

• Thực hành tiếng Việt trang 128

• Sông Đáy

• Viết bài văn thuyết minh về một danh lam thắng cảnh hay di tích lịch sử

Xem thêm các tài liệu học tốt lớp 9 hay khác:

• Soạn văn 9 Chân trời sáng tạo (hay nhất)
• Soạn văn 9 Chân trời sáng tạo (ngắn nhất)
• Giải lớp 9 Chân trời sáng tạo (các môn học)
• Giải lớp 9 Kết nối tri thức (các môn học)
• Giải lớp 9 Cánh diều (các môn học)

• Hơn 20.000 câu trắc nghiệm Toán,Văn, Anh lớp 9 có đáp án

---